Podlasie w systemie skarbowym Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony doby unii lubelskiej

• Authors: Piotr Guzowski

Title variants

EN

Podlasie and the treasury system of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania in the times of the Union of Lublin

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the treasury revenues from three lands, which were parts the Podlaskie Voivodeship after the administrative reform of the Grand Duchy of Lithuania in 1566: Bielsk, Drohiczyn and Mielnik; in 1569 Podlasie Voivodeship became part of the Kingdom of Poland. Revenues taken into account consist of public and court treasury revenues, both grand ducal and royal, during the economic, political and tax reforms of the 1560s and 1570s. It was the period when the administration of royal estates was reorganized and the tax system modernized under the influence of the costs of wars.

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie wpływów skarbowych z trzech ziem tworzących po reformie administracyjnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1566 r. województwo podlaskie: bielskiej, drohickiej i mielnickiej, które w 1569 r. stało się częścią Królestwa Polskiego. Pod uwagę wzięto zarówno dochody skarbu publicznego jak i nadwornego: wielkoksiążęcego i królewskiego w okresie reform gospodarczych, ustrojowych i podatkowych lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XVI w., kiedy pod wpływem kosztów prowadzonych wojen przeorganizowano administrację dóbr monarszych i zmodernizowano system podatkowy.

Keywords

PL

skarb publiczny; skarb nadworny; królewszczyzny; podatki

EN

public treasury; court treasury; royal domain; taxes

• Publisher: Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Studia Podlaskie
• Year: 2022
• Volume: 30
• Pages: 11-24

Dates

published

2022

Contributors

author

Piotr Guzowski

• Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000264944217

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego I, sygn. 111.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego LIV, sygn. 13.
• Central’nij deržavnij ìstoričnij arhìv Ukraїni, m. Kiїv, f. 1, op. 1, sygn. 2.
• Akta Unji Polski z Litwą 1385–1791 (1932), wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz, Kraków.
• Księgi podskarbińskie z czasów Stefana Batorego 1576-1586 (1881), wyd. A. Pawiński [Źródła dziejowe, t. 9], Warszawa.
• Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576 (1959), wyd. J. Topolski i J. Wiśniewski, Wrocław–Warszawa.
• Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524–1566) (2018), wstęp i opracowanie G. Lesmaitis, red. K. Łopatecki, Białystok.
• Volumina Constitutionum, t. II: 1550-1609, vol. 1: 1550–1685 (2005), wyd. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa.
• Перапiс войска Вялiкага княства Лiтоускага 1528 года. Метрыка Вялiкага княства Лiтоускага. Кн.523. Кн.Публiчных спрау 1, (2003), wyd. А. I. Груша, М. Ф. Спірыдонаў, М. А. Вайтовіч, Мінск.
• Atlas historyczny Polski. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II Komentarz. Indeksy (2021), red. M. Gochna, B. Szady, Warszawa.
• Boroda K. (2021), Przynależność własnościowa osiedli, w: Atlas historyczny Polski. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II Komentarz. Indeksy, Warszawa, s. 163–183.
• Boroda K. (2022), Dokumentacja skarbowo-wojskowa z czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego a rejestry poborowe województwa podlaskiego z lat 1578–80, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 83, s. 151–164.
• Boroda K., Guzowski P. (2016), From King’s Finance to Public Finance. Different Strategies of Fighting Financial Crisis in the Kingdom of Poland under Jagiellonian Rule (1386–1572), w: The Financial Crises. Their Management, Their Social Implications and Their Consequences in Pre-Industrial Times, Firenze, s. 451–470.
• Bucevičiūtė L. (2021), Podlaska domena wielkiego księcia litewskiego w XVI wieku, w: Realne i wyobrażone granice i rubieże Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. D. Michaluk, Ciechanowiec, s. 87–102.
• Economic systems and state finance. The Origins of the modern state in Europe 13th to 18th centuries (1995), red. R. Bonney, Oxford.
• Filipczak-Kocur A. (2007), Księga skarbowa z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie odnaleziona w Kijowie, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 10, s. 63–75.
• Filipczak-Kocur A. (2006), Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648, Warszawa.
• Guzowski P. (2015), Stan i perspektywy badań nad liczbą ludności Polski w późnym średniowieczu i w początkach epoki nowożytnej, „Przeszłość Demograficzna Polski” 37, nr 2, s. 7–26.
• Guzowski P. (2021), Military revolution and state capacity of Jagiellonian states at the turn of the middle Ages in European Context, “Studia Slavica et Balcanica Petropolitana” 30, nr 2, s. 19–35.
• Guzowski P., Łopatecki K., Poniat R. (2022), Rewolucja militarna jako czynnik modernizacyjny skarbowości w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim – przykład wojny inflanckiej (1557–1570), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 83, s. 99–149.
• Halecki O. (1915), Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny do Korony w roku 1569, Kraków.
• Januškevič A. (2011), Liublino unija ir Livonijos karas/ Unia lubelska a wojna inflancka, w: Lublino unija: idėja ir jos tęstinumas/ Unia lubelska: idea i jej kontynuacja, red. L. Glemža i R. Šmigelskytė, Vilnius, s. 52–61.
• Kołodziejczyk A. (2012), Przemiany społeczno-gospodarcze na Podlasiu w XV–XVI wieku, Olsztyn.
• Lesmaitis G. (2013), Wojsko zaciężne w Wielkim Księstwie Litewskim w końcu XV–drugiej połowie XVI wieku, tłum. B. Piasecka, Warszawa.
• Łowmiański H. (1998), Zaludnienie państwa litewskiego w wieku XVI, Poznań.
• Maroszek J. (2000), Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z dziejów realizacji myśli monarszej między Niemnem a Narwią, Białystok.
• Michaluk D. (2011), Palenkės inkorporavimas į Lenkijos Karalystę 1569 metais/ Inkorporacja Podlasia do Korony, w: Lublino unija: idėja ir jos tęstinumas/ Unia lubelska: idea i jej kontynuacja, red. L. Glemža i R. Šmigelskytė, Vilnius, s. 128–157.
• Ochmański J. (1964), Struktura feudalnej własności ziemskiej na Podlasiu w XVI w., „Acta Baltico-Slavica” 1, s. 157–164.
• Ochmański J. (1986), Dawna Litwa. Studia historyczne, Olsztyn.
• Pałucki W. (1974), Drogi i bezdroża skarbowości XVI i pierwszej połowy XVII wieku, Wrocław.
• Pawiński A. (1881), Skarbowość w Polsce i jej dzieje za Stefana Batorego 1576–1586, Warszawa.
• Pietkiewicz K. (1975), Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku, Poznań.
• Plewczyński M. (1991), Szlachta podlaska w wojsku polskim za ostatnich Jagiellonów, „Studia Podlaskie” 3, s. 5–26.
• Pociecha W. (1958), Królowa Bona 1494–1557: czas i ludzie odrodzenia, t. 3, Poznań.
• The Rise of the Fiscal State in Europe c. 1200-1815 (1999), red. R. Bonney, Oxford.
• Rutkowski J. (1909), Skarbowość polska za Aleksandra Jagiellończyka, „Kwartalnik Historyczny” 23, s. 1–77.
• Šedvydis L., Sirutavičius M. (2022), All the Grand Duke’s Lenders: Creditor of the Grand Duchy of Lithuania From 1555 to 1569, “Lithuanian Historical Studies” 26, s. 1–28.
• Senkowski J. (1954), Materiały źródłowe do genezy skarbu publicznego w Polsce w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion” 23, s. 28–48.
• Sucheni-Grabowska A. (1967), Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Sucheni-Grabowska A. (1973), Losy egzekucji dóbr w Koronie w latach 1574–1650, „Kwartalnik Historyczny” 80, nr 1, s. 3–19.
• Sucheni-Grabowska A. (1974), Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, Wrocław, s. 115–142.
• Topolski J., Wiśniewski J. (1959), Przedmowa, w: Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576, wyd. J. Topolski i J. Wiśniewski, Wrocław–Warszawa, s. I–XXXV.
• Tyla A. (2012), Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės iždas: XVI amžiaus antroji pusė–XVII amžiaus vidurys, Vilnius.
• Żabiński Z. (1981), Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław.
• Доўнар-Запольскі М. (2009), Дзяржаўная гаспадарка Вялікага княства літоўскага пры Ягелонах, Мінск.
• Янушкевіч A. (2007), Вялікае Княства Літоўскае і Інфлянцкая вайна 1558–1570 гг. манаграфія, Мінск.

Identifiers

DOI

10.15290/sp.2022.30.01

Biblioteka Nauki

31343381