„Kropla Mleka” w morzu potrzeb, czyli działalność Berty Szaykowskiej na rzecz poprawy sytuacji białostockich kobiet (1919–1939)

• Authors: Bartłomiej Samarski

Title variants

EN

“Drop of milk” in the sea of needs, that is Berta Szaykowska’s activities in aid of improvement the situation of women in interwar Białystok

Abstracts

EN

On the one hand, the aim of this article is to introduce the figure of MD Berta Szaykowska to a wider audience. The figure of doctor from Białystok specializing in pediatrics and neonatology. But on the other hand, it is an attempt to take a closer look at her socio-cultural activities, the efforts put into the process of improving the hygiene and health of women from the lowest social classes. However, most of all, it is supposed to be a kind of an unique journey into the female world of the interwar Białystok. An image which reflects, via the heroine, the headaches of everyday life of those days. Regardless of whether they affected single mothers, students of a female gymnasium or local prostitutes. In the margin of the main narration, the presented text also includes Białystok threads related to the prominent names of Polish literature. Names including Bertha’s friends – Maria Dąbrowska or Tadeusz Boy-Żeleński, but also the last President of the Republic of Poland in exile – Ryszard Kaczorowski, who was related to her.

PL

Niniejszy artykuł z jednej strony ma za zadanie przybliżyć szerszemu gronu odbiorców postać doktor Berty Szaykowskiej, białostockiej lekarki, specjalizującej się w dziedzinie pediatrii i neonatologii. Z drugiej natomiast jest próbą bliższego przyjrzenia się jej działalności społeczno--kulturalnej, trudom wkładanym w proces podnoszenia stanu higieny i zdrowia kobiet z najniższych warstw społecznych. Jednak przede wszystkim, z założenia miał być swoistą podróżą do kobiecego świata międzywojennego Białegostoku. Obrazem odzwierciedlającym za pośrednictwem głównej bohaterki ówczesne bolączki życia codziennego, niezależnie czy dotykały one samotnych matek, uczennic żeńskiego gimnazjum, czy miejscowych prostytutek. Na marginesie głównej narracji w tekście pojawiają się także białostockie wątki związane z wybitnymi osobistościami polskiej literatury, m.in. z zaprzyjaźnionymi z Szaykowską Marią Dąbrowską, Tadeuszem Boyem-Żeleńskim czy spokrewnionym z nią ostatnim prezydentem RP na uchodźstwie, Ryszardem Kaczorowskim.

Keywords

PL

Berta Szaykowska; świadome macierzyństwo; kobiety w międzywojennym Białymstoku; opieka nad matką i dzieckiem; eugenika; dzieje białostockiej prostytucji

EN

Berta Szaykowska; aware maternity; women in interwar Białystok; mother and child care; eugenics; history of prostitution in Białystok

• Publisher: Wydawnictwo HUMANICA
• Journal: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Year: 2022
• Issue: 1(12)
• Pages: 21-54

Dates

published

2022

Contributors

author

Bartłomiej Samarski

• Archiwum Państwowe w Białymstoku

References

• Archiwum Państwowe w Białymstoku
• Akta miasta Białegostoku, 1838–1944, zespół nr 64, sygn.: 1-1-12; 116; 117; 118; 119; 120; 121; 122; 123; 124; 125; 126; 127; 128; 129; 133.
• Akta notariusza Bednarskiego Stefana w Białymstoku, 1921–1931, zespół nr 282, sygn. 5.
• Akta notariusza Gąsiorowskiego Zygmunta w Białymstoku, 1931–1939, zespół nr 286, sygn. 5
• Akta notariusza Jankowskiego Stanisława w Białymstoku, 1923–1936, zespół nr 288, sygn. 37.
• Akta notariusza Kołdrasińskiego Ignacego w Białymstoku, 1936–1939 i 1944–1946, zespół nr 290, sygn. 4.
• Akta notariusza Urbanowicza Bolesława w Białymstoku, 1919–1939, zespół nr 298, sygn. 14.
• Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Białymstoku, 1841–1934, zespół nr 720, sygn.: 17; 18; 21.
• Materiały przekazane przez p. dr Bertę Szaykowską, akta nieopracowane, niezewidencjonowane.
• Starszy Notariusz Sądu Okręgowego w Grodnie, [1581–1882] 1883–1915 [1919–1930], zespół nr 280, sygn.: 23; 71; 159.
• Urząd Wojewódzki Białostocki, [1918–1919] 1920–1939 [1940, 1967], zespół nr 47, sygn.: 2422; 2423; 2424.
• Zarząd Miejski w Białymstoku, [1926–1943] 1944–1950 [1951–1974], zespół nr 88, sygn. 5/181/09 (Akta osobowe Wacława Szaykowskiego).
• Archiwum Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
• Akta osobowe pracowników, sygn. 238/30 (Berta Szaykowska, akta osobowe)
• Urząd Miejski w Białymstoku
• Uchwała Nr XXXVI/293/96 Rady Miejskiej w Białymstoku z 27.05.1996 (odpis uchwały w zbiorach Urzędu).
• „Dziennik Białostocki”: nr 294, 31.12.1922; nr 107, 19.05.1923; nr 116, 29.05.1923; nr 172, 25.06.1924; nr 173, 26.06.1924; nr 294, 26.10.1924; nr 65, 6.03.1926; nr 119, 29.04.1926; nr 279, 6.10.1926; nr 297, 24.10.1926; nr 317, 13.11.1926; nr 132, 12.05.1927; nr 13, 13.01.1929; nr 15, 15.01.1929; nr 66, 7.03.1929; nr 99, 11.04.1929; nr 122, 4.05.1929; nr 137, 19.05.1929; nr 18, 18.01.1930; nr 33, 2.02.1930; nr 39, 8.02.1930; nr 168, 19.06.1930; nr 177, 28.06.1930; nr 208, 29.07.1930; nr 300, 29.10.1930; nr 267, 26.09.1931; nr 65, 5.03.1932; nr 66, 6.03.1932; nr 68, 8.03.1932; nr 92, 4.04.1932; nr 236, 26.08.1932; nr 72, 13.03.1933; nr 75, 16.03.1933; nr 87, 28.03.1933; nr 122, 4.05.1933; nr 125, 7.05.1933; nr 126, 8.05.1933; nr 127, 9.05.1933; nr 133, 15.05.1933; nr 134, 16.05.1933; nr 139, 21.05.1933; nr 167, 18.06.1933; nr 244, 3.09.1933; nr 339, 7.12.1933; nr 37, 6.02.1934.
• „Fama”: nr 6, 29.11.1937.
• „Gazeta Białostocka: Dzień Dobry! Dziennik Ilustrowany”: 8.02.1932; 19.03.1932; 9.09.1932; 11.09.1932; 29.09.1932; 28.10.1932; 31.08.1935; 27.07.1937; 2.07.1939; 16.07.1939.
• „Głos Ziemi Białostockiej”: nr 1, 5.10.1930; nr 14, 21.10.1930; nr 23, 31.10.1930; nr 57, 11.12.1930; nr 255, 5.11.1931.
• „Jutrzenka Białostocka”: nr 7, 07.1932; nr 10, 10.1932; nr 11, 11.1932; nr 12, 12.1932.
• „Nowe Echo Białostockie”: 23.02.1932; 5.03.1932; 8.03.1932; 19.03.1932; 17.05.1932.
• „Ostatnie Wiadomości. Codzienne pismo białostockie”: 20. 11. 1935.
• „Prożektor”: nr 1, 14–15.11.1925; nr 1, 2–3.01.1926; nr 6, 6–7.02. 1926; nr 10, 6–7.03.1926; nr 12, 20–21.03.1926; nr 18, 1–2.05. 1926; nr 20, 15–16.05.1926; nr 24, 12–13.06.1926; nr 34, 21–22.08.1926; nr 41, 16–17.10.1926; nr 13, 26–27.03.1927; nr 17, 23–24.04.1927; nr 18, 30.04–1.05.1927; nr 20, 14–15.05.1927; nr 23, 4–5.06.1927; nr 11, 24–25.03.1928; nr 16, 28–29.04. 1928; nr 8, 20–21.04.1929; nr 16, 13–14.07.1929; nr 17, 20–21 07.1929.
• „Reflektor”: nr 26, 1.08.1931; nr 11, 25.03.1932; nr 22, 27.06.1932; nr 34, 5.10.1932.
• „Tempo”: nr 1, 21.09.1935; nr 8, 13.03.1937; nr 9, 22.03.1937; nr 12, 27.04.1937.
• Białostocki Dziennik Wojewódzki, nr 10 z 24.08.1932, poz. 81.
• Boy-Żeleński, Tadeusz. „Piekło kobiet wciąż otwarte”, w: Tadeusz Boy-Żeleński, Piekło kobiet. Wydanie trzecie pomnożone, (Warszawa: „Bibljoteka Boy’a”, 1933), 117–124.
• Dąbrowska, Maria. Dzienniki powojenne, t. 2. 1950–1954, (Warsza-wa: Czytelnik, 1996).
• Dz. U. z 1918 r., Nr 18, poz. 46; z 1918 r., Nr 20, poz. 58; z 1928 r.,Nr 12, poz. 93.
• Księga Adresowa Polski: przemysłu, handlu, finansów, szkolnictwa, wolnych zawodów i organizacji społecznych, (Warszawa: Stołeczna Agencja Reklamy, 1937).
• Bernacki, Eugeniusz. „Berta Szaykowska (1889–1980)”, w: Eugeniusz Bernacki (red.), Ludzie i placówki służby zdrowia w regionie białostockim. Rys historyczny, biografie (Białystok: BTN, 1998), 161–164.
• Bernacki, Eugeniusz. „Berta Szaykowska (1889–1980)”, Białostocczyzna, nr 3, 1997, 91–93
• Bernacki, Eugeniusz. „Rozwój szpitalnictwa (cywilnego) miasta Białegostoku w latach 1769–1975”, w: Eugeniusz Bernacki (red.), Ludzie i placówki służby zdrowia w regionie białostockim. Rys historyczny, biografie (Białystok: BTN, 1998), 81–95.
• Dajnowicz, Małgorzata. Bauchrowicz-Tocka, Maria. Wróbel, Wiesław (red.). Słownik biograficzny kobiet kultury. Białystok i województwo podlaskie, cz. II, (Białystok: Wydawnictwo Humanica, 2018), 43–48.
• Dobroński, Adam. Białystok historia miasta, (Białystok: Zarząd Miasta,1998).
• Gałkowski, Artur. „Feminine urbanonymy in Polish and Italian linguistic landscapes”, w: Lege artis. Language yesterday, today, tomorrow. The journal of University of SS Cyril and Methodius in Trnava, Vol. 5(1), 2020, 2–53.
• Kaczorowski, Ryszard. „Jedna z posesji”, w: Adam Dobroński, Jolanta Szczygieł-Rogowska, Białystok lata 20-te, lata 30-te, (Białystok: Instytut Wydawniczy Kreator, 2003), 175–178.
• Kietliński, Marek. Białostockie władze administracyjne w latach 1919–2013, (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2013).
• Lechowski, Andrzej. „Białystok w latach 1919–1939”, w: Adam Czesław Dobroński (red.), Historia Białegostoku, (Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2012), 331–401.
• Lechowski, Andrzej. „Kłopoty pewnego doktora”, Gazeta Wyborcza, 24–27.12.2009.
• Łopatecki, Karol. „Sprawa Lili Rudik. Z dziejów szkolnych gazetek ściennych w okresie międzywojennym”, Rocznik Historii Prasy Polskiej, t. 20, z. 2(46), 2017, 91–115.
• Mądzik, Marek. Korzeniowski, Mariusz. Latawiec, Krzysztof. Tarasiuk, Dariusz. Polacy na wschodniej Ukrainie w latach 1832–1921, (Lublin: UMCS, 2014).
• Mieńko, Agnieszka. „Berta Szaykowska (1889–1980)”, w: Słownik biograficzny białostocko-łomżyńsko-suwalski, (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2003), z. 2, 141–144.
• Samarski, Bartłomiej. „Dr Berta Szaykowska (1889–1980)”, w: Bartłomiej Samarski, Janusz Danieluk, Znani nieznani, (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2016), 287–321
• Sarosiek, Krystyna Jolanta. „Dr med. Berta Szaykowska (1889–1980)”, w: Edward Bańkowski et al. (red.), Ci, którzy odeszli. Biografie profesorów i zasłużonych pracowników: 40 lat: 1950–1990 AMB, (Białystok: Akademia Medyczna, 1990), 85–88.
• Sopek, Mieczysław. „Doktor Berta”, Kurier Podlaski, 8–14.05.2003,10
• Sopek, Mieczysław. Szkudlarek, Magdalena. „Berta Szaykowska (1889–1980)”, Medyk Białostocki, nr 105, 2012, 23–25.
• Sopek, Mieczysław. Szkudlarek, Magdalena. „Wacław Szaykowski (1883–1961)”, Medyk Białostocki, nr 106, 2012, 22–23
• Zabłotniak, Ryszard. „Dzieje Polskiego Towarzystwa Eugenicznego”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, R. XVI, nr 4, 1971, 769–787.
• Żmuda, Ryszard. „«Leksykon biograficzny uczonych» i «Słownik pracowników bibliotek medycznych» na łamach Forum Bibliotek Medycznych”, Czasopismo: Forum Bibliotek Medycznych, R. IV, nr 2(8), 2011, 299–320

Identifiers

DOI

10.15290/cnisk.2022.01.12.02

Biblioteka Nauki

2120104