Problemy rolnictwa na obszarach metropolitalnych

• Authors: Anna Kołodziejczak , Ewa Kacprzak , Barbara Maćkiewicz

Title variants

EN

Problems of agriculture in metropolitan areas

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zachodzące od kilkunastu lat w Polsce silne procesy suburbanizacyjne doprowadziły do gwałtownego rozwoju obszarów podmiejskich. Powoduje to dużą presję na rolnictwo i obszary wiejskie, prowadząc do kurczenia się powierzchni gruntów rolnych. Celem opracowania jest przedstawienie zmian zachodzących w zakresie działalności rolniczej na obszarach metropolitalnych w Polsce. Szczególną uwagę zwrócono na potrzebę racjonalnego gospodarowania gruntami rolnymi i wprowadzenia rozwiązań, które pozwoliłyby na zachowanie najbardziej cennych produkcyjnie i wartościowych krajobrazowo terenów rolniczych. Zakres przestrzenny analizy obejmował 7 wybranych obszarów metropolitalnych w Polsce: Wrocławski Obszar Metropolitalny, Krakowski Obszar Metropolitalny, Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię, Poznański Obszar Metropolitalny, Łódzki Obszar Metropolitalny, Warszawski Obszar Metropolitalny oraz Obszar Metropolitalny Gdańsk–Gdynia–Sopot. Bardziej szczegółowo problemy rolnictwa omówiono na przykładzie Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego. W latach 2007–2018 na badanych obszarach metropolitalnych nastąpił spadek powierzchni użytków rolnych o 4,3%, co oznacza zanikanie terenów rolniczych pod wpływem procesów urbanizacyjnych. Względy środowiskowe i gospodarcze przemawiają za tym, aby racjonalnie gospodarować terenami rolniczymi na obszarach metropolitalnych. Z uwagi na ochronę przed nieuzasadnionym wyłączaniem gruntów rolnych z produkcji rolniczej konieczne jest włączenie wielofunkcyjnego rolnictwa i rolnictwa miejskiego do priorytetów planowania przestrzennego obszarów metropolitalnych oraz utworzenie monitoringu zasobów gruntów, jakim dysponuje rolnictwo.

EN

Dynamic suburbanization processes taking place in Poland for several years have led to a rapid development of suburban areas. It results in significant pressure exerted on agriculture and rural areas and leads to agricultural land area shrinkage. The aim of the paper is to present changes occurring in the field of agricultural activity within metropolitan areas in Poland. Particular emphasis was laid on the need for rational management of agricultural land and the introduction of solutions which would allow for maintaining the most valuable agricultural land in terms of production capacity and landscape quality. The spatial scope of the analysis embraced 7 selected metropolitan areas in Poland: Wrocław, Kraków, Górny Śląsk-Zagłębie, Poznań, Łódź, Warszawa and Gdańsk–Gdynia– Sopot, and the problems of the Poznań Metropolitan Area are discussed. In 2007–2018 the size of farmland decreased by 4.3% in the metropolitan areas studied, which means that agricultural land gradually disappears under the influence of urbanisation processes. Environmental and economic reasons speak for the rational management of agricultural areas in metropolises. It is necessary to include multifunctional and urban agriculture in the priorities of spatial planning in metropolitan areas and to create the monitoring of land resources at the disposal of agriculture as the protection against unjustified designation of agricultural land for non-agricultural purposes.

Keywords

PL

obszary metropolitalne; rolnictwo; wielofunkcyjność rolnictwa; rolnictwo miejskie; grunty rolne; Polska

EN

metropolitan areas; agriculture; multifunctionality of agriculture; urban agriculture; agricultural land; Poland; metropolitan areas; agriculture; multifunctionality of agriculture; urban agriculture; agricultural land; Poland

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna
• Year: 2019
• Issue: 47
• Pages: 37-55

Dates

published

2019-09-12

Contributors

author

Anna Kołodziejczak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej

author

Ewa Kacprzak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej

author

Barbara Maćkiewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej

References

• Bański J. 2009. Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce. IGiPZ PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa (http://www.igipz.pan.pl/tl_files/igipz/ZGWiRL/Projekty/Ekspertyza_typologia.pdf; dostęp: 21.09.2019).
• Degórska B. 2013. Koncepcja kształtowania struktury przestrzennej sieci ekologicznej Krakowa. [W:] B. Degórska, M. Baścik (red.), Środowisko przyrodnicze Krakowa. Zasoby–Ochrona–Kształtowanie. Wydawnictwo Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Urząd Miasta Krakowa, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Nauk o Środowisku Przyrodniczym Wydziału Geodezji i Kartografii PW, s. 251–262.
• Degórska B. 2017. Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy: kontekst ekologiczno-krajobrazowy. Prace Geograficzne, 262.
• Heffner K. 2016. Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce. [W:] T. Marszał (red.), Miasto– region–gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 75–110.
• Kaczmarek U. 2014. Poziom dezagraryzacji obszarów metropolitalnych w Polsce. [W:] M. Dej, K. Janas, O. Wolski (red.), Współpraca miejsko-wiejska w Polsce. Uwarunkowania i potencjał. Instytut Rozwoju Miast, Kraków, s. 99–118.
• Kacprzak E. 2011. Warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w aglomeracji poznańskiej. [W:] E. Kacprzak, B. Maćkiewicz (red.), Gospodarka rolna w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, 16: 12–26.
• Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2011. Wyłączenia użytków rolnych z produkcji rolniczej w powiecie poznańskim w latach 2000–2009. [W:] E. Kacprzak, B. Maćkiewicz (red.), Gospodarka rolna w aglomeracji poznańskiej. Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej 16: 61–70.
• Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2013. Farmland conversion and changes in the land-use pattern in the Poznań agglomeration over the years 2000–2009. Quaestiones Geographicae, 32(4): 91–102.
• Kałużna D., Mizgajski A. 2016. Community Gardens in Poland – Impulse, Assistance, Expansion. [W:] S. Tappert (red.), Growing in Cities. Interdisciplinary Perspectives on Urban Gardening. Conference proceedings. University of Applied Sciences, Basel, s. 106–118.
• Kołodziejczak A. 2017. Ogrody przydomowe – samozaopatrzenie gospodarstw rolnych w województwie wielkopolskim. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 40: 191–201.
• Kołodziejczak A., Kacprzak E., 2016. Funkcje rolnicze. [W:] T. Kaczmarek, Ł. Mikuła (red.), Koncepcja kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań. Centrum Badań Metropolitalnych UAM, Poznań: 129–143.
• Kołodziejczak A., Kawińska M. 2014. Intensity of agricultural production organisation in Poland. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 26: 107–117.
• Kopeć B., 1987. Intensywność organizacji w rolnictwie polskim w latach 1960–1980. Rocznik Nauk Rolniczych, G 84(1): 7–27.
• Kostrowicki J., Falkowski J. 2001. Geografia rolnictwa świata. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• Latkowska M.J. 2012. „Community gardens”, czyli ogrody sąsiedzkie – nowe formy zieleni w przestrzeni miejskiej. Czasopismo Techniczne Architektura, 6A(19): 271–276.
• Lohrberg F., Timpe A. 2011. Urbane Agrikultur – Neue Formen der Primärproduktion in der Stadt. Planerin Fachzeitschrift für Stadt-, Regional und Landesplanung, 5: 35–37.
• Maćkiewicz B., Kacprzak E. 2015. Policies of farmland use in the agglomeration of Poznań. Studia Regionalia, 41–42: 115–128.
• Maćkiewicz B., Asuero R.P., Almonacid A.G. 2018. Urban agriculture as the path to sustainable city development insights into allotment gardens in Andalusia. Quaestiones Geographicae, 38(2): 121–136.
• Mougeot L.J.A. 2000. Urban agriculture: definition, presence, potential and risks. [W:] N. Bakker, Feldalfing (red.), Growing cities, growing food: urban, agriculture on the policy agenda. A reader on urban agriculture. German Foundation for International Development.
• Opitz I., Berges A., Piott T., Krikser T. 2016. Contributing to food security in urban areas: differences between urban agriculture and peri-urban agriculture in the Global North. Agriculture and Human Value, 33, 2: 341–358.
• Pearson L.J., Pearson L., Pearson C.J. 2010. Sustsinble urban agriculture: Stocktake and opportunities. International Journal of Agricultural Sustainability, 8(1/2): 7–19.
• Sroka W. 2014. Definicje oraz formy miejskiej agrokultury – przyczynek do dyskusji. Wieś i Rolnictwo, 3(164): 85–103.
• Sroka W. 2016. Rolnictwo i gospodarstwa rolne na obszarach miejskich i podmiejskich – konceptualizacja oraz przesłanki rozwoju. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis Oeconomica, 329(84), 3: 123–134.
• Szczepańska M., Kołodziejczak A., Kacprzak E. 2015. Urban agriculture of the Poznań agglomeration. Studia Regionalia, 41–42: 141–156.
• Szczepańska M., Krzyżaniak M., Świerk D., Urbański P. 2016. Rodzinne ogrody działkowe jako element zielonej infrastruktury na terenie aglomeracji poznańskiej. Studia Miejskie 22: 129–142.
• Szczęsny R. 1992. Przemiany struktury przestrzennej rolnictwa indywidualnego Polski w latach 1938–1988. Dokumentacja Geograficzna, 4.
• Śleszyński P., Deręgowska A., Mazurek D., Stępniak M., Sudra P., Zielińska B. 2017. Analiza stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach w 2015 roku. IGiPZ PAN na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, Warszawa.
• Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 40).
• Użytkowanie gruntów. Powszechny Spis Rolny 2010. 2011. GUS, Warszawa.
• Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski. 2000. Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy.
• Zgliński W. 1996. Kształtowanie się funkcji żywicielskiej aglomeracji warszawskiej. Prace Geograficzne 162.

Identifiers

DOI

10.14746/rrpr.2019.47.04