Diecezja poznańska u schyłku Rzeczypospolitej Obojga Narodów

• Authors: Piotr Franciszek Neumann

Title variants

EN

The Poznań Diocese at the Decline of the Polish-Lithuanian Commonwealth

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

In the investigated period of the years 1768–1793, the Poznań diocese belonged to the Gniezno metropolitan area and comprised the territory of more than 28 000 square kilometers, divided into two parts - Great Poland and Masovia. Poznań bishops resided mainly in Warsaw, in the Masovian part. The diocesan office in the years 1768–1780 was held by Andrew Stanislaus Młodziejowski and in the years 1780–1793 by Anthony Onuphrius Okęcki, both involved in state issues, includ- ing the post of crown chancellors. Pontifical duties were performer mainly by bishops suffragan, while the diocese was managed by general curates. The cathedral chapter in Poznań, constituted by 10 prelates and 23 canons, was the elite of the clergy. In addition to that, there were other bodies of clergy like curates, penitentiaries, two missionary colleges, rorantists and altarists. Collegiate chapters existed in three churches in Poznań, as well as in Warsaw, Środa Wielkopolska (Great Po- land), Szamotuły and Czarnków. The area of the diocese was divided in to four archdeaconships - Poznań, Śrem, Pszczew and Warsaw - each divided into deaconships, amounting to the number of twenty nine. Within the territory of the diocese there were 466 parish churches and a significant number of churches and chapels of various character, with an abundance of priests. The clergymen derived mainly from the townspeople, and delegates of the bishop visiting the parishes positively assessed their moral conduct. In 1772 there were 78 male monasteries with 1549 monks and 17 female monasteries in the whole diocese.

EN

In the investigated period of the years 1768–1793, the Poznań diocese belonged to the Gniezno metropolitan area and comprised the territory of more than 28 000 square kilometers, divided into two parts - Great Poland and Masovia. Poznań bishops resided mainly in Warsaw, in the Masovian part. The diocesan office in the years 1768–1780 was held by Andrew Stanislaus Młodziejowski and in the years 1780–1793 by Anthony Onuphrius Okęcki, both involved in state issues, includ- ing the post of crown chancellors. Pontifical duties were performer mainly by bishops suffragan, while the diocese was managed by general curates. The cathedral chapter in Poznań, constituted by 10 prelates and 23 canons, was the elite of the clergy. In addition to that, there were other bodies of clergy like curates, penitentiaries, two missionary colleges, rorantists and altarists. Collegiate chapters existed in three churches in Poznań, as well as in Warsaw, Środa Wielkopolska (Great Poland), Szamotuły and Czarnków. The area of the diocese was divided in to four archdeaconships - Poznań, Śrem, Pszczew and Warsaw - each divided into deaconships, amounting to the number of twenty nine. Within the territory of the diocese there were 466 parish churches and a significant number of churches and chapels of various character, with an abundance of priests. The clergymen derived mainly from the townspeople, and delegates of the bishop visiting the parishes positively assessed their moral conduct. In 1772 there were 78 male monasteries with 1549 monks and 17 female monasteries in the whole diocese.

Keywords

PL

diecezja poznańska; biskup poznański; Andrzej Stanisław Kostka Młodziejowski; Antoni Onufry Okęcki; katedra w Poznaniu; kapituła poznańska; kolegiaty; archidiakonaty; dekanaty; parafie; zakony

EN

Poznań diocese; Poznań bishop; Andrew Stanislaus Kostka Młodziejowski; Anthony Onuphrius Okęcki; Poznań catedral; Poznań chapter; collegiate churches; archdeaconships; deaconships; parishes; religious orders; Poznań diocese; Poznań bishop; Andrew Stanislaus Kostka Młodziejowski; Anthony Onuphrius Okęcki; Poznań catedral; Poznań chapter; collegiate churches; archdeaconships; deaconships; parishes; religious orders

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Poznańskie Studia Teologiczne
• Year: 2018
• Issue: 33
• Pages: 163-175

Dates

published

2019-12-11

Contributors

author

Piotr Franciszek Neumann

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Teologiczny

References

• Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu sygn. AV 30 Visitatio generalis Decanatus Posnaniensis authoritate nuper pie defuncti Pastoris inchoata demum pari authoritate Illustrissimi Excellentissimi et Reverendissimi Domini Antonii Onuphrii de Okęcie Okęcki Dei et Apostolicae Sedis gratia Episcopi Posnaniensis et Varsaviensis Supremi Regni Cancellarii Equitis Ordinum Aquilae Albae et Sancti Stanislai consummata per Iosephum łodzia Rogaliński Sanctae Theologiae et Utriusque Iuris Doctorem, Decanum Cathe- dralem Posnaniensem, in Archidiaconatu Sremensi et per Decanatum Posnaniensem specialiter delegatum Visitatorem Generalem, Anno quo visitavit nos Oriens ex Alto 1781.
• Antonii Onuphrii de Okęcie Okęcki Episcopi Posnaniensis et Varsaviensis Supremi Regni Cancel- larii Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis visitatio die 15. Junii anno 1781 coepta, iam vero die 18. Septembris 1784 finita, Poznań 1917.
• Konferencja Episkopatu Polski. Informator 2013, Tarnów 2013.
• Rocznik Archidiecezji Poznańskiej 2013, Poznań 2013.
• Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, opr. M. Banaszak, F. Lenort [w:] Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1975 r.). Informator o materiałach archiwalnych, red. C. Skopowski, t. 2, Warszawa 1982, s. 237–487.
• Banaszak M., Prymasostwo polskie w dziejach narodu i Kościoła (do roku 1939) [w:] Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i w Poznaniu. Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, red. F. Lenort, Poznań 1982, s. 35–57.
• Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004; t. 2: Polska Centralna i Południowa, Warszawa 2005.
• Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.
• Dymnicka-Wołoszyńska H., Okęcki Antoni Onufry herbu Radwan (1729–1793) biskup chełmski, potem poznański, kanclerz wielki koronny, PSB, t. 23, 1978, s. 658–661.
• Jakubowski W., Solarczyk M., Organizacja Kościoła Rzymskokatolickiego na ziemiach polskich od X do XXI wieku. Informatorium historyczne, Warszawa–Olsztyn 2011.
• Janicka-Olczakowa E., Zakony żeńskie w Polsce [w:] Kościół w Polsce. Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2: Wieki XVI–XVIII, Kraków 1969, s. 731–778.
• Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772–1918), Kraków 1980.
• Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin 2006.
• Litak S., Parafie w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno-religijne i edukacyjne, Lublin 2004.
• Litak S., Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 roku, Lublin 1980.
• Lutyński K., Kapituła katedralna w Poznaniu w XVI wieku. Organizacja i majątek, Poznań 2000.
• Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezyi poznańskiej, t. 1–3, Poznań 1858–1863 (reprint).
• Małecki H., Dwustulecie Kościoła Warszawskiego w zarysie, „Warszawskie Studia Teologiczne” 11 (1998), s. 11–50.
• Müller W., Diecezje w okresie potrydenckim [w:] Kościół w Polsce. Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2: Wieki XVI–XVIII, Kraków 1969, s. 55–258.
• Müller W., Szczygielski W., Młodziejowski (Młodziejewski) Andrzej Mikołaj herbu Korab (1717– 1780) kanclerz wielki koronny, biskup poznański, PSB, t. 21/3, z. 90, 1976, s. 428–432.
• Neumann P.F., Archidiakonat poznański w świetle wizytacji generalnej z lat 1777–1784. Sieć kościołów i kaplic, budowle kościelne, duchowieństwo, Poznań 2011.
• Neumann P.F., Jan Joachim Tarło biskup kijowski (1718–1723) i poznański (1723–1732). Czynności pontyfikalne, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 11 (2016), s. 109–152.
• Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964.
• Weiss A., Poznańska diecezja [w:] Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 170–197.
• Zakony męskie w Polsce w 1772 roku, red. L. Bieńkowski, J. Kłoczowski, Z. Sułowski, Lublin 1972.

Identifiers

DOI

10.14746/pst.2018.33.09