AUTOAGRESYWNY WZORZEC ADAPTACJI A CZYNNIKI OSOBOWOŚCI HEXACO

• Authors: Antonina Panek , Barbara Żyżelewicz , Anna Krajniak , Arletta Franczak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel. Celem artykułu jest przedstawienie związku między autoagresywnym wzorcem adaptacji a czynnikami osobowości HEXACO. Autoagresywny wzorzec adaptacji to nabyty sposób reagowania na otaczające jednostkę środowisko. Charakteryzuje się reakcjami agresywnymi skierowanymi wobec własnej osoby. Jest powiązany z antyspołecznym zaburzeniem osobowości oraz zaburzeniem borderline. Metody Badań. Do przeprowadzenia badań wykorzystano Kwestionariusz Osobowości HEXACO-60 (Ashton, Lee, 2007) oraz Kwestionariusz Jaka/Jaki Jesteś? (Łoś, 2013). Przebadano 330 osób w wieku 18–40 lat. Wyniki. Wykazano, że autoagresywny wzorzec adaptacji istotnie statystycznie koreluje z takimi czynnikami osobowości jak: uczciwość, ekstrawersja, ugodowość i sumienność (wszystkie negatywnie) oraz emocjonalność (pozytywnie). Nie stwierdzono istotnych związków z otwartością. Wnioski. Autoagresywny wzorzec adaptacji charakteryzuje się układem czynników, który może powodować gorsze przystosowanie społeczne jednostki. Uzyskane wyniki mogą zostać wykorzystane w praktyce klinicznej, wychowawczej i socjalnej, poprawiając jakość życia osób o takiej charakterystyce oraz zwiększając szanse na wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń u adolescentów. Ograniczeniem metody była mała ilość osób badanych w wieku dojrzewania, ze względu na utrudniony dostęp do tej grupy wiekowej (ograniczenia prawne wynikające z niepełnoletności respondentów, mniejsza ilość połączeń społecznych z tą grupą wiekową).

Keywords

PL

HEXACO; autoaggressive pattern of adaptation; personality; anti-social personality disorder; borderline personality disorder

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2021
• Issue: 11
• Pages: 61-72

Dates

published

2021-08-26

Contributors

author

Antonina Panek

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Psychologii, ul. J. Wł. Dawida 1, 50-527 Wrocław

author

Barbara Żyżelewicz

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Psychologii, ul. J. Wł. Dawida 1, 50-527 Wrocław

author

Anna Krajniak

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Psychologii, ul. J. Wł. Dawida 1, 50-527 Wrocław

author

Arletta Franczak

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Psychologii, ul. J. Wł. Dawida 1, 50-527 Wrocław

References

• Ashton, M. C., Lee, K. (2007). Empirical, theoretical, and practical advantages of the HEXACO model of personality structure. Personality and Social Psychology Review, 11 (2), 150–166.
• Bagby, R. M., Costa Jr, P. T., Widiger, T. A., Ryder, A. G., Marshall, M. (2005). DSM-IV personality disorders and the Five-Factor Model of personality: A multi-method examination of domain - and facet-level predictions. European Journal of Personality, 19 (4), 307–324. DOI: 10.1002/per.563.
• Beck, A., Rush, A.J., Shaw, B.F., Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. Nowy Jork: The Guilford Press
• Cierpiałkowska, L. (2017). Zaburzenie osobowości borderline. W: L. Cierpiałkowska, L., E. Soroko (red.), Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. (ss. 171–197). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Costa, P., McCrae, R. (1992). Four ways Five Factors are basic. Personality and Individual Differences, 13 (6), 653–665.
• DeShong, H. L., Mullins-Sweatt, S. N., Miller, J. D., Widiger, T. A., Lynam, D. R. (2016). Development of a short form of the five-factor borderline inventory. Assessment, 23 (3), 342–352.
• Distel, M. A., Trull, T. J., Willemsen, G., Vink, J. M., Derom, C. A., Lynskey, M., Boomsma, D. I. (2009). The five-factor model of personality and borderline personality disorder: a genetic analysis of comorbidity. Biological psychiatry, 66 (12), 1131–1138.
• Eysenck, H. J. (1992). Four ways Five Factors are not Basic. Personality and Individual Differences, 13 (6), 667–673.
• Grabski, B., Gierowski, J. (2012). Zaburzenia osobowości: różne spojrzenia i próby ich integracji. Psychiatria Polska, 46 (5), 829–844.
• Jones, S. E., Miller, J. D., Lynam, D. R. (2011). Personality, antisocial behavior, and aggression: A meta-analytic review. Journal of Criminal Justice, 39 (4), 329–337.
• Kubacka-Jasiecka, D. (2006). Agresja i autodestrukcja z perspektywy obronno-adaptacyjnych dążeń Ja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Lee, K., Ashton, M. C. (b.d.). The HEXACO Personality Inventory – Revised. A measure of the six major dimensions of personality. Pobrane z: http://hexaco.org/scaledescriptions.
• Szarota, P., Ashton, M., Lee, K. (2007). Taxonomy and structure of the Polish personality lexicon. European Journal o f Personality, 21, 823-852.
• Linowski, K., Wysocki, I. (2012). Agresja, autoagresja w przemoc w życiu człowieka. Przyczyny, przejawy, przeciwdziałanie i resocjalizacja. Radom: Politechnika Radomska.
• Łoś, Z. (2010). Rozwój psychiczny człowieka w ciągu całego życia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Marcus, D. K., Zeigler-Hill, V. (2015). A big tent of dark personality traits. Social and Personality Psychology Compass, 9 (8), 434–446.
• Mosak, H. H. (1971). Lifestyle. W: A. G. Nikelly (red.), Techniques for behavior change (ss. 77–81).Springfield: Charles C. Thomas.
• Perlman, G., Gromatsky, M., Salis, K. L., Klein, D. N., Kotov, R. (2018). Personality correlates of self-injury in adolescent girls: disentangling the effects of lifetime psychopathology. Journal of Abnormal Child Psychology, 46 (8), 1677–1685.
• Pervin, L. A., John, O. P. (2002). Osobowość – teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Pilecka, B. (2004). Kryzys psychologiczny. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Roszkowska, A. (2018). Agresja i autoagresja, oraz obraz siebie a relacje rodzinne wśród dorastającej młodzieży – analiza porównawcza. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie. 123. DOI:10.29119/1641–3466.2018.123.31
• Sharaf, A. Y., Thompson, E. A., Walsh, E. (2009). Protective effects of self-esteem and family support on suicide risk behaviours among at risk adolescents. Journal of Child and Adolescent Psychiatry Nursing, 22 (3), 160–168.
• Strus, W., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2011). Kołowy model struktury cech osobowości w ujęciu Lewisa Goldberga. Studia Psychologica: Theoria et praxis, 2 (11), 65–93.
• Strus, W., Cieciuch, J. (2014). Poza Wielką Piątkę – przegląd nowych modeli struktury osobowości. Polskie Forum Psychologiczne, 19 (1), 17–49.
• Suchańska, A. (1998). Przejawy i uwarunkowania psychologiczne pośredniej autodestruktywności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Trull, T. J., Widiger, T. A., Lynam, D. R., Costa, P. T., Jr. (2003). Borderline personality disorder from the perspective of general personality functioning. Journal of Abnormal Psychology, 112 (2), 193–202. https://doi.org/10.1037/0021-843X.112.2.193
• Trull, T. J., Widiger, T. A., Lynam, D. R., Costa, P. T., Jr. (2005). Borderline personality disorder from the perspective of general personality functioning. Focus. 3 (3). 453-464
• Tsirigotis, K., Gruszczyński, W., Lewik-Tsirigotis, M., Kruszyna, M. (2011). Przejawy autodestruktywności pośredniej u osób po próbach samobójczych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 11 (2), 83–91.
• van der Kolk, B. A., Perry, J. C. Herman, J. L. (1991). Childhood origins of self-destructive behavior. American Journal of Psychiatry, 148 (12), 1665–1671.
• Pużyński, S., Wciórka, J. (red.). (2000 lub 1998) Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków: Vesalius.
• Wojda, K. (2018). Środowisko rodzinne a podejmowanie zachowań autoagresywnych u osób z zaburzeniem osobowości typu borderline. Praca magisterska, Uniwersytet Jagielloński, obrona 17 października 2018 r. Promotor M. Wasilewska. Źródło: (https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/231938).

Identifiers

DOI

10.15503/onis2021.61.72