Rewolucja konsumentów? Ekonomia współdzielenia jako nowa wizja ładu społecznego

• Authors: Andrzej Waśkiewicz

Title variants

EN

Consumer revolution? The sharing economy as a new vision of the social order

Abstracts

EN

Uber, Airbnb, CouchSurfing, Netflix, electric scooters: all of these have become part of our daily lives, just as Allegro.pl, Amazon.com and other network economy businesses already have. Even so, according to their promoters they are a harbinger of a new order. For the market economy, with its anonymous market, sharing economy practices are to be what institutions of direct citizen influence on political decisions are to representative democracy. The economy will at last begin to fulfil actual human needs instead of producing superfluous things on a mass scale. The Earth’s devastation and the wasteful exploitation of its resources will cease. Old pre-capitalist economy institutions, spread all over the globe by means of the Internet, will empower the people marginalized by the market and reconstruct the communities weakened by it. Trust will be the greatest capital at people’s disposal, both in the local and global exchange of things and services. I do not estimate how realistic this promise is; all I do is present, from the perspectives of both sharing economy advocates and its critics, the specific institutions (in the sociological sense) meant to deliver on it. In the summing-up I highlight the ambivalence towards the market economy that the very idea of sharing itself is burdened with, and consequently, the ambiguity of its self-professed mission: is to be a mere correction to the present-day form of capitalism or an alternative to it?

PL

Uber, Airbnb, CouchSurfing, Netflix, elektryczne hulajnogi – te instytucje wrosły w nasze codzienne życie tak samo jak Allegro.pl, Amazon.com i inne przedsiębiorstwa gospodarki sieciowej. A jednak w opinii ich propagatorów są one zwiastunem nowego porządku. Dla gospodarki rynkowej z jej anonimowym rynkiem praktyki współdzielenia mają być tym, czy dla demokracji przedstawicielskiej instytucje bezpośredniego oddziaływania obywateli na decyzje polityczne. Gospodarka będzie wreszcie zaspokajać rzeczywiste ludzkie potrzeby, zamiast produkować na masową skalę rzeczy zbędne. Powstrzymana zostanie dewastacja Ziemi i rabunkowe korzystanie z jej zasobów. Instytucje przedkapitalistycznej gospodarki, za sprawą Internetu rozciągnięte na globalną skalę, przyniosą upodmiotowienie ludzi zmarginalizowanych przez rynek i odbudują osłabioną przez niego wspólnotę. Zaufanie będzie największym kapitałem, jakim ludzie będą dysponować tyleż w lokalnej, co globalnej wymianie rzeczy i usług. Nie będę oceniać, jakie szanse realizacji ma ta obietnica, przedstawię jedynie z perspektywy propagatorów współdzielenia, jak i jego krytyków, specyficzne instytucje (w sensie socjologicznym), które mają ją realizować. W podsumowaniu zwrócę uwagę na ambiwalencję wobec gospodarki rynkowej, jaką obarczona jest sama idea współdzielenia, a co za tym idzie, na dwuznaczność jej deklarowanej misji: czy ma być tylko korektą wobec obecnej formy kapitalizmu czy też jej alternatywą.

Keywords

EN

sharing economy; network; bartering; lending; renting; bazaar; creative commons; presumption; trust; ecology

PL

gospodarka współdzielenia; gospodarka sieciowa; wymiana bezpośrednia; wypożyczanie; wynajem; bazar; creative commons; prosumpcja; zaufanie; ekologia

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2022
• Volume: 84
• Issue: 1
• Pages: 179-195

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Waśkiewicz

• Uniwersytet Warszawski, Polska

• https://orcid.org/0000000221920418

References

• Abramowski, E. (1965). Filozofia społeczna. Wybór pism. Warszawa.
• Abramowski, E. (2009). Braterstwo, solidarność, współdziałanie. Pisma spółdzielcze i stowarzyszeniowe. Wyb. i oprac. R. Okraska. Łódź–Sopot–Warszawa.
• Becker, J. (2017). Im mniej, tym więcej. Tłum. Wiesław Marcysiak. Kraków.
• Belk, R. (2014). Sharing versus pseudo-sharing in Web 2.0. Anthropologist 18(1): 7–23.
• Botsman, R., Rogers, R. (2010). What’s Mine is Yours. How Collaborative Consumption Is Changing the Way We Live. London.
• Cohen, M.J. (2015). Toward a post-consumerist future? Social innovation in an era of fading economic growth, [w:] L.A. Reisch, J. Thøgersen (eds.), Handbook of Research on Sustainable Consumption. Cheltenham, UK–Northampton, MA, USA: 426–442.
• Gansky, L. (2010). The Mesh: Why the Future of Business Is Sharing. New York.
• Jemielniak, D. (2013). Życie wirtualnych dzikich. Netnografia Wikipedii, największego projektu współtworzonego przez ludzi. Warszawa.
• Kopytoff, I. (2013). Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces. Tłum. E. Klekot, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Wyb. i przedm. M. Kempny, E. Nowicka. Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa.
• Martin, Ch.J. (2016). The sharing economy: a pathway to sustainability or a nightmarish form of neoliberal capitalism? Ecological Economics 121(C): 149–159.
• Mauss, M. (2001). Szkic o darze. Tłum. M. Król, K. Pomian, J. Szacki, [w:] M. Mauss, Socjologia i antropologia. Warszawa.
• Bauwens, M., Kostakis, V. (2014). From the communism of capital to capital for the commons: towards an open co-operativism. TripleC 12(1): 56–65.
• Srnicek, N., Williams, A. (2016). Inventing the Future: Postcapitalism and the World without Work (revised and updated edition). London–New York.
• Rifkin, J. (2003). Wiek dostępu. Nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia. Tłum. E. Kania. Wrocław.
• Rifkin, J. (2016). Społeczeństwo krańcowych kosztów zerowych. Internet przedmiotów, ekonomia współdzielenia, zmierzch kapitalizmu. Tłum. A.D. Kamińska. Warszawa.
• Schor, J.B., Connor, F., Carfagna, L.B. (2016). Will Attwood-Charles, Emilie Dubois Poteat, Paradoxes of openness and distinction in the sharing economy. Poetics 54: 66–81.
• Slee, T. (2017). What’s Yours is Mine: Against the Sharing Economy. New York.
• Śledziewska, K., Włoch, R. (2020). Gospodarka cyfrowa. Jak nowe technologie zmieniają świat. Warszawa.
• Waśkiewicz, A. (2020). Ludzie – rzeczy – ludzie. O porządkach społecznych, w których rzeczą łączą, a nie dzielą. Kraków.
• <https://www.national-geographic.pl/artykul/rzeczy-stworzone-przez-nasza-cywilizacje-waza-wiecej-niz-wszystkie-formy-zycia-na-ziemi> [dostęp: 22.02.2021]

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2022.84.1.14

Biblioteka Nauki

2120250