Fantazmat Julii Brystiger

• Authors: Piotr Forecki

Title variants

EN

Julia Brystiger’s Phantasm

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Klisza „żydokomuny” zajmuje szczególne miejsce w polskim dyskursie antysemickim i pełni w nim różne funkcje. W efekcie rozłożonych w czasie praktyk jej nieustannego odtwarzania, a tym samym ugruntowywania, stała się pewną społeczną oczywistością. Osnową potocznego myślenia o przeszłości, kategorią opisową w dyskursie publicystycznym i naukowym, słowem kluczem w dyskusjach o tzw. stosunkach polsko-żydowskich. Będąc jednym z toposów kultury „żydokomuna” kondensuje w sobie znaczenia i interpretacje, które aktualnie są już tak dobrze przyswojone i zadomowione, że doprawdy trudno jest dostrzec, a już tym bardziej naruszyć jej fundamenty. Poza narracją o krzywdach wyrządzonych polskim patriotom przez żydowskich komunistycznych oprawców, to właśnie ich imiona i nazwiska zajmują ważne miejsce w strukturze tego toposu. Trudno zresztą nawet wyobrazić sobie jego treść bez tych wszystkich emblematycznych dla niego postaci: Jakub Berman, Anatol Fejgin, Roman Romkowski, Stefan Michnik, Helena Wolińska-Brus, Julia Brystiger, Józef Różański. To właśnie oni od lat pełnią przypisane im role ikon w polskim dyskursie antysemickim. Spośród tego grona na szczególną uwagę zasługuje Julia Brystiger, a raczej nie tyle ona sama, co jej poddany mitologizacji wizerunek. Znana jako „krwawa Luna” jest bez wątpienia jedną z najbardziej zdemonizowanych komunistek w Polsce. Celem rozważań podjętych w artykule jest próba ukazania konstrukcji spowijającego ją fantazmatu na podstawie uważnej analizy różnych tekstów polskiej kultury: od literatury do filmu.

EN

The ‘Kike Communism’ cliché holds a special position in Polish antisemitic discourse, where it has different functions. Having been replicated over time, it has been reinforced and become a social platitude, a matrix of popular thinking about history, a descriptive category applied by journalist and academic discourses and a keyword in discussions on Polish-Jewish relations. “Kike Communism” is a cultural topos and a condensation of meanings and interpretations that have been adopted and familiarized so well that it is difficult to see, let alone undermine its roots. Apart from the narration about the harm suffered by Polish patriots at the hands of Jewish Communist torturers the names of those torturers hold an important place in the structure of this topos. It is actually difficult to imagine its content without the symbolic figures such as Jakub Berman, Anatol Fejgin, Roman Romkowski, Stefan Michnik, Helena Wolińska-Brus, Julia Brystiger and Józef Różański. For years they have played the iconic roles assigned to them in the Polish antisemitic discourse. Julia Brystiger, or rather her mythologized image, deserves particular attention in this group. Nicknamed ‘Bloody Luna’ she surely is among the most demonized female Communists in Poland. The objective of the considerations in this paper is to try to demonstrate the construction of the phantasm surrounding her on the basis of a thorough analysis of different texts in Polish culture, ranging from literature to film.

Keywords

PL

antysemityzm; „żydokomuna”; fantazmat; stereotyp; mit; dyskurs; film; komunizm; Julia Brystiger

EN

Antisemitism; ‘Kike Communism’; phantasm; stereotype; myth; discourse; film; communism; Julia Brystiger; Antisemitism; ‘Kike Communism’; phantasm; stereotype; myth; discourse; film; communism; Julia Brystiger

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne
• Year: 2017
• Issue: 1
• Pages: 47-70

Dates

published

2017-06-15

Contributors

author

Piotr Forecki

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Błażyński Z. (1990), Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa.
• Bourdieu P.(2005), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Bukalska P. (2016), Krwawa Luna, Wielka Litera, Warszawa.
• Fijołek M. (2016), „Zaćma” to film kulawy pod wieloma względami, http://natemat.pl/195439,miala-byc-krwawa-luna-jest-banalny-dramat-z-elementami-fantastyki-zacma-to-ogromne-rozczarowanie, 20 I 2017.
• Forecki P. (2013), Legenda o Wandzie, co zastąpiła Niemca, http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/legenda-o-wandzie-co-zastapila-niemca/, 20 I 2017.
• Friszke A. (2015), Między wojną a więzieniem. Młoda inteligencja katolicka 1945–1953, Biblioteka „Więzi”, ISP PAN, Warszawa.
• Fryc K. (2016), Ryszard Bugajski o „Zaćmie”. Historia nie jest czarno-biała, http://wyborcza.pl/1,75410,20727637,festiwal-filmowy-w-gdyni-2016-ryszardbugajski-o-zacmie.html, 20 I 2017.
• Grupińska A. (2016), Uwagi o skłamywaniu historii, http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/uwagi-o-sklamywaniu-historii/, 20 I 2017.
• Hollender B. (2016), Ryszard Bugajski o filmie „Zaćma” o Julii Brystygierowej, „Rzeczpospolita” (dodatek Plus Minus), 26–27 XI 2016.
• Keff B. (2012), Jak się zostawało komunistką, czyli „Tonia i jej dzieci” Marcela Łozińskiego, „Studia Litteraria Historica”, nr 1, https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/issue/view/1/showToc, 20 I 2017.
• Kersten K. (1990), Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań.
• Koper S. (2012), Kobiety władzy PRL, Czerwone i Czarne, Warszawa.
• Koziński A. (2016), Nie mam ochoty konkurować z „Pitbullem”. „Zaćma” to film dla wybrednych odbiorców, rozmowa z R. Bugajskim, http://www.polskatimes.pl/opinie/a/ryszard-bugajski-nie-mam-ochoty-konkurowac-z-pitbullem-zacma-to-film-dla-wybrednych-odbiorcow,11499999/, 20 I 2017.
• Kubisiowska K. (2016), Gdy pada najważniejsze pytanie: ale po co?, „Gazeta Wyborcza” („Gazeta Kraków”, strony lokalne), 2 XII 2016.
• Legan M. (2016), „Zaćma” Bugajskiego. Czyli o ukrzyżowanym żywocie ludzi złych, „Niedziela. Tygodnik Katolicki”, nr 49.
• Łuszczyna M. (2014), Zimne. Polki, które nazwano zbrodniarkami, PWN, Warszawa.
• Mrozik A. (2014), Poza nawiasem historii (kobiet), czyli po co nam dziś komunistki, „Wakat On-line”, nr 3.
• Płużański M. T. (2011), Bestie. Mordercy Polaków, 3S Media, Warszawa.
• Pustelnik L. (2016), Miała być Krwawa Luna, jest banalny dramat z elementami fantastyki, http://natemat.pl/195439,miala-byc-krwawa-luna-jest-banalny-dramat-z-elementami-fantastyki-zacma-to-ogromne-rozczarowanie, 20 I 2017.
• Rószkiewicz-Litwinowiczowa A. (1991), Trudne decyzje. Kontrwywiad Okręgu Warszawa AK 1943–1944. Więzienie 1949–1954, PiW, Warszawa.
• Słowiński P. (2010), Boginie zła, czyli kobiety okrutne, żądne władzy i występne, Videograf II, Katowice.
• Stopyra A. (2009), Figurantka „Roxana”. Inwigilacja Julii Brystiger przez Służbę Bezpieczeństwa (1962–1974), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, t. 2, Warszawa.
• Śpiewak P. (2012), Żydokomuna. Interpretacje historyczne, Czerwone i Czarne, Warszawa.
• Targański T. (2016), Ciemna strona Luny, „Polityka”, nr 38.
• Terlecki R. (2007), Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Torańska T. (1989), Oni, Agencja OMNIPRESS, Warszawa.
• Zaremba P. (2016), Luna: zabawa w Boga, „wSieci”, 5–11 XII 2016.
• Zawadzka A. (2009), „Żydokomuna”. Szkic do socjologicznej analizy źródeł historycznych „Societas/Communitas”, nr 2(8).
• Zawadzka A. (2013), Ida, http://lewica.pl/blog/zawadzka/28791/, 20 I 2017.
• Zawadzka A. (2016), Piętno „żydokomuny” w ujęciu pokoleniowym. Szkic do badań, „Teksty Drugie”, nr 1.
• Žižek S. (2009), Kruchy absolut. Czyli dlaczego warto walczyć o chrześcijańskie dziedzictwo, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Żebrowski L. (2016a), Komunistyczny ciemnogród w natarciu, „Nasz Dziennik”, 9 XI 2016.
• Żebrowski L. (2016b), Zbrodniczy żywot, „Nasz Dziennik”, 9 XI 2016.
• Filmografia
• Ida, reż. Paweł Pawlikowski, 2013.
• Świat Luny, reż. Ignacy Szczepański, 1997.
• Tonia i jej dzieci, reż. Marcel Łoziński, 2011.
• Zaćma, reż. Ryszard Bugajski, 2016.
• Żydokomuna, reż. Anna Zawadzka, 2010.

Identifiers

DOI

10.14746/ssp.2017.1.3