Materiały do działalności sejmiku kijowskiego z II poł. XVII w. w księgach grodzkich dawnego województwa kijowskiego

• Authors: Jarosław Stolicki

Title variants

EN

Materials for the Activities of the Kiev Dietine From the Second Half of the 17th Century in the Town Records of the Former Kievan Palatinate

Abstracts

EN

The holdings of the Central State Historical Archives of Ukraine in Kyiv include the castrum records of the former Kievan palatinate. In the mid-nineteenth century, they were collected by the Russian government and deposited in the newly created archive. Those records have been maintained since 1566, the date of the major legal and political reforms in Lithuania. In particular, they include the records of the second half of the seventeenth century, when the palatinate dietine was held in Włodzimierz. The Kievan nobility prevailed in their desires to preserve the castrum records from destruction, and to have a revision carried out after the wars with the Cossacks and Muscovy, in accordance with the constitutions of 1658 and 1661. Judicial reforms have also been necessary, since Kyiv (the traditional seat of the courts) remained in the hands of Muscovy. The article discusses the resolves of the Kievan palatinate dietines regarding the revision of records, and the results of the query of the Żytomierz, Owrucz, and Kyiv castrum records from the exile period. The state of preservation of those records is presented on the basis of contemporary sources. These records were compared with the information from the contemporary inventory and an archival query conducted by the author /Annex II/. The records of Żytomierz and Owrucz are preserved partially. The Kyiv records predating 1648 were seized by Muscovy. After 1684, new Kyiv records collections has been established, which is still kept in the archives in Kyiv. The sources for the history of the sejmik of Kyiv, which can be found in these books, are presented in the article.

PL

W Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie znajdują się księgi grodzkie dawnego województwa kijowskiego. W połowie XIX w. zostały zebrane przez zaborcę i oddane na przechowanie do nowo utworzonego archiwum. Były one prowadzone od 1566 r., kiedy na Litwie przeprowadzono reformy. Pochodzą także z II poł. XVII w., kiedy sejmik województwa odbywał się we Włodzimierzu. Szlachta kijowska dążyła, aby po wojnach z Kozakami i Moskwą księgi grodzkie były zabezpieczone przed zniszczeniem, a następnie została przeprowadzona ich rewizja. Sejmy w 1658 i w 1661 r. uchwaliły w tym celu także konstytucje. Konieczne było również przeprowadzenie zmian, w wyniku których usprawniono sądownictwo, ponieważ Kijów (miejsce sądów) znajdował się w rękach moskiewskich. W artykule zwrócono uwagę na postanowienia sejmików województwa kijowskiego w instrukcjach i laudach dotyczące rewizji ksiąg. Przeprowadzono kwerendę w księgach grodzkich żytomierskich, owruckich i kijowskich z czasów wygnania. Przedstawiono stan ich zachowania na podstawie ówczesnych źródeł. Porównano te zapisy z informacjami ze współczesnego inwentarza i przeprowadzoną przez autora kwerendą (aneks II). Księgi żytomierskie i owruckie częściowo zachowały się. Księgi kijowskie sprzed 1648 r. zostały zagarnięte przez Moskwę. Po roku 1684 zaczęto prowadzić nowe księgi kijowskie, które do dziś znajdują się w zasobie archiwum w Kijowie. Przedstawiono źródła do dziejów sejmiku kijowskiego, które znajdują się w tych księgach.

Keywords

EN

Kievan palatinate; sejmiks; lauda; castles; town books

PL

województwo kijowskie; sejmiki; lauda; grody; księgi grodzkie

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 1
• Pages: 433-453

Dates

published

2022

Contributors

author

Jarosław Stolicki

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000283578101

References

• Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie) // Centralʹnij deržavnij istoričnij arhiv Ukraini, m. Kiiv, fond 2 (księgi grodzkie kijowskie) ks. 4, 5, 6, 7, 8.
• Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie) // Centralʹnij deržavnij istoričnij arhiv Ukraini, m. Kiiv, fond 11 (księgi grodzkie żytomierskie) ks. 15.
• Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie) // Centralʹnij deržavnij istoričnij arhiv Ukraini, m. Kiiv, fond 15 (księgi grodzkie owruckie) ks. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12.
• Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie) // Centralʹnij deržavnij istoričnij arhiv Ukraini, m. Kiiv, fond 25 (księgi grodzkie łuckie) ks. 432.
• Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie) // Centralʹnij deržavnij istoričnij arhiv Ukraini, m. Kiiv, fond 28 (księgi grodzkie włodzimierskie) ks. 123, 131, 133, 137.
• Архив Юго-Западной России, издаваемый временной комиссией для разбора древних актов, состоящей при Киевском, Подольском и Волынском генерал-губернаторе, cz. II, t. 2, Акты для истории провинциальных сеймиков Юго-Западного края во второй половине XVII века, Киев 1888, cz. III, t. 4, Акты относящиеся к эпохе Богдана Хмельницкаго, Kиев 1914 // Arhiv Ûgo-Zapadnoj Rossii, izdavaemyj vremennoj komissiej dlâ razbora drevnih aktov, sostoâŝej pri Kievskom, Podolʹskom i Volynskom general-gubernatore, cz. II, t. 2, Akty dlâ istorii provincialʹnyh sejmikov Ûgo-Zapadnogo kraâ vo vtoroj polovine XVII veka, Kiev 1888, cz. III, t. 4, Akty otnosâŝiesâ k epoce Bogdana Hmelʹnickago, Kiev 1914.
• Volumina Legum, t. 2, 4, 5, Warszawa 1980.
• Babkina W.L., Kolekcja ksiąg wpisów w Centralnym Państwowym Historycznym Archiwum Ukrainy w Kijowie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1999, t. 10.
• Dąbkowski P., Księgi sądowe halickie za czasów polskich, Lwów 1917.
• Dąbkowski P., Palestra i księgi sądowe trembowelskie za czasów polskich, Lwów 1920.
• Dąbkowski P., Zaginione księgi sądowe województwa ruskiego i bełskiego, Lwów 1921.
• Dąbkowski P., Palestra i księgi sądowe ziemskie i grodzkie w dawnej Polsce, Lwów 1926.
• Dąbkowski P., Katalog dawnych aktów sądowych polskich województwa ruskiego i bełzkiego przechowywanych w Archiwum Państwowem we Lwowie, cz. I, Lwów 1937.
• Dąbkowski P., Księgi sądowe lwowskie w dawnej Polsce, Lwów 1937.
• Kurtyka J., Zapomniane pomniki cywilizacji europejskiej. Zespoły ksiąg sądowych „szlacheckich” i miejskich z czasów I Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.) w Kijowie, „Rocznik Krakowski” 2005, 71.
• Nykiel B., Kolekcja grodzkich i ziemskich ksiąg sądowych w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie w świetle projektu „Zapomniane pomniki Cywilizacji Europejskiej”, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 6, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2013.
• Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Historycznego Polskiego imienia Jana Długosza, odbytego w Krakowie w czterechsetną rocznicę jego śmierci, wyd. M. Bobrzyński, M. Sokołowski, Kraków 1881.
• Perdenia J., Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII–XVIII wieku, Wrocław 1963.
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
• Stolicki J., Elekcje na urzędy ziemskie (sejmiki elekcyjne) w województwach ukrainnych w czasie wygnania, „Kwartalnik Historyczny” 2022, R. 79.
• Stolicki J., Księgi województwa kijowskiego w czasie wygnania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2022, t. 149, z. 2.
• Stolicki J., Sejmiki ukrainne podczas wygnania 1648–1700 (w przygotowaniu).
• Stolicki J., Szlachta województwa kijowskiego wobec problemów sądownictwa w drugiej połowie XVII wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2021, t. 148, z. 1.
• Stolicki J., Sytniewski J., Powrót szlachty polskiej na Ukrainę po ugodzie zborowskiej, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2021, t. 18.
• Straszko W., Inwentaryzacja ksiąg wpisów w Centralnym Państwowym Historycznym Archiwum Ukrainy w Kijowie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1999, t. 10.

Identifiers

DOI

10.15290/mhi.2022.21.01.17

Biblioteka Nauki

27293150