“The Boundary of the World” – The Beginnings of Tourism in the Bieszczady Mountains in the 19th Century

• Authors: Michał Organ

Title variants

PL

„Tam granica świata”. Początki turystyki w Bieszczadach Zachodnich w XIX wieku

Abstracts

PL

Artykuł uzupełnia lukę w stanie wiedzy o historii turystyki w Bieszczadach Zachodnich, prezentując jej początki w XIX w. Teren ten był rzadko odwiedzany i choć nie postrzegano go jako atrakcyjnego, początki turystycznej „eksploracji” sięgały XIX w. Analiza opiera się na relacjach pamiętnikarskich, wspomnieniach, artykułach prasowych oraz pierwszych przewodnikach turystycznych. W zachowanych relacjach Bieszczady jawią się jako dziki, nieprzystępny obszar, pozbawiony infrastruktury drogowej koniecznej dla podróżnych. Bieszczadzkie bezdroża pokonywano z pobudek sentymentalnych, towarzyskich, handlowych, religijnych i zdrowotnych, początkowo pieszo bądź konno.

EN

The article fills the gap in the knowledge of the history of tourism in the Western Bieszczady, presenting its beginnings in the 19th century. This area was rarely visited, as it was not perceived as attractive; the beginnings of tourist “exploration” date back to the 19th century. The analysis is based on diary accounts, memoirs, press articles and the first travel guides. In the preserved reports, the Bieszczady Mountains appear as a wild, inaccessible area, devoid of the road infrastructure necessary for travelers. The wilderness of Bieszczady was traversed for sentimental, social, commercial, religious and health reasons, initially on foot or on horseback.

Keywords

EN

Bieszczady; tourism; history of tourism; memoirism; travels

PL

Bieszczady; turystyka; historia turystyki; pamiętnikarstwo; podróż

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2021
• Issue: 7
• Pages: 107-138

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Organ

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000180727936

References

• Administrativ-Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien. Umgebungen von Rymanów, Sanok, Bukowsko und Lisko, Wiedeń 1855–1863.
• Babel de Fronsberg A., Hołyński T., Bieszczady i ziemia sanocka w literaturze pamiętnikarskiej do 1914 roku. Bibliografia adnotowana, „Bieszczad” 2015, t. 20, s. 138–206.
• Czarkowski-Golejewski T., Pamiętnik Tadeusza Czarkowskiego-Golejewskiego, pierwszego ordynata na Wysuszce, Borszczów 1905.
• Falkowski J., Pasznycki B., Na pograniczu łemkowsko-bojkowskim: zarys etnograficzny, Lwów 1935.
• Fastnacht A., Bieszczady w relacjach pamiętnikarskich z XIX wieku, „Rocznik Sanocki”, t. II, red. A. Codello i in., Kraków 1967, s. 133–160.
• Fastnacht A., Osadnictwo Ziemi Sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962.
• Fredro A., Trzy po trzy, Warszawa 1987.
• Idzikowski A., Kulaszne i zakład żentyczny, „Czas. Dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej oraz wiadomościom literackim, rolniczym i przemysłowym”, nr 226 z 3 X 1875, s. 2.
• Jarosz J., Senzacyjny pamiętnik starego łowczego i leśnika, Kraków 1912.
• Jawor G., Osadnictwo historyczne od XIV do początków XVII w. [w:] Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro, red. J. Wolski, t. 1, Warszawa 2016, s. 361–394.
• Kaczkowski Z., Mój pamiętnik z lat 1833–1843, Lwów 1899.
• Kossak W., Pożegnanie w Łupkowie [w:] E. Trzemeski, Karty pamiątkowe z podróży cesarza Franciszka Józefa I po Galicyi r. 1880, Lwów 1880, s. 19.
• Krukar W., Co to takiego Bieszczady [w:] Bieszczady, red. P. Luboński, Pruszków 2006, s. 21–33.
• Kulaszne. (Z notat podróżnika), „Tygodnik Ilustrowany”, nr 311 z 10 XII 1881, s. 380.
• Kulaszne w Galicyi, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 311 z 10 XII 1881, s. 377.
• Lepucki H., Działalność kolonizacyjna Marii Teresy i Józefa II w Galicji 1772–1790, Lwów 1938.
• Militär Aufnahme von Galizien und der Bukovina. Section No 11 westliche Colonne No IX, Wiedeń 1861.
• Militär Aufnahme von Galizien und der Bukovina. Section No 12 westliche Colonne No IX, Wiedeń 1861.
• Militär Aufnahme von Galizien und der Bukovina. Section No 13 westliche Colonne No IX, Wiedeń 1861.
• Müldner H., Wycieczka przez tunel łupkowski do Mezö-Laborcz, „Czas. Dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej oraz wiadomościom literackim, rolniczym i przemysłowym”, nr 142 z 26 VI 1877, s. 1.
• Müldner H., Wycieczka przez tunel łupkowski do Mezö-Laborcz, „Czas. Dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej oraz wiadomościom literackim, rolniczym i przemysłowym”, nr 143 z 27 VI 1877, s. 1.
• Müldner H., Wycieczka przez tunel łupkowski do Mezö-Laborcz, „Czas. Dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej oraz wiadomościom literackim, rolniczym i przemysłowym”, nr 144 z 28 VI 1877, s. 1.
• Obogi O., Przewodnik ilustrowany po c. k. austr. kolejach państwowych na szlakach Tarnów – Dębica – Rzeszów, Przemyśl, Dębica – Rozwadów – Nadbrzezie, Rzeszów – Jasło, Stróże –Jasło – Nowy Zagórz, Zagórzany – Gorlice, Jarosław, Rawa Ruska, Przemysł – Chyrów–Zagórz – Łupków, Chyrów – Dr, Wiedeń 1895.
• Opałek M., Litografia lwowska: 1822–1860, Wrocław 1958.
• Österreichische Statistik. Statistik des Sanitätswesens der im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder für das Jahr 1881, Wiedeń 1884.
• Österreichische Statistik. Statistik des Sanitätswesens der im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder für das Jahr 1882, Wiedeń 1885.
• Österreichische Statistik. Statistik des Sanitätswesens der im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder für das Jahr 1883, Wiedeń 1886.
• Pol W., Obrazy z życia i natury. Seria 1, Kraków 1869.
• Pol W., Rzut oka na północne stoki Karpat, Kraków 1851.
• Pol W., Z pamiętnika sioła [w:] tegoż, Dzieła, t. X, Lwów 1878, s. 320–333.
• R. L. P., Uherce, „Gazeta Poranna”, nr 98 z 16 VII 1837, s. 3.
• Smarzewski M., Pamiętnik z lat 1811–1831, Wrocław 1962, s. 170.
• Smoleński S., Komisyja balneologiczna Tow. lek. Krak., „Przegląd Lekarski. Organ Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego”, nr 19 z 8 V 1880, s. 252–253.
• Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, Warszawa 1883.
• Szpara K., Rozwój ruchu turystycznego [w:] Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro, red. J. Wolski, Warszawa 2016, s. 445–472.
• Szuro S., Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Koleje żelazne w Galicji w latach 1847–1914, Kraków 1997.
• Świrski A., Kilka słów o zakładzie żętyczno-leczniczym w Kulasznem, Lwów 1878.
• Urbanik M., Rzepiela A., Galaktoterapia w zapomnianym galicyjskim uzdrowisku Kulaszne, „Medicina Internacia Revuo” 2019, t. 28 (113), s. 205–211.
• Wiśniewski M., Zwaliska zamku Sobień, „Kłosy. Czasopismo ilustrowane, tygodniowe”, nr 567 z 29 IV 1876, s. 292.
• Wrona J., Turystyka w regionie bieszczadzkim. Wrocław 1983.
• Wrona J., Rozwój budownictwa turystyczno-wypoczynkowego w Bieszczadach polskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Turyzm” 1990, t. 6, s. 43–57.
• Wspomnienia z wycieczek po Galicyi, Bukowinie i Mołdo-Włoszczyźnie, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 46 z 11 VIII 1860, s. 431.
• Zejszner L., Podróże po Beskidach, Warszawa 1852.

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2021.7.6

Biblioteka Nauki

2077236