Między Sławutą a Tarnowem. Podróże współpracowników i administratorów dóbr wołyńskich i ukraińskich ks. Hieronima Sanguszki na przełomie XVIII i XIX wieku

• Authors: Tomasz Kargol

Title variants

EN

Between Sławuta and Tarnów. Travels of clerks and administrators of the Volhynian and Ukrainian estates of Prince Hieronim Sanguszko at the turn of the 18th and 19th centuries

Abstracts

EN

The article presents the journeys of clerks and administrators of Prince Hieronim Sanguszko n Volhynia and Ukraine at the turn of the 18th and 19th centuries. They travelled to the towns of Sławuta, Antonina, Białogródek and Zasław in Volhynia, Ilińce and Cherkasy in Ukraine, the capitals of the provinces (Żytomierz, Kiev and Kamienic Podolski), and trading cities (Berdyczów and Dubno). The closest associates of Prince Hieronim Sanguszko, such as Antoni Pruszyński and Franciszek Mikoszewski, travelled in the family and property matters of the Sanguszko family outside Russia, to Galicia, where Prince Hieronim Sanguszko owned other estates (Tarnów).

PL

Artykuł przedstawia podróże współpracowników i oficjalistów ks. Hieronima Sanguszki na Wołyniu i Ukrainie na przełomie XVIII i XIX w. Odbywali oni regularne wyjazdy w interesach ekonomicznych Sanguszków m.in. do miejscowości Sławuta, Antoniny, Białogródka i Zasław na Wołyniu, Ilińce i Czerkasy na Ukrainie, stolic guberni (Żytomierz, Kijów i Kamienic Podolski), miast handlowych (Berdyczów i Dubno). Najbliżsi współpracownicy ks. Hieronima Sanguszki, jak Antoni Pruszyński i Franciszek Mikoszewski, w sprawach rodzinno majątkowych Sanguszków wyjeżdżali poza granice Rosji, do Galicji, gdzie ks. Hieronim Sanguszko posiadał kolejne dobra (Tarnów).

Keywords

PL

podróże; Sanguszkowie; ks. Hieronim Sanguszko; Antoni Pruszyński; Galicja

EN

travels; Sanguszkowie; ks. Hieronim Sanguszko; Antoni Pruszyński; Galicia

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2021
• Issue: 7
• Pages: 163-191

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Kargol

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000271956638

References

• ANK, teka 240, plik 3, X. Hieronim. 1780–1797. Listy od Mikoszewskiego.
• ANK, teka 240, plik 9, X. Hieronim, wojewoda wołyński. 1794–1797. Listy Wiercińskiego w interesach majątkowych dóbr sławuckich.
• ANK, teka 273, plik 6, X. Hieronim. 1792–1798. Listy różnych osób w różnych interesach.
• ANK, teka 274, plik 2, X. Hieronim. 1792–1809. Listy od p. Antoniego Pruszyńskiego w interesach majątkowych i różnych innych.
• ANK, teka 274, plik 3, X. Hieronim. 1793–1802. Listy Wiercińskiego, Wojtkiewicza, Zielińskiego i innych.
• ANK, teka 274, plik 9, X. Hieronim. 1796–1797. Listy z Iliniec w sprawach majątkowych i publicznych interesach prawnych.
• ANK, teka 274, plik 11, X. Hieronim. 1796–1806. Listy Piotrowskiego z Iliniec i Mikoszewskiego z Trusiłówki.
• ANK, teka 275, plik 1, X. Hieronim. 1800–1812. Listy własne przeważnie do plenipotentów pisane.
• ANK, teka 275, plik 3, X. Hieronim. 1808–1809. Listy p. Antoniego Pruszyńskiego w różnych sprawach majątkowych i działu hr. Włodzimierza Potockiego, zięcia xięcia.
• ANK, teka 309, plik 2, X. Hieronim. 1785–1812. Listy własne do rodziny i różnych osób w różnych interesach.
• ANK, teka 380, plik 18, X. Hieronim, wojewoda wołyński. 1802. List An. Pruszyńskiego do Xięcia w różnych interesach majątkowych pisany.
• Jaśnie Oświeconej Pani najniższym sługą. Listy generalnego plenipotenta Stanisława Karwowskiego do kasztelanowej krakowskiej Izabeli Branickiej z lat 1771–1788, z oryginalnych rękopisów odczytał, wstępem i objaśnieniami opatrzył Krzysztof Syta, Toruń 2020.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. I: Jakub Lanhaus, Opis podróży. Itinerarium (1768–1769), Kraków 2014.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. III: Franciszek Ksawery Bohusz, Dziennik podróży, wstęp i oprac. Filip Wolański, Kraków 2014.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. IV: Staropolskie podróżowanie, red. Bogdan Rok i Filip Wolański, Kraków 2016.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. V: Stanisław Kleczewski, Itinerarium Romanum (1750)/Podróż rzymska (1750), oprac. Marian Chachaj i Bogdan Rok, Kraków 2016.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. VI: Symforiani Arakiełowicz, Itinerarium Romanum (1723)/Podróż rzymska (1723), wstęp i oprac. Bogdan Rok, tłumaczenie Dariusz Piwowarczyk, Kraków 2016.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. VII: Europejskie drogi staropolskich peregrynantów. Relacje Teofila Szemberga, Protazego Neveraniego i Franciszka Bielińskiego, red. Bogdan Rok i Filip Wolański, Kraków 2019.
• Peregrinationes Sarmatarum, t. II: Remigii Zawadzki, Diarium itnineris Romam (1750)/Diariusz podróży do Rzymu (1750), z rękopisu odczytał i oprac. Marian Chachaj, Kraków 2015.
• Taryfa podatku podymnego powiatu kijowskiego 1775 roku, oprac. Konrad Rzemieniecki, wstęp na język ukraiński przetł. Eugeniusz Czerniecki, Biała Cerkiew 2018.
• Adelsgruber P., Cohen L., Kuzmany B., Getrennt und doch verbunden. Grenzstädte zwischen Österreich und Russland 1772–1918, Wien–Köln–Weimar 2011.
• Bąkowski-Kois D., Zarządcy dóbr Elżbiety Sieniawskiej. Studium z historii mentalności, Kraków 2005.
• Berkowski W., Sławuta jako rezydencja książąt Sanguszków, „Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzelane”, t. II: Twierdze kresowe Rzeczypospolitej od końca w. XVIII do początku w. XX, Zamość 2004.
• Budzyński Z., Cesarskie gościńce w Galicji. Pierwszy etap budowy dróg bitych (wg mapy józefińskiej Fryderyka Miega), w: Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów 2013.
• Chorowiec O., Herbarz szlachty wołyńskiej, t. I–VII, Radom 2012–2018.
• Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1: A–N, Warszawa 1981.
• Giżycki J.M.A., Księża Misjonarze w Zasławiu i Białymstoku, Kraków 1913
• Gorczak B., Katalog rękopisów archiwum x.x. Sanguszków w Sławucie, Sławuta 1902.
• Jakuboszczak A., O zagranicznych podróżach Janusza Modesta Sanguszki, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014.
• Kowalczyk M. E., Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
• Kuras K., Współpracownicy i klienci Augusta A. Czartoryskiego w czasach saskich, Kraków 2010.
• Kuzmany B., Brody – eine galizische Grenzstadt im langen 19. Jahrhundert, Wien–Köln–Weimar 2011.
• Marszalska J., Biblioteka i archiwum Sanguszków: zarys dziejów, Tarnów 2000
• Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI–XVIII w., Warszawa 1994.
• Mączak A., Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa 1984
• Niedojadło A., Hrabstwo tarnowskie w XVII i XVIII w., Tuchów 2011.
• Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014.
• Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientelnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
• Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa 1899.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, Warszawa 1895.
• Stecki T.J., Wołyń pod względem statystycznym, historycznym i archeologicznym, t. 1, Lwów 1863.
• Syta K., Archiwa magnackie w XVIII wieku. Studium kultury kancelaryjno-archiwalnej, Toruń 2010.
• Śliż M., Sławucka stadnina w świetle raportu z 1799 r., „Wiadomości Zootechniczne” 2008, R. XLVI, z. 3.
• Węgrzyn I., Inna historia berdyczowskich bałagułów, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” 2014, 2(20).
• Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997.
• Żołądź-Strzelczyk D., O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty w Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych, Warszawa 2020.
• Długosz J., Klementyna Maria Teresa Sanguszkowa (z domu Czartoryska), https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/klementyna-sanguszkowa-z czartoryskich-1780-1852-filantropka [dostęp 15.01.2021].
• http://muzea.malopolska.pl/czy-wiesz-ze/-/a/10191/historia-manufaktur-fajansu-i-porcelany-wkorcu-i-horodnicy-na-wolyniu [dostęp 10.02.2021].
• http://www.sejm-wielki.pl/b/2.899.112
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/kocz;3923516.html
• Orman E., Sanguszko Hieronim Janusz, książę (1743–1812), ostatni wojewoda wołyński, generał wojsk kor. i lit., następnie rosyjskich, w: Polskisłownik biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/hieronim-janusz-sanguszko [dostęp 8.02.2021]

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2021.7.8

Biblioteka Nauki

2077234