Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce

• Authors: Przemysław Śleszyński

Title variants

EN

Delimitation problems o f functional urban areas in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pierwszej części artykułu przedstawiono zarys uwarunkowań dotyczących oddziaływania miast na otoczenie, związanych z tym problemów delimitacyjnych oraz przykładów zastosowań badawczych dla miast Polski w ostatnich pięćdziesięciu latach. W drugiej części zaprezentowano wyniki delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych 18 stolic województw, wykonanej przez autora dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w 2012 r. w ramach prac nad wdrożeniem zapisów nowej „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” (Śleszyński 2013a).

EN

In the first part of the article presented outlines the conditions of the cities impact on the surroundings, including issues related to the delimitation o f research and examples o f applications for Polish cities in the last fifty years. The second part p resents the results of the delimitation of functional urban areas performed for the 18 capitals of voivodeships, made by the author for the Ministry of Regional Development in 2012 in the framework o f the implementation of the National Spatial Development Concept 2030. Detailed criteria were as follows: 1) The number of people commuting (wage labour) to the core FUA (Functional Urban Area) per 1,000 population o f working age over 50 (2006); 2) The number o f registered immigration (check-ins) from the core FUA per 1000 population above 3 (2009); 3) The share of employed in non-agricultural occupations as a proportion of the voivodship average above 75% (2002); 4) The number of businesses entities per 1,000 population as a proportion of the provincial average above 75% (2011); 5) Participation of economic operators of higher order (sections J-R of NACE) relative to the core FUA above 50% (2011); 6) The population density (without forests and water) compared to the voivodship average of over 50% (2011); 7) The number of completed dwellings per 1000 inhabitants in 2002-2011 compared to the voivodship average of over 75%. The inclusion of the MOF was when fulfilled at least 6 of the 7 criteria.

Keywords

PL

zasięg oddziaływania miast; miejskie obszary funkcjonalne; strefa podmiejska; metody delimitacji; Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

EN

range of influence of cities; functional urban areas; suburban zone; methods of delimitation; National Spatial Development Concept 2030; range of influence of cities; functional urban areas; suburban zone; methods of delimitation; National Spatial Development Concept 2030

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna
• Year: 2015
• Issue: 29
• Pages: 37-53

Dates

published

2015-03-20

Contributors

author

Przemysław Śleszyński

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

References

• Andrzejewska R., Stryjakiewicz T. 1986. Modele grawitacji i potencjału w procedurze delimitacji funkcjonalnego regionu miejskiego Poznania. [W:] T. Czyż (red.), Metody badania struktury regionalnej.Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Beim M. 2009. Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Bitner A. 2010. Nowa metoda określania poziomu zurbanizowania obszaru na podstawie morfologii struktury podziału gruntu na działki. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3: 165-179.
• Bogdański M. 2014. Delimitacja obszaru aglomeracji olsztyńskiej. Ekonomia XXI Wieku, 1: 58-73.
• Brojerski M., Szulce H. 1973. Próba wyznaczenia strefy żywicielskiej Poznania. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej, 1.
• Budzynowska O., Węcławowicz G. 1984. Zmiany gęstości zaludnienia w mieście w ciągu doby na przykładzie Radomia. Przegląd Geograficzny, 56, 1-2: 141-153.
• Czarnecki W. 1953. Tereny żywicielskie strefy podmiejskiej. Miasto, 2: 21-24.
• Czyż T., 2012. Conceptions o f an urban agglomeration and a m etropolitan area in Poland. Geographia Polonica, 84, 2: 5-17.
• Domański B., Noworól A. (red.) 2010. Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Spraw Publicznych, Kraków.
• Drejerska N., Chrzanowska M., Pomianek I. (red.) 2014. Strefa podmiejska Warszawy. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Dziadek S. (red.) 1998. Zagospodarowanie transportowe zurbanizowanych obszarów przygranicznych polsko-czeskich. Prace Naukowe AE w Katowicach, Katowice.
• Dziewoński K. 1967. Teoria regionu ekonomicznego. Przegląd Geograficzny, 39, 1: 33-50.
• Dziewoński K. 1987. Strefa podmiejska - próba ujęcia teoretycznego. Przegląd Geograficzny, 59, 1-2: 55-63.
• Dziewoński K., Korcelli P. (red.) 1981. Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce. Prace Geograficzne, 140. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa-Wrocław.
• Dziewoński K., Kosiński L. 1964. Rozmieszczenie ludności w Polsce w XX w. Przegląd Geograficzny, 36, 1: 3-36.
• Eberhardt P. 2002. Studia nad problematyką delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce. [W:] G. Węcławowicz (red.), Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej. Prace
• Geograficzne, 184. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, s. 55-64.
• Gadomski W. 1968. Rolnicza strefa podmiejska Warszawy w świetle przeglądowego zdjęcia użytkowania ziemi. Dokumentacja Geograficzna, 4. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Gocał T., Rakowski W. 1991. Delimitacja regionów i subregionów migracyjnych w zakresie dojazdów do pracy. Monografie i Opracowania, 332. Instytut Statystyki i Demografii SGPiS, Warszawa.
• Gontarski Z. 1972. Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce. Statystyka Terenowa, 8. GUS, Warszawa.
• Gruchociak H. 2012. Delimitacja lokalnych rynków pracy w Polsce. Przegląd Statystyczny, 2: 277-297.
• Guzik R., Zborowski A., Kołoś A., Micek G., Gwosdz K., Trzepacz P., Chaberko T., Kretowicz P., Ciechowski M., Dej M., Grad N. 2010. Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. [W:] Domański B., Noworól A. (red.), Małopolskie miasta - funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, Kraków, 88-134.
• Herbst K., Wójcik P. 2013. Delimitacja dyfuzji rozwoju z miast metropolitalnych z wykorzystaniem korelacji przestrzennej. Studia Regionalne i Lokalne, 4(54): 5-21.
• Hołowiecka B. 2004. Oddziaływanie społeczno-gospodarcze miasta. Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Honka Z. 2014. Is a new administrative division reform necessary? A voice in the discussion on self-government reform. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 3: 169-183.
• Iwanicka-Lyra E. 1969. Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce. Prace Geograficzne, 76.
• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. 1998. Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast: studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa. Wydawnictwa UŁ, Łódź.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (red.) 2011. Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Kaczmarek T., Mikuła Ł. 2007. Ustroje terytorialno-administracyjne obszarów metropolitalnych w Europie. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Kajdanek K., 2011. Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia. Wydawnictwo NOMOS, Kraków.
• Kisiała W., Stępiński B. (red.) 2013. Rola obszarów metropolitalnych w polityce regionalnej i rozwoju regionalnym. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej, Poznań.
• Komornicki T 2013. Propozycje wskaźników powiązań. [W:] P. Śleszyński (red.), Wskaźniki zagospodarowania i ładu przestrzennego w gminach. Biuletyn KPZK PAN, 252: 164-175.
• Korcelli P. 1981. Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski. [W:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego Polski. Prace Geograficzne, 140: 189-212.
• Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J. 2010. Ekspercki projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Studia, 128. KPZK PAN, Warszawa.
• Korcelli P., Śleszyński P. 2008. Mapa nr 7. Delimitacja Funkcjonalnych Obszarów Miejskich (2006). [W:] P. Korcelli, M. Degórski, T Komornicki, T Markowski, J. Szlachta, G. Węcławowicz, J. Zaleski, J. Zaucha, D. Drzazga, Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033. Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego Kraju powołany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 176 s. (maszynopis).
• Korcelli-Olejniczak E., 2012. Region metropolitalny - pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika. Prace Geograficzne, 235. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. 2014. Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce - wybrane fragmenty raportu.Samorząd Terytorialny, 25, 4(280): 5-21.
• Kowalewski M., Rykiel Z. 2004. Rozwój pól miejskich Bydgoszczy i Torunia - główne koncepcje. [W:] I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni. XV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódzkie Towarzystwo Naukowe,
• Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności PTG, Łódź, s. 170-190.
• Kretowicz P. 2009. Przestrzenne oddziaływanie Zakopanego i Nowego Targu na tle powiązań społeczno-gospodarczych na Podhalu. Czasopismo Geograficzne, 80, 4: 241-256.
• Kruszka K. (red.) 2010. Dojazdy do pracy w Polsce. Ośrodek Statystyki Miast, Oddział GUS w Poznaniu, Poznań.
• Krzysztofik R., Runge J., Spórna T (i in.) 2011. Delimitacja regionu górnośląsko-zagłębiowskiej metropolii „Silezia”. Sosnowiec (maszynopis).
• Kulikowski R. 2008. Rolnicza strefa podmiejska Warszawy. Rys historyczny i współczesne procesy przemian. [W:] A. Jezierska-Hole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Lier K. 1965. Region metropolitalny Warszawy - próba delimitacji. Biuletyn KPZK PAN, 35: 50-87.
• Liszewski S. 1987. Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy. Przegląd Geograficzny, 59, 1-2: 65-79.
• Liszewski S. 2005. Delimitacja obszaru metropolitalnego Łodzi. [W:] K. Bald, T. Markowski (red.), Obszar metropolitalny Łodzi - w yzwania i problemy. Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, s. 25-47.
• Maik W. 2010. Bydgosko-toruński obszar metropolitalny jako czynnik rozwoju i integracji województwa kujawsko-pomorskiego. [W:] S. Ciok, P. Migoń (red.), Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 65-73.
• Małuszyńska E. 2000. Przemiany strefy podmiejskiej aglomeracji poznańskiej. Biuletyn KPZK PAN, 192: 265-289.
• Mantey D. 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy, Wydział Geografii i i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.
• Markowski T. 2005. Procesy integracji i dezintegracji obszarów zurbanizowanych - w yzwania dla po lityki metropolitalnej. [W:] P. Lorens (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych. Biblioteka Urbanisty, 6: 10-20.
• MRR 2012. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa (załącznik do Uchwały Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.).
• Parysek J.J. 2008. Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. [W:] J.J. Parysek, A. Tolle (red.), Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Ser. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 5: 29-48.
• Parysek J.J. 2009. Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów. [W:] J.J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI w. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6: 101-123.
• Parysek J.J., Sobczak D. 1998. Zespół miejski Gdyni w systemie osadniczym Polski i Europy. [W:] H. Piekarek-Jankowska, M. Dutkowski (red.), Zespół miejski Gdyni. Przyroda, gospodarka, społeczeństwo. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, s. 99-110.
• Pióro Z. 1977. Procesy rozwojowe aglomeracji: z badań nad zachowaniami przestrzennymi mieszkańców aglomeracji warszawskiej. Książka i Wiedza, Warszawa.
• Potrykowska A. 1985. Delimitacja strefy podmiejskiej Warszawy. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5: 123-144.
• Potrykowska A. 1989. Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym. [W:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce. Prace Geograficzne, 152: 55-76.
• Rakowska J. 2012. Klasyfikacje obszarów - kryteria, definicje, metody delimitacji. Studium metodyczno-statystyczne. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa.
• Rutkowska-Płachcińska A. 1969. Gospodarka i zasięg oddziaływania miasta średniowiecznego: Salon-de-Provence w połowie XIV w. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, 439. Studia z Dziejów Osadnictwa, 7. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Rykiel Z. 1997. Aglomeracje wielkomiejskie. [W:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Główny Geodeta Kraju, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, plansza 66.3.
• Smętkowski M. 2007. Delimitacja obszarów metropolitalnych - nowe spojrzenie. [W:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, EUROREG, Warszawa, s. 215-233.
• Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G. 2008. Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja. Raporty i analizy EUROREG, 1.
• Sokołowski D. 2014. Niektóre uwarunkowania korekty podziału Polski na województwa, Przegląd Geograficzny, 86, 4: 567-590.
• Stachowski J. 1993. Problemy delimitacji lokalnych rynków pracy. [W:] W. Maik (red.), Problematyka lokalnych systemów osadniczych. Materiały Konferencyjne. UMK, Toruń, s. 155-161.
• Staszewska S. 2013. Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Suliborski A. 1985. Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5: 213-285.
• Swianiewicz P., Klimska K. 2005. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce - waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i Studia Geograficzne, 35: 45-70.
• Szmytkie R. 2009. Miasta-zlepieńce na Śląsku Dolnym i Opolskim. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 6. Wrocław.
• Szmytkie R. 2013. W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych. Przegląd Administracji Publicznej, 2: 35-47.
• Szymańska D., Hołowiecka B. 2000. Ruch wędrówkowy ludności i jego zasięg oddziaływania na przykładzie miasta Bydgoszczy i Torunia. [W:] D. Szymańska (red.), Procesy i formy ruchliwości przestrzennej ludności w okresie przemian ustrojowych. Wydawnictwo UMK, Toruń, s. 243-254.
• Śleszyński P. 2012. Warszawa i obszar metropolitalny Warszawy a rozwój Mazowsza. Trendy Rozwojowe Mazowsza, 8, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa (http://www.trendyrozwojowemazowsza.pl/sites/default/files/trm_nr8_lekki.pdf).
• Śleszyński P. 2012. Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego. Przegląd Geograficzny, 84, 4: 559-576.
• Śleszyński P. 2013a. Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85, 2: 173-197.
• Śleszyński P. 2013b. Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych. Studia Regionalne i Lokalne, 51, 1: 5-25.
• Śleszyński P. 2014. Delimitation and typology of the functional urban regions of Poland based on commuting, 2006. Geographia Polonica, 87, 3: 317-320.
• Tarkowski M. 2005. Dzienny system miejski jako metropolitalny system statystyczny - propozycja delimitacji. [W:] T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych. Biuletyn KPZK PAN, 221: 95-104.
• Więcław-Michniewska J. 2006. Krakowskie suburbia i ich społeczność. Instytut Geografii i i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Zaborowski Ł. 2014. Sieć ośrodków regionalnych w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Próba uporządkowania według czynników wielkości i odległości. Przegląd Geograficzny, 86, 4: 591-620.
• Zborowski A. 2005. Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa). Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Zgliński W. 1994. Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej. Prace Geograficzne, 162. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Zuzańska-Żyśko E. 2012. Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym. Studia Regionalne i Lokalne, 2(48): 39-61.

Identifiers

DOI

10.14746/rrpr.2015.29.04