Grzechy Gombrowicza przeciwko wolności. O projekcie etycznym wpisanym w „Ferdydurke”

• Authors: Stefan Chwin

Title variants

EN

Gombrowicz’s sins against freedom. On the ethical project presented in Ferdydurke

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Gombrowicz’s way of thinking about freedom changed over years. He did not simply follow the ideas formulated in the 1930s. In the world presented in Ferdydurke Gombrowicz described the ontological foundations of freedom as significantly weaker than the ontological foundations of enslavement. The structure of this world was based on a strong juxtaposition of the protagonist as a lone “partisan of freedom” who feels uneasy about the constraints imposed by Form and the majority of society which is comfortable about being limited by Form and does not crave for individual freedom because it is much more afraid of falling out of Form. World War II was a turning point in the evolution of Gombrowicz’s philosophy of freedom. Before 1939 he considered the value of freedom to be unquestionable and he did not talk about its dark sides. After the war Gombrowicz also began to see freedom as a tragic gift. In his play The Marriage he showed how an individual’s pursuit of absolute freedom can turn into tyranny. The philosophy of freedom that he had formulated in Ferdydurke excluded such a possibility. In order to understand the meaning of the philosophy of distancing oneself from Form, as articulated in Ferdydurke, one should find out whether Gombrowicz directed his moral guidelines from the 1930s relating to practicing freedom only to people who lived in the interwar period, i.e. when the temperature of social tensions was moderate, or thought that it was also possible to distance oneself from Form in extreme situations, for example, during violent social conflicts, war, and occupation.

Keywords

PL

literatura; filozofia; Gombrowicz; wolność; etyka

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przestrzenie Teorii
• Year: 2013
• Issue: 20
• Pages: 11-27

Dates

published

2013-01-01

Contributors

author

Stefan Chwin

References

• T. Banaszak, Kilka uwag o pojęciu wolności u Gombrowicza, „Poznańskie Studia z Filozofii i Humanistyki” 1996, t. 3.
• W. Gombrowicz, Ferdydurke, [w:] Dzieła, t. II, red. nauk. J. Błoński, Kraków 1986.
• B. Schultz, Wiosna, [w:] tenże, Proza, Warszawa 1973.
• J. Jarzębski, Anatomia Gombrowicza, „Teksty Drugie” 1972, nr 1.
• O. Kuhl, Ciało i jego maskowanie u Gombrowicza, „Teksty Drugie” 1996, nr 1; M.P. Markowski, Czarny nurt. Gombrowicz. Świat. Literatura, Kraków 2004.
• M. Żółkoś, Ciało mówiące. „Iwona, księżniczka Burgunda” Witolda Gombrowicza, Gdańsk 2001.
• A. Czyż, Cierpienie i Gombrowicz, „Ogród” 1992, nr 2.
• S. Chwin, „Trans-Atlantyk” wobec „Pana Tadeusza”, „Pamiętnik Literacki” 1975, nr 4.
• T. Bocheński, Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste, Kraków 2005
• A. Zawadzki, „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza wobec tradycji powieści pikarejskiej, „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 4.
• A. Fiut, Gombrowicza pląs ze śmiercią, „Teatr” 1997, nr 10.
• L. Neuger, Polskość jako cel, „Teksty Drugie” 1991, nr 1-2.
• S. Chwin, Gombrowicz i „Forma Polska”, posłowie, [w:] W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk, Kraków 2005 ob. B. Zielińska, Śmiech Gombrowicza, „Ruch Literacki” 1987, z. 4-5.
• J. Jarzębski, Gombrowicz: ucieczka z rodzinnego domu, „Miesięcznik Literacki” 1988, nr 2-3.
• R. Gombrowicz, 20 lat byłam niewolnicą, rozm. H. Baltyn, „Życie Warszawy” 1993, nr 135.
• Married to the Modernist. Rita Gombrowicz remember Witold, rozm. G. Indiana, „New Horizon” 1996, t. 21, nr 9-10.
• J. Błoński, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne. Studia o Gombrowiczu, Kraków 2003.
• B. Zielińska, Staczanie się w ciało. Gombrowicz i cielesność, „Ruch Literacki” 1994, nr 1-2.
• J. Margolin, Witolda Gombrowicza teatr marionetek (o powieści „Trans-Atlantyk”), „Teksty Drugie” 1998, nr 3.
• J. Błoński, Gombrowicz jako tragediopisarz, „Dialog” 1990, nr 2.
• M. Delaperriere, Kościół międzyludzki i absurd totalitarny w teatrze Gombrowicza, „Teksty Drugie” 2002, nr 3; S. Chwin, Gombrowicz i Niemcy, [w:] Gombrowicz nasz współczesny, red. J. Jarzębski, Kraków 2012.
• J. Jarzębski, Gra w Gombrowicza, Warszawa 1982.
• R. Nycz, Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początków XX wieku, „Pamiętnik Literacki” 1997, z. 4.
• J. Jarzębski, Bóg ateistów: Schulz, Gombrowicz, Lem, „Znak” 1997, nr 2.

Identifiers

DOI

10.14746/pt.2013.20.1