(Nie)widoczna obecność starych kobiet w międzywojennej prasie dla Polek

• Authors: Ewa Maj

Title variants

EN

The (In)visible Presence of Old Women in the Interwar Press for Polish Women

Abstracts

EN

The issue of old women was not a priority topic in the press. It appeared indirectly, most often when describing other social issues. It accompanied the problems of social exclusion due to gender, age, financial condition, education, and professional status. Three separate images of old women emerged on the pages of the interwar press for Polish women. Firstly, there was the image of a matron, that is a dignified married woman, a mother, a tireless social activist who skilfully combined sacrificial work for the benefit of the family and the interests of the community. The figure of a matron was identified with noble features of a woman who demanded a lot from herself, becoming a moral role model for other women. In turn, in the image of the old lady, there was a tendency to show a younger, modernized version of the matron. The lady was ready to introduce innovative elements of family, social and professional life. She knew how to modernize the work of social associations. The third image contained the representation of poor, lonely, hopeless old age. It reflected the vision of an old woman who experienced material poverty, unemployment and homelessness.

PL

Problematyka starych kobiet nie była priorytetowym tematem prasowym. Pojawiała się pośrednio, niejako przy okazji opisywania innych zagadnień społecznych. Towarzyszyła problemom wykluczenia społecznego ze względu na płeć, wiek, kondycję finansową, wykształcenie, status zawodowy. Na łamach międzywojennej prasy dla Polek wyodrębniły się trzy rozłączne obrazy starych kobiet. Po pierwsze, istniał obraz matrony, czyli dostojnej mężatki, matki, niestrudzonej działaczki społecznej, która umiejętnie łączyła ofiarną pracę na rzecz dobra rodziny oraz interesów wspólnoty. Figura matrony była identyfikowana ze szlachetnymi cechami kobiety, która wiele wymagała od siebie, stając się moralnym wzorcem dla innych kobiet. Z kolei w obrazie starej damy widoczna była dążność do ukazania młodszej, zmodernizowanej wersji matrony. Dama była gotowa do wprowadzania innowacyjnych składników życia rodzinnego, towarzyskiego, zawodowego. Umiała unowocześnić pracę stowarzyszeń społecznych. Trzeci z obrazów zawierał wyobrażenie starości ubogiej, samotnej, pozbawionej nadziei. W nim odzwierciedlała się wizja staruszki, która doświadczyła nędzy materialnej, bezrobocia, bezdomności.

Keywords

PL

kobieta; starość; prasa dla kobiet; Polska; międzywojnie

EN

woman; old age; press for women; Poland; interwar

• Publisher: Wydawnictwo HUMANICA
• Journal: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Year: 2023
• Issue: 1(14)
• Pages: 165-187

Dates

published

2023

Contributors

author

Ewa Maj

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

• https://orcid.org/0000000272951759

References

• Beauvoir, Simone de, Druga płeć, tłum. Gabriela Mycielska, Maria Leśniewska, wstęp do polskiego wydania Magdalena Środa, (Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2020).
• Beauvoir, Simone de, Starość, tłum. Zofia Styszyńska, (Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2011).
• Korzeniowski, Józef, „Stara elegantka”, w: Dzieła Józefa Korzeniowskiego, t. 10, (Warszawa: nakł. S. Lewentala, 1873).
• „70-lecie tow. Dr Salomei Trawieckiej”, Głos Kobiet, nr 7‒8, 1935, 3.
• Brzezińska, Helena. „Krzyki mody w kosmetyce”, Pani, nr 1, 1933, 19.
• C.K. „Co radzi Gazetka?”, Gazetka dla Kobiet, nr 6, 1924, 8.
• C.W. [Cecylia Walewska]. „Opieka społeczna w Polsce”, Bluszcz, nr 1‒2, 1924, 3‒4.
• Czapska, Maria. „George Sand (Aurora Dupin, baronowa Dudevant, 1804‒1876)”, Kobieta Współczesna, nr 7, 1928, 14.
• „Długowieczne niewiasty”, Głos Kobiet, nr 5, 1939, 2.
• Drużbacka, Feliksowa. „Sprawozdanie Zarządu Związku Kół Małopolskich Ziemianek za rok 1937. Przemówienie wygłoszone na Walnym Zgromadzeniu Ziemianek we Lwowie 24 marca 1938 r.”, Ziemianka Polska, nr 9, 1938, 5–12.
• Drużbacka, Wanda. „Jeszcze o apostolstwie”, Dwór Maryi, nr 2, 1929, 11.
• „Dzień Kobiet w Jugosławii i na Łotwie”, Głos Kobiet, nr 7, 1928, 7.
• „Dziewica-bohater”, Gazeta dla Kobiet, nr 7, 1931, 50.
• „Gdy zbliża się jesień życia”, Moja Przyjaciółka, nr 12, 1935, 179.
• „Godność żon i matek”, Niewiasta Katolicka, nr 10, 1931, 2.
• Grodzicka, Michalina. „Niewiasta mężna. Jenerałowa Jadwiga Zamoyska”, (Kraków: Drukarnia Powściągliwość i Praca, 1931).
• Grossek-Korycka, Maria. „Świat kobiecy. (Felieton)”, Bluszcz, nr 6, 1924, 55.
• Grzybowska, Aleksandra. „Z Międzynarodowego Komitetu Rolniczego w czerwcu 1925 roku w Warszawie”, Ziemianka Polska, nr okazowy, 1925, 7.
• Hojnacka, Konstancja. „Matka”, Moja Przyjaciółka, nr 10, 1937, 227.
• Horska-Szpyrkówna, Maria. „Kultura ciała”, Bluszcz, nr 31, 1928, 5.
• Jordanowa, Adamowa, „O problemach wychowawczych w stosunku do panienek”, Dwór Maryi, nr 2, 1929, 9.
• „Kapłanki domowego ogniska”, Moja Przyjaciółka, nr 11, 1935, 163.
• „Kącik lekarski. Jak walczyć ze starością?”, Bluszcz, nr 6, 1924, 62.
• Kiewnarska, Jadwiga. „O szacunku dla starszych”, Bluszcz, nr 30, 1930, 15–16.
• Kiewnarska, Jadwiga. „Znajomość – zażyłość – poufałość”, Pani Domu, nr 2, 1935, 29–31.
• „Kobieta z towarzystwa”, Bluszcz, nr 5, 1924, 49.
• „List chrzestnej matki”, Gazeta dla Kobiet, nr 8, 1931, 61.
• Minkowska, Anna. „Prekursorka feminizmu”, w: Almanach Spraw Kobiecych. Informacje, zagadnienia, postulaty, (Warszawa: Nakładem Wydziału Prasowego ZPOK 1933), 137.
• „Moda na młodość”, Moja Przyjaciółka, nr 5, 1934, 4.
• Moraczewska, Zofia. „Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet”, w: Almanach Spraw Kobiecych. Informacje, zagadnienia, postulaty, (Warszawa: Nakładem Wydziału Prasowego ZPOK 1933), 12.
• Naglerowa, Herminia. „Nadbudówka”, w: Almanach Spraw Kobiecych. Informacje, zagadnienia, postulaty, (Warszawa: Nakładem Wydziału Prasowego ZPOK 1933), 142.
• N.J. [Natalia Jastrzębska]. „Jak się starzejemy”, Bluszcz, nr 46, 1934, 1425.
• Orsza H. [Helena Radlińska]. „Obchód styczniowy”, Na Posterunku, nr 3, 1917, 5‒6.
• Pani Elżbieta [Elżbieta Kiewnarska]. „Wskazówki praktyczne. Wieczór w domu prywatnym”, Bluszcz, nr 8, 1924, 87.
• Podhorska-Okołów, Stefania. „Rezerwat ideału”, Bluszcz, nr 1, 1939, 3.
• „Powołanie niewiasty”, Niewiasta Katolicka, nr 1, 1930, 1.
• Sieciechowiczowa, Lucyna. „Niech przemówi solidarność kobieca!”, Kobieta Wielkopolska, nr 1, 1936, 3.
• „Siostry społeczne!”, Niewiasta Katolicka, nr 2, 1931, 1.
• Skarbek-Kruszewska, Janina. „Dom i jego harmonia źródłem siły duchowej”, Ziemianka Polska, nr 23‒24, 1931, 5.
• Skrzydlewska, Maria. „Matki-staruszki”, Moja Przyjaciółka, nr 10, 1937, 227.
• „Starość nie jest przeszkodą”, Głos Kobiet, nr 3, 1939, 3.
• „Szanujmy dom Boży!”, Gazeta dla Kobiet, nr 7, 1931, 53.
• „Śp. Małgorzata Hube”, Pisemko Kuźniczanek, nr 5‒6, 1930, 51.
• „Święta Jadwiga, księżna z Trzebnicy”, Głos Kobiety, nr 2, 1931, 2.
• „Uczczenie kobiety dobrze zasłużonej Ojczyźnie”, Kobieta Współczesna, nr 1, 1928, 19.
• „Wesoły kącik”, Gazeta dla Kobiet, nr 9, 1930, 88.
• Wielopolska, Maria Jehanne. „Leśne siostry”, Kurier Poranny, 2 listopada 1934.
• Witkowska, Helena, „W zaraniu nowej ery dziejowej”, Na Posterunku, nr 3, 1917, 2‒3.
• „Wołamy wielkim głosem o ubezpieczenie na starość!”, Głos Kobiet, nr 6, 1928, 13.
• Zdanowska, Aniela, „Przodujmy”, Przodownica, nr 1, 1930, 2.
• „Z działalności kobiecych stowarzyszeń za granicą”, Kobieta Współczesna, nr 2, 1928, 18.
• „Zgoda buduje, niezgoda rujnuje”, Gazetka dla Kobiet, nr 6, 1924, 5.
• „Zgon stuletniej staruszki”, Gazeta Kobieca, nr 23, 1926, 1.
• Z.K., „Żywot św. Moniki”, Matka i Gospodyni, nr 3, 1929, 19‒20
• Białożyt, Katarzyna. Aktywność edukacyjna i społeczna kobiet w okresie późnej starości, (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2020).
• Dajnowicz, Małgorzata. Miodowski, Adam (red.). Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Polityka w prasie kobiecej, (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku).
• Fabiś, Artur. Wawrzyniak, Joanna K. Chabior, Agata. Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej, (Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 2017).
• Janicka, Anna. „Stara kobieta. Przypadek Gabrieli Zapolskiej”, w: Anna Janicka, Elżbieta Wesołowska, Łukasz Zabielski (red.), Starość. Doświadczenie egzystencjalne, temat literacki, metafora kultury, seria 2, Zapisy i odczytania, (Białystok: Uniwersytet w Białymstoku, 2013), 475‒485.
• Kulak, Teresa. „Trybuna umiarkowanego feminizmu. «Bluszcz» pod kierownictwem redakcyjnym Zofii Seidlerowej w latach 1906–1918”, w: Piotr Perkowski, Tadeusz Stegner, (red.), Kobieta i media. Studia z dziejów emancypacji kobiet, (Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009), 70–92.
• Kurtyka-Chałas, Justyna. „Seniorka aktywna czy bierna ‒ obraz kobiety w okresie późnej dorosłości”, w: Kinga Lendzion, Olga Kotowska-Wójcik (red.), Waleczny duch kobiety. Społeczno-ekonomiczne aspekty ról kobiecych, (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2015), 53‒73.
• Kurtyka-Chałas, Justyna. Starość i jej oblicza. Wybrane psychologiczne aspekty funkcjonowania osób starszych, (Lublin: Towarzystwo Wydawnictw Naukowych Libropolis, 2014).
• Maj, Ewa. Dziennikarki prasy dla kobiet w Polsce 1918–1939. Portret zbiorowy na podstawie publicystycznego samopisu, (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2020).
• Maj, Ewa. „Katolicka, katolicko-narodowa i narodowa prasa dla kobiet w Polsce międzywojennej: cechy czasopiśmiennictwa światopoglądowego”, Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych, nr 1, 2021, 71‒96.
• Michalik-Marcinkowska, Urszula. Lejman, Paweł. Kulik, Halina (red ) Aktualne problemy gerontologii wyzwaniem dla zdrowia publicznego. Wymiar społeczny, (Toruń: Akapit Wydawnictwo Edukacyjne; Katowice: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, 2021).
• Peisert, Maria. „«On» i «ona» we współczesnej polszczyźnie potocznej”, w: Janusz Anusiewicz, Kwiryna Handke (red.), Płeć w języku i kulturze, (Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1994), 97‒108.
• Tobiasz-Adamczyk, Beata. Brzyski, Piotr. Bajka, Jadwiga. Społeczne uwarunkowania jakości życia kobiet u progu wieku starszego. Badania porównawcze, (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004).
• Zierkiewicz, Edyta. „Na co komu stara kobieta w kolorowym czasopiśmie? Strategie wykluczenia i strategie (przymuszonego?) uobecniania starszych kobiet w prasie kobiecej”, w: Edyta Zierkiewicz (red ), Starsze kobiety w kulturze i społeczeństwie, (Wrocław: MarMar, 2005), 219‒234.
• Zierkiewicz, Edyta. Łysak, Alina (red.). Trzeci wiek drugiej płci. Starsze kobiety jako podmiot aktywności społecznej i kulturowej, (Wrocław: MarMar, 2006).
• Zrałek, Maria (red.). Przestrzenie starości, (Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, 2012).
• Zych, Adam. Słownik gerontologii społecznej, (Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001).

Identifiers

DOI

10.15290/cnisk.2023.01.14.08

Biblioteka Nauki

2817753