Wypowiedź jako czynność sprawcza – na przykładzie znieważenia przedmiotu czci religijnej

• Authors: Anna Demenko

Title variants

EN

An expression as a criminal act – on the example of ‘insulting’ an object of religious worship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem opracowania jest analiza czynności sprawczej znieważenia przedmiotu czci religijnej w rozumieniu art. 196 k.k., w szerszym kontekście tzw. przestępstw z wypowiedzi, tj. takich, których istotą czynności sprawczej jest wypowiedź rozumiana jako pewien intencjonalny przekaz, uzewnętrznienie przez sprawcę wobec określonych bądź nieokreślonych odbiorców pewnych informacji/treści. W przypadku tego typu przestępstw ‒ przy dokonywaniu oceny danego zachowania pod kątem wypełnienia przedmiotowych znamion czynu zabronionego ‒ konieczne jest ustalenie sensu i treści czynności postrzeganej nie tylko jako akt psychofizyczny. Uregulowane w art. 196 k.k. przestępstwo obrazy uczuć religijnych stanowi podstawę do rozważań na temat zasad, według jakich należałoby ustalać owo „znaczenie” danej czynności. Przyjmując, że każda wypowiedź stanowi czynności symboliczną, konieczne jest odwołanie się do konwencji przyjętych w kręgu obiorców danej wypowiedzi i do kulturowo determinowanych znaczeń. Zakres kryminalizacji przestępstwa obrazy uczuć religijnych jako przestępstwa z wypowiedzi wyznaczają więc nie tylko obowiązujące przepisy prawa karnego, lecz przede wszystkim wyjątkowo zmienne, płynne i różnorodne konwencje kulturowe i założenia. Sformułowanie w obecnych warunkach społecznych zasad dokonywania wyboru tych konwencji wymaga ponownej analizy i odejścia od modelu powszechnie przyjętej, przeciętnej wrażliwości społecznej.

EN

The purpose of this paper is to analyse the act of ‘insulting’ an object of religious worship, within the meaning of Article 196 of the Penal Code, in the wider context of ‘speech crime’ (crime whose essence is an act of expression, understood as an intentional transmission, manifestation of certain information or content by the perpetrator to specific or unspecified recipients). In the event of this type of crime, it is necessary to determine the meaning and the content of this conduct, perceived not only as a psychophysical act, and to assess the conduct in terms of the statutory features of a prohibited act. The crime of blasphemy set out in Article 196 of the Penal Code provides grounds for further considerations on the principles to be applied while determining the meaning of an act of expression. Presuming that every such act is a symbolic act, it is necessary to rely on conventions adopted by the recipients of this expression and on culturally determined meanings. The scope of criminalisation of the offence of blasphemy, as a speech crime, is determined not only by the provisions of criminal law in force but primarily by exceptionally variable, unstable and diverse cultural conventions and assumptions. Under the current social conditions, the formulation of the principles of selecting these conventions is necessary to be re-examined and the generally accepted model of ‘average social sensitivity’ ought to be abandoned.

Keywords

PL

prawo karne; wypowiedź; znieważenie; obraza uczuć religijnych; komunikacja

EN

an act of expression; criminal law; insulting religious feelings; communication; an act of expression; criminal law; insulting religious feelings; communication

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2016
• Volume: 78
• Issue: 4
• Pages: 137-149

Dates

published

2016-12-23

Contributors

author

Anna Demenko

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Austin, J.L. (1993), Mówienie i poznawanie: rozprawy i wykłady filozoficzne, Warszawa.
• Barthes, R. (2009), Podstawy semiologii, Kraków.
• Bieczyński, M.M.( 2012) Wolność twórczości artystycznej a granice wolności sumienia i wyznania, w: J. Kondratiewa-Bryzik, R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski (red.), Prawne granice wolności sumienia i wyznania, Warszawa: 259-270
• Dąbrowski, J., Demenko, A. (2014), Cenzura w sztuce polskiej po 1989 r. Aspekty prawne, Warszawa.
• Dobek-Ostrowska, B. (2004), Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław.
• Fish, S. (2007), Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków.
• Fiske, J. (1999), Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, Wrocław.
• Fuhr, Th. ( 2001), Die Äußerung im Strafgesetzbuch, Berlin.
• Gardocki, L. (2008), Prawo karne, Warszawa.
• Hajduk-Nijakowska, J. (2012), Kulturowy kontekst komunikowania, w: Kulczycki, E., Wendland, M. (red.), Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, Poznań: 149-159.
• Janyga, W. (2010), Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania, Warszawa.
• Janyga, W. (2013), [w:] Królikowski, M., Zawłocki, R. (red.), Kodeks karny. Część szczególna,, t. 1: Komentarz do artykułów 117–221, Warszawa: 590-596.
• Kern, E. (1919), Die Äußerungsdelikte, Tübingen.
• Kłączyńska, N. (2014), [w:] Giezek, J. (red.), Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa.
• Konieczniak, P. (2002), Czyn jako podstawa odpowiedzialności karnej, Zakamycze.
• Kulczycki, E. (2012), Teoretyzowanie komunikacji, Poznań.
• Lisowska-Magdziarz, M. (2016), Dyskurs – semiotyka – wspólnota interpretacyjna. W stronę modelu zintegrowanego instrumentarium badań nad zawartością mediów, „Global Media Journal – Wydanie Polskie” 1.
• Makarska M. (2005), Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania w Kodeksie karnym z 1997 r., Lublin.
• Marek, A. (2010), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa.
• Mącior, M. (1990), Czyn ludzki i jego znaczenie w prawie karnym, Warszawa.
• Nęcki, Z. (2000), Komunikacja międzyludzka, Kraków.
• Paprzycki, R. (2002), Prawnokarna analiza satanizmu w Polsce, Kraków.
• Patryas, W. ( 1988), Interpretacja karnistyczna, Poznań.
• Pohl, Ł, Czepita, S. (2012), Strona podmiotowa przestępstwa obrazy uczuć religijnych i jego formalny charakter, Prokuratura i Prawo 12: 72-82.
• Raglewski, J. (2013), [w:] Zoll, A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2: Komentarz do art. 117-277 k.k., Warszawa: 938-968.
• Sarkowicz, R. (1989), Wyrażanie przyczynowości w tekście prawnym (na przykładzie kodeksu karnego z 1969 r.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 37.
• Stewart, J.(2005), Mosty zamiast murów, Warszawa.
• Wolter, W. (1973), Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa.

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2016.78.4.11