Autonomia, neutralność i indyferentność moralna prawa a jego uspołecznienie

• Authors: Michał Dudek

Title variants

EN

Autonomy, neutrality, and moral indifference of law in the context of socialised law

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zgodnie z koncepcją neutralności/autonomii moralnej prawa zakazane jest tworzenie prawa motywowane przekonaniem, że jedne sposoby życia są lepsze od innych. Ponadto koncepcja ta zakłada konieczność takich uzasadnień prawa, by nie można go było uznać za przejaw preferencji jednej moralności nad inne. Artykuł jest próbą spojrzenia na neutralność/autonomię moralną prawa z perspektywy socjologiczno-prawnej, akcentuje ideał prawa uspołecznionego, czyli prawa faktycznie, dobrowolnie (bez konieczności „zewnętrznego” przymusowego egzekwowania) przestrzeganego przez jego adresatów. Pojęcie indyferentności moralnej prawa (oznaczające sytuację, w której prawo reguluje postępowanie niebędące równocześnie uregulowane przez moralność) jest pomocne w argumentacji. W artykule pokazuje się, że neutralność/autonomia moralna prawa jest wysoce problematyczna, np. nie jest dokładnie określone, wobec czyjej i jakiej moralności ustawodawca powinien być neutralny, a także czy w ogóle może on charakteryzować się taką postawą. Uwagę skupia się na tym, że neutralne motywy nie zawsze skutkują w neutralnym prawie. Usprawiedliwia to opinię, że neutralność/autonomia moralna prawa zdaje się jedynie stwarzać pozory rozwiązania problemu, a tak naprawdę generuje kolejne problemy. Próby realizacji tej koncepcji prowadzić mogą bowiem do manipulacji w procesie ustawodawczym i wykształcenia się łatwych do zakwestionowania nieoficjalnych norm dotyczących tworzenia i uzasadniania prawa. Przyjmując, że każde prawo może być traktowane przez swoich adresatów jako opresyjne, najlepszym sposobem przeciwdziałania takim złym opiniom na temat prawa (i ich możliwym negatywnym konsekwencjom) jest dążenie do uspołecznionego prawa, choć realizacja tego postulatu także napotyka szereg trudności.

EN

According to the concept of moral neutrality/autonomy of law, law-making motivated by the belief that some ways of life are better than others is not allowable. This concept also establishes a need for such justification of the proposed law that it could not be considered as an indication of preferences of one morality over another. The article is an attempt to look at the moral neutrality/autonomy of law from a socio-legal perspective, emphasising the ideal of socialised law, that is the law that is actually and voluntarily (without the need for ‘external’ coercive enforcement) observed by its addressees. The concept of moral indifference of law (a situation in which law regulates the behaviour that is not simultaneously regulated by morality) is helpful in this argumentation. The article shows that the moral neutrality/autonomy of law is highly problematic; for example it is not focused on the question to whose and which morality should the legislator be neutral, or whether it is even possible for the legislator to have this characteristic of objectivity. An emphasis is placed on the problem that neutral motives do not always result in neutral law. This justifies the opinion that moral neutrality/autonomy of law seems to merely create the impression of a solution to a problem, while it actually generates more problems. Attempts to put this concept into practice can in fact lead to manipulation in the legislative process and formation of questionable, unofficial norms of law-making and justification of law. Assuming that any law can be seen by its addressees as oppressive, the best way to counteract such negative opinions of the law (and their possible negative consequences) is the pursuit for a socialised law. However, the realisation of this idea also faces a number of difficulties.

Keywords

PL

socjologia prawa; filozofia prawa; neutralność/autonomia moralna prawa; prawo uspołecznione; legislacja

EN

sociology of law; philosophy of law; moral neutrality/autonomy of law; socialised law; legislation; sociology of law; philosophy of law; moral neutrality/autonomy of law; socialised law; legislation

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 76
• Issue: 4
• Pages: 69-81

Dates

published

2014-01-01

Contributors

author

Michał Dudek

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Błachut M., Postulat neutralności moralnej prawa a konstytucyjna zasada równości, Wrocław 2005.
• Borucka-Arctowa M., Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.
• Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.
• Bunikowski D., Podstawowe kontrowersje dotyczące ingerencji prawa w sferę moralności, Toruń 2010.
• Ciszewski W., W stronę „miękkiej” neutralności światopoglądowej państwa, Państwo i Prawo 2014, z. 6.
• Dudek M., Instrumentalization of the Law and Neutralization of Values in Law. Some Reflections after Reading the Draft Amendments of the Special Part of Polish Penal Code of the Sixth Term of Office of the Polish Sejm (2007–2011), [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.
• Gardocki L., Zagadnienia teorii kryminalizacji, Warszawa 1990.
• Gromski W., Autonomia i instrumentalny charakter prawa, Wrocław 2000.
• Krukowski A., Polityka kryminalna – Prawo karne – Moralność: związki i antynomie, [w:] J. Kurczewski (red.), Prawo w społeczeństwie, Warszawa 1975.
• Lang W., Prawo i moralność, Warszawa 1989.
• Nowacki J., Problem moralnej indyferentności przepisów prawa pozytywnego, [w:] idem, Studia z teorii prawa, Kraków 2003.
• Ossowska, M., Podstawy nauki o moralności, Warszawa 1947.
• Pałecki K., Neutralization of Values in Law – Main Concepts, [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.
• Pałecki K., Prawoznawstwo. Zarys wykładu. Prawo w porządku społecznym, Warszawa 2003.
• Pękala M., Lawmaking Principles and the Neutralization of Values in Law, [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.
• Pękala M., Neutralizacja aksjologiczna prawa, [w:] A. Kociołek-Pęksa, M. Stępień (red.), Leksykon socjologii prawa, Warszawa 2013.
• Pichlak M., Teza o autonomii prawa we współczesnym myśleniu prawniczym, [w:] M. Araszkiewicz (red.), Z punktu widzenia teorii prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Towarzystwo Biblioteki Słuchaczów Prawa. Zeszyty Prawnicze 2009, z. 16.
• Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011.
• Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa. Zarys wykładu. Katowice 2005.
• Pietrzykowski T., Tobor Z., Postulat neutralności w porządku prawnym, [w:] O. Bogucki, S. Czepita, (red.), System prawny a porządek prawny, Szczecin 2008.
• Sadurski W., Neutralność moralna prawa (Przyczynek do teorii prawa liberalnego), Państwo i Prawo 1990, z. 7.
• Stelmach J., Próba systematyzacji treści moralnych występujących w polskim Kodeksie Karnym z 1969 roku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Nauk Politycznych 1979, nr 12.
• Wąsek A., Prawo karne – minimum moralności?, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 1984, t. 31.3, Sectio G.
• Wąsek A., W kwestii tzw. odmoralizowania prawa karnego, Studia Filozoficzne 1985, nr 2-3.
• Wierzbicki M., Autonomia prawa, [w:] J. Zajadło (red.), Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2007.

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2014.76.4.5