Prawo intertemporalne w państwie prawnym

• Authors: Jarosław Mikołajewicz

Title variants

EN

Intertemporal law in a state ruled by law

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym opracowaniu przedstawiono podstawowe związki między tzw. prawem intertemporalnym a zasadą państwa prawnego. Zasadę tę osadzono w strukturze ontycznej prawa wyznaczanej deklarowanym konstytucyjnie uznaniem godności ludzkiej za źródło praw i wolności jednostki. Praw zatem niedysponowanych, albowiem jednym z aspektów prawa fundowanego na związkach z godnością ludzką jest jego niearbitralność (w sensie, że człowiek nie może być środkiem prawa, zawsze jest jego celem). Po rozpoznaniu kontekstu filozoficznego, normatywnego, kognitywnego i historycznego problematyki intertemporalnej skrótowo została przedstawiona ona sama. Problematyka prawa intertemporalnego pozostaje w ścisłych związkach z zasadą państwa prawnego, traktowaną jako koniunktywnie pojęta zasada zasad służących realizacji przyjętej koncepcji państwa prawnego. Zasada państwa prawnego chroni trzy podstawowe wartości łączące się z zagadnieniami intertemporalnymi. Pierwszą jest wolność ludzka; drugą ‒ pewność prawa, trzecią ‒ jasność i przejrzystość prawa (co skądinąd można traktować jako przejaw pewności prawa), której ochronie służą m.in. zasady poprawności legislacyjnej. To właśnie zasada państwa prawnego jest podstawowym wyznacznikiem prawnej poprawności decyzji prawodawczej co do stanowienia regulacji intertemporalnych, podstawową jej funkcją jest zaś ochrona jednostki przed nielegitymowanymi działaniami organów władzy publicznej.

EN

This paper aims at presenting the rudimental relationships between so-called intertemporal law and the principle of the state ruled by law. This principle is considered to be embedded in the ontological structure of the law as defined by the constitutionally declared recognition of human dignity as the source of individual rights and freedoms, and therefore the rights and freedoms that may not be arbitrarily disposed of, since the absence of arbitrariness (in the sense that no man can ever be a means of the law but always its goal) is an inherent feature of the law founded on the bonds with human dignity. After examination of the philosophical, normative, cognitive and historical context of intertemporal law, the issues of intertemporal law itself have been briefly summarised. The question of intertemporal law remains strictly connected with the principle of the state ruled by law considered as acumulatively understood principle of principles designed to implement an accepted concept of the state ruled by law. The principle of the state ruled by law protects the following three fundamental values associated with intertemporal issues: human freedom, legal certainty, and clarity and transparency of the law (which may also be considered to be a manifestation of legal certainty) protected, inter alia, under the principles of legislative correctness. It is precisely the principle of the state ruled by law that is the fundamental determinant of the legal correctness of legislative decisions concerning any intertemporal regulation, while its primary function is to protect individuals against illegitimate activities of public authorities.

Keywords

PL

państwo prawne; prawo intertemporalne; godność ludzka; zasada prawa; prawo przejściowe; zasada lex retro non agit; retroaktywność prawa; rzeczywistość instytucjonalna

EN

rule of law/principle of the rule of law/principle of the state ruled by law; intertemporal law; dignity of the person; principle of law; transitional law; principle of lex retro non agit; retroactivity of the law/retroactive law; institutional reality; rule of law/principle of the rule of law/principle of the state ruled by law; intertemporal law; dignity of the person; principle of law; transitional law; principle of lex retro non agit; retroactivity of the law/retroactive law; institutional reality

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2015
• Volume: 77
• Issue: 4
• Pages: 11-27

Dates

published

2015-12-30

Contributors

author

Jarosław Mikołajewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Affolter, F. (1903), Das intertemporale Recht: Das intertemporale Privatrecht, t. 1: Geschichte des intertemporalen Privatrechts, t. 2: System des deutschen bürgerlichen Übergangsrechts, Leipzig.
• Arndt, C. (1958), Zur Gültigkeit rückwirkende Gesetze, Deutsches Verwaltungsblatt 73.
• Berger, P. (1997), Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, wyd. 2, Kraków.
• Berger, P., Luckmann, T. (1983), Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, Warszawa.
• Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego (2014), Prawo intertemporalne w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa, styczeń 2014.
• Brożek, B. (2010), Some remarks on naturalization of law, [w:] J. Stelmach et al., Studies in the Philosophy of Law, p. 5. Law and Biology, Kraków: 73-82 [http://biolawgy.files. wordpress.com/2010/03/naturalization_of_law.pdf].
• Brożek, B. (2011), The ontology of law from a biological perspective (draft version), http://biolawgy.files.wordpress.com/2011/11/legal_ontology_biology-1.pdf.
• Brożek, B. (2012), Normatywność prawa, Warszawa.
• Cotter, G.E. (1948), The constitutionality of retroactive legislation, the Portal-to-Portal Act of 1947, Virginia Law Review 26: 34 nn.
• Duntley, J., Shackelford, T.K. (eds.), (2008), Evolutionary Forensic Psychology: Darwinian Foundations of Crime and Law, Oxford.
• Frohnmayer, A. (1955), Die Schranken des zeitlichen Geltungsbereich Neper Gesetze im französischen Verfassungsrecht, ins besondere die Frage der Zulässigkeit rückwirkender Gesetze im französischen Recht, Tübingen.
• Gayer, B., Reip, S. (2012), Schul- und Beamtenrecht für die Lehramtsausbildung und Schulpraxis in Baden-Württemberg, Europa-Lehrmittel Nourney, Vollmer, Haan-Gruiten.
• Gommer, H. (2011), A Biological Theory of Law. Natural Theory of Law Revisited, Tilburg-Seattle, http://ssrn.com/abstract=1915686 [dostęp: 10.08.2014].
• Kisker, G. (1963), Die Rückwirkung von Gesetzen. Eine Untersuchung zum anglo-amerikanischen und deutsche Recht, Tübingen.
• Korycka-Zirk, M. (2012), Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa.
• Lang, W., Wróblewski, J., Zawadzki, S. (1979), Teoria państwa i prawa, Warszawa.
• Mazur, M. (1961), Terminologia techniczna, Warszawa.
• Mikołajewicz, J. (2011), O niemożliwości stworzenia pozateoretycznego obrazu rzeczywistości instytucjonalnej, [w:] Jabłoński, P. (red.), Czy koniec teorii prawa?, Wrocław.
• Mikołajewicz, J. (1995), Pojmowanie „państwa prawnego” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Wronkowska, S. (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Pietrzykowski, T. (2011), Podstawy prawa intertemporalnego. Zmiany przepisów a problemy stosowania prawa, Warszawa.
• Tomasello, M. (1999), The Cultural Origins of Human Cognition, London.
• Tomasello, M. (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, tłum. J. Rączaszek-Leonardi, Warszawa.
• Tomasello, M. (2009), Why We Cooperate, Cambridge, Mass., London.
• Wiewiorowski, J. (2012), Sądownictwo późnorzymskich wikariuszy diecezji, Poznań.
• Wiewiorowski, J. (2012), Socjobiologia i prawo rzymskie – krótkie uwagi w świetle dwóch konstytucji rzymskich okresu dominatu, [w:] Sitek, B., et al. (red.), Interes prywatny a interes publiczny w prawie rzymskim, Olsztyn: 281-301.
• Wiewiorowski, J. (2013), Porywanie kobiet jako zjawisko społeczne w późnym antyku. Moralność i prawo, [w:] Banaszkiewicz, J., Ilski, K. (red.), Homo, qui sentit. Ból i przyjemność w średniowiecznej kulturze Wschodu i Zachodu, Poznań: 197-219.
• Wiewiorowski, J. (2013), Szczegóły geograficzne w Notitia dignitatum in partibus Orientis, U Schyłku Starożytności – Studia Źródłoznawcze 12: 149-181.
• Wigand, D. (1960), Rückwirkung von Gesetzen im Sozialversicherungs Recht, Würzburg.
• Wronkowska, S., Zieliński, M., Ziembiński, Z. (1974), Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa.
• Wyrzykowski, M. (2006), Zasada demokratycznego państwa prawnego – kilka uwag, [w:] Zubik, M. (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa: 244 nn.
• Załuski, W. (2009), Ewolucyjna filozofia prawa, Warszawa.
• Zamboni, M. (2008), From “evolutionary theory and law” to a “legal evolutionary theory”, German Law Journal 9: 515-546.
• Zamboni, M. (2010), Evolutionary theory and legal positivism: a possible marriage, [w:] The
• Selected Works of Mauro Zamboni, http://works.bepress.com/mauro_zamboni/8 (2010).
• Ziembiński, Z. (1980), Podstawowe problemy prawoznawstwa, Warszawa.
• https://de.wikipedia.org/wiki/Rechtsstaat#cite_note-1 [dostęp: 8.10.2014]

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2015.77.4.2