Postać cesarzowej Teodory w źródłach łacińskich (Chronicon Wiktora z Tunnuny, Breviarium Liberatusa z Kartaginy oraz Liber Pontificalis)

• Authors: Arkadiusz Urbaniec

Title variants

EN

The Empress Theodora in Latin Sources (Chronicon of Victor of Tunnuna, Breviarium by Liberatus of Carthage and Liber Pontificalis)

Abstracts

EN

The following article analyzes the presentation of Empress Theodora – the wife of Emperor Justinian and the most popular woman in the history of Byzantium – in contemporary Latin sources. Victor of Tunnuna, Liberatus of Carthage, and the author of selected biographies in Liber Pontificalis focused in their works primarily on the issues of religious policy of the empire and described the person of the ruler throughout this prism. Considerations on the parallel monophysite source tradition allow for a hypothesis about the schematicism of creating the image of Theodora as the main enemy of Chalcedonian orthodoxy.

PL

Poniższy artykuł stanowi analizę sposobów przedstawiania cesarzowej Teodory – żony cesarza Justyniana i najpopularniejszej kobiety w dziejach Bizancjum – we współczesnych jej źródłach łacińskich. Wiktor z Tunnuny, Liberatus z Kartaginy, a także autor wybranych biogramów w Liber Pontificalis koncentrowali się w swoich dziełach przede wszystkim na kwestiach polityki religijnej imperium i przez ten pryzmat opisywali osobę władczyni. Rozważania dotyczące równoległej miafizyckiej tradycji źródłowej pozwalają na wysunięcie hipotezy o schematyzmie kreowania wizerunku Teodory jako głównego wroga chalcedońskiej ortodoksji.

Keywords

PL

cesarzowa Teodora; miafizyci; późnoantyczna historiografia łacińska

EN

Empress Theodora; Monophysites; late antiquity Latin historiography

• Publisher: Wydawnictwo HUMANICA
• Journal: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Year: 2022
• Issue: 2(13)
• Pages: 41-78

Dates

published

2022

Contributors

author

Arkadiusz Urbaniec

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000000252612629

References

• Źródła
• Codex Iustinianus, ed. Paul Krueger, Corpus Iuris Civilis, Vol. 2,(Berlin: Apud Weidmannos, 1954).
• Chronicon Paschale, ed. Ludwig Dindorf, Chronicon Paschale ad exemplar Vaticanum, Vol. 1–2, (Bonnae: E. Weber, 1832).
• Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie, red. Tomasz Palimirski, t. 1, (Kraków: Poligrafia Salezjańska, 2013).
• Ewagriusz Scholastyk, Historia Ecclesiastica, ed. Joseph Bidez, Léon Parmentier, (London: Methuen & Co., 1898).
• Greatrex, Geoffrey (ed.), The Chronicle of Pseudo-Zachariah Rhetor: Church and War in Late Antiquity, (Liverpool: Liverpool University Press, 2011).
• Izydor z Sewilli, De viris illustrubus, ed Carmen Codoñer Merino, El „De viris illustribus” de Isidoro de Sevilla. Estudio y edicion critica, (Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca, 1964).
• Jan z Efezu, Historia ecclesiastica, ed. Ernest Walter Brooks, Johannis ephesini historiae ecclesiasticae pars tertia, CSCO, Vol. III.3, (Paris–Louvain: Peeters Publishers, 1935–1936).
• Jan z Efezu, Żywoty świętych, ed. Ernest Walter Brooks, John of Ephesus, Lives of the Eastern Saints, PO, 17–19, (Paris: Brepols, 1923–1925).
• Jan Malalas, Chronographia, ed. Ioannes Thurn, Ioannis Malalae Chronographia, CFHB 35, series Berolinensis, (Berolini: Walter de Gruyter, 2000).
• Jan z Nikiu, Chronicon, ed. Robert Henry Charles, The Chronicle of John of Nikiu, (London: Williams & Norgate, 1916).
• Liber Pontificalis, red. Monika Ożóg, Henryk Pietras, Liber Pontificalis I–XCVI (usque ad annum 772), Synodi et collectiones legem, Vol. 9, (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2014).
• Liberatus, Breviarium, ed. Eduard Schwartz, Liberatus, Breviarium causae Nestorianorum et Eytuchianorum, Acta Conciliorum Oeconomicorum, Vol. II.5, (Berolini et Lipsiae: De Gruyter, 1936).
• Michał Syryjczyk, Chronica, ed. Jean Baptiste Chabot, Chronique de Michel le Syrien, (Paris: E. Leroux, 1899–1905).
• Novellae Iustiniani, ed. Rudolf Schoell, Corpus Iuris Civilis, Vol. 3, (Berlin: Apud Weidmannos, 1954).
• Paweł Diakon, Historia Romana, ed. Hans Droysen, Pauli Historia Romana, MGH AA 2, (Berolini: Apud Weidmannos, 1879).
• Prokopiusz z Cezarei, Anecdota, ed. Jakob Haury, Procopii Caesariensis Opera Omnia, Vol. 3, Historia Quae Dicitur Arcana, (Leipzig: B.G. Teubner, 1964).
• Prokopiusz z Cezarei, De aedificiis, ed. Jakob Haury, Procopii Caesariensis Opera Omnia, Vol. 4, De aedificiis libri VI, (Leipzig: B.G. Teubner, 1962).
• Pseudo-Zachariasz Retor, Historia Ecclesiastica, ed. Ernest Walter Brooks, Historia Ecclesiastica Zachariae Rhetori vulgo adscripta, CSCO 87–88, (Louvain: L. Durbecq, 1924).
• Teofanes, Chronographia, ed. Carl de Boor, Theophanis Chronographia, (Lipsiae: B.G. Teubnneri, 1883).
• Wiktor z Tunnuny, Chronicon, ed. Theodor Mommsen, Victoris Tonnennensis episcopi chronica, MGH AA 11, (Berolini: Apud Weidmannos, 1894).
• Opracowania
• Adamiak, Stanisław. Carthage, Constantinople and Rome: Imperial and Papal Intervensions in the Life of the Church in Byzantine Africa (533–698), (Roma: Gregorian & Biblical Press, 2016).
• Allen, Pauline. Hayward, C.T.R. Severus of Antioch, (London–New York: Routledge, 2004).
• Ashbrook Harvey, Susan. Asceticism and Society in Crisis: John of Ephesus and the Lives of the Eastern Saints, (Berkeley: University of California Press, 1990).
• Ashbrook Harvey, Susan. “Theodora the ‘believing queen’: A study in Syriac historiographical tradition”, Hugoye, Vol. 4.2, 2001,  209–234.
• Blaudeau, Philippe. “Liberatus de Carthage ou l’historiographie comme service diaconal”, Augustinianum, Vol. 50.2, 2010, 543–565.
• Brooks, Ernest Walter. “The dates of the Alexandrine patriarchs Dioskoros, Timothy IV, and Theodosius”, Byzantinische Zeitschrift, Bd. 12, 1903, 494–497.
• Browning, Robert. Justynian i Teodora, przeł. Maria Boduszyńska-Borowikowa, (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996).
• Cameron, Averil. “Byzantine Africa: The Literary Evidence”, w: John H. Humphrey (ed.), University of Michigan Excavations at Carthage, Vol. 7, (Ann Arbor: University of Michigan, 1982), 29–62.
• Cameron, Averil. “Justin and Justinian I”, w: Averil Cameron, Bryan Ward-Perkins, Michael Whitby (eds.), The Cambridge Ancient History, Vol. 14: Late Antiquity: Empire and Successors, AD 425–600, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 63–85.
• Cameron, Averil. Procopius and the Sixth Century, (London–New York: Routledge, 2005).
• Diehl, Charles. L’Afrique byzantine: histoire de la domination byzantine en Afrique (533–709), (Paris: E. Leroux, 1896).
• Drageut, René. Julien d’Halicarnasse, et sa controverse avec Sévèred’Antioche sur l’incorruptibilité du corps du Christ, (Louvain: P. Smeesters, 1925).
• Duchesne, Louise. Étude sur le Liber Pontificalis, (Paris: Ernest Thorin, 1877).
• Duchesne, Louise. “Les protégés de Théodora”, Mélanges d’archéologie et d’histoire de l’École française de Rome, Vol. 35, 1915, 57–79.
• Every, George. “Was Wigilius a Victim or an Ally of Justinian?”, The Heythrop Journal, Vol. 20, 1979, 257–266.
• Foss, Clive. “The Empress Theodora”,Byzantion, Vol. 72, 2002, 141–176.
• Frend, William H.C. The Rise of the Monophysite Movement, (Cambridge: Cambridge University Press, 2008).
• Gray, Patrick T. The Defense of Chalcedon in the East, (Leiden: Brill, 1979).
• Gray, Patrick T. “The Legacy of Chalcedon: Christological Problems and Their Significance”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 215–238.
• Grillmeier, Alois. Christ in Christian Tradition, Vol. 2: From the Council of Chalcedon (451) to Gregory the Great (590–604), part 2: The Church of Constantinople in the Sixth Century, (Louisville: Westminster John Knox Press, 1995).
• Grillmeier, Alois. Christ in Christian Tradition, Vol. 2: From the Council of Chalcedon (451) to Gregory the Great (590–604), part 4: The Church of Alexandria with Nubia and Ethiopia after 451, (Louisville: Westminster John Knox Press, 1996).
• Holum, Kenneth. Theodosian Empresses. Women and Imperial Domination in Late Antiquity (Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1982).
• Humphries, Mark. “Italy, A.D. 425–605”, w: Averil Cameron, Bryan Ward-Perkins, Michael Whitby (eds.), The Cambridge Ancient History, Vol. 14: Late Antiquity: Empire and Successors, AD 425–600, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 525–551.
• Janiszewski, Paweł. „Historiografia późnego antyku (koniec III – połowa VII w.)”, w: Ewa Wipszycka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów późnego antyku, t. 3, (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999),  8–220.
• Kaegi, Walter Emil. “Arianism and the Byzantine army in Africa, 533–546”, Traditio, Vol. 21, 1965, 22–53.
• Kavvadas, Nestor. “Severus of Antioch and Changing Miaphysite Attitudes toward Byzantium”, w: John D’Alton, Youhanna Youssef (eds.), Severus of Antioch. His Life and Times, (Boston: Brill, 2016), 124–137.
• Kosiński Rafał, Emperor Zeno Religion and Politics, (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2010).
• Kosiński, Rafał, „Wiktora z Tunnuny Kronika”, w: Rafał Kosiński, Adrian Szopa, Kamila Twardowska (red.), Historie Kościoła Jana Diakrinomenosa i Teodora Lektora, (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2019), 133–143.
• Leppin, Hartmut. Justinian das christliche experiment, (Stuttgart: Klett-Cotta Verlag, 2011).
• Leszka Małgorzata, Leszka Mirosław (red.). Bazylisa. Świat bizantyńskich cesarzowych. IV–XV wiek, (Łódź: Wydawnictwo Uniwer sytetu Łódzkiego, 2017).
• Maspero, Jean. Histoire des patriarches d’Alexandrie: depuis la mort de l’empereur Anastase jusqu’à la réconciliation des églises jacobites, (Paris: É. Champion, 1923).
• Meier, Mischa. Das andere Zeitalter Justinians. Kontingenzerfahrung und Kontingenzbewältigung im 6. Jahrhundert n. Chr., (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2003).
• Meyendorff, John. “Justinian, the Empire and the Church”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 22, 1968, 43–60.
• Meyendorff, John. Imperial Unity and Christian Division. The Church 450–680 A.D., (New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1989).
• Pawlak, Marcin. „Rodzina”, w: Rafał Kosiński, Kamila Twardowska (red.), Świat rzymski w V w. (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2010), 297– 328.
• Pazdernik, Charles. “Our Most Pious Consort Given us by God: Dissident Reactions to the Partnership of Justinian and Theodora, AD 525–549”, Classical Antiquity, Vol. 13, 1994, 256–281.
• Placanica, Antonio. “Da Cartagine a Bisanzio: per la biografia di Vittore Tunnunense”, Vetera Christianorum, Vol. 26, 1989,  327–336.
• Plezia, Marian (red.). Słownik łacińsko-polski, t. 4, (Warszawa: PWN, 2007).
• PLRE I: Arnold Huge Martin Jones, John Robert Martindale, John Morris (eds.), The Prosopography of the Later Roman Empire, Vol. 1 (260–395), (Cambridge: Cambridge University Press, 1971).
• PLRE II: John Robert Martindale (ed.), The Prosopography of the Later Roman Empire. Vol. 2 (395–527), (Cambridge: Cambridge University Press, 1980).
• PLRE III: John Robert Martindale (ed.), The Prosopography of the Later Roman Empire. Vol. 3 (527–641), (Cambridge: Cambridge University Press, 1992).
• Price, Richard. “The Ecclesiastical Policy of the Emperor Justinian”, w: Richard Price (ed.), The Acts of the Council of Constantinople of 553, (Liverpool: Liverpool University Press, 2009), 8–41.
• Price, Richard. “The Trials of Pope Vigilius”, w: Richard Price (ed.), The Acts of the Council of Constantinople of 553, (Liverpool: Liverpool University Press, 2009), 42–58.
• Pringle, Denys. The Defence of Byzantine Africa from Justinian to the Arab Conquest: An Account of the Military History and Archaeology of the African Provinces in the Sixth and Seventh Century, (Oxford: British Archaeological Reports, 1981).
• Rompay van, Lucas. “Society and Community in the Christian East”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 239–268.
• Salamon, Maciej. „Mnisi scytyjscy w Konstantynopolu (519–520 r.)”, Balcanica Posnaniensia, t. 1, 1984, 325–338.
• Schwartz, Eduard. “Praefatio”, w: Eduard Schwartz (ed.), Liberatus, Breviarium causae Nestorianorum et Eytuchianorum, Acta Conciliorum Oeconomicorum, Vol. II.5, (Berolini et Lipsiae: De Gruyter, 1936).
• Sotinel, Claire. “Emperors and Popes in the Sixth Century: The Western View”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 269–290.
• Sotinel, Claire. “The Three Chapters and the Transformations of Italy”, w: Celia Chazelle, Catherine Cubitt (eds.), The Crisis of the Oikoumene. The Three Chapters and the Failed Quest for Unity in the Six-Century Mediterranean, (Turnhout: Brepols, 2007).
• Stein, Ernst, Histoire du Bas-Empire, Vol. 1–2, (Paris–Bruxelles–Amsterdam: Desclée de Brouwer, 1949).
• Urbaniec, Arkadiusz, „Wizerunek papieża Wigiliusza w Brewiarium Liberatusa z Kartaginy i kronice Wiktora z Tonnunny”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, t. 142.1, 2015, 25–43.

Identifiers

DOI

10.15290/cnisk.2022.02.13.02

Biblioteka Nauki

3159111