The practice of faith in everyday life based on the metrical books of various denominations in the period of Galician autonomy (as illustrated by Rzeszów)

• Authors: Sabina Rejman

Title variants

PL

Wiara a praktyka życia codziennego na podstawie ksiąg metrykalnych różnych wyznań w okresie autonomii galicyjskiej (na przykładzie Rzeszowa)

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie aspektów życia religijnego w świetle akt metrykalnych. Przedmiotem badań są wspólnoty wyznaniowe w Rzeszowie: rzymskokatolicka parafia Farna, żydowski okręg metrykalny i greckokatolicka parafia w Zalesiu. We wszystkich terminu ślubu wybierano zgodnie z rozkładem świąt i postów w roku liturgicznym. Urodzenia pozamałżeńskie dowodziły, że relacje typowe dla małżeństwa nawiązywano też przed ślubem. Urodzenia pozamałżeńskie zanotowano u Żydów z powodu małżeństw zawieranych tylko rytualnie. Więcej było ich też w parafii Farnej o miejskim charakterze, inaczej w wiejskiej parafii greckokatolickiej, gdzie udział procentowy urodzeń pozamałżeńskich był najniższy. Na religijność wskazywały również zapisy o zaopatrzeniu umierającego sakramentami.

EN

This article aims to highlight aspects of religious life based on metrical records. The research focuses on religious communities in Rzeszów: the Roman Catholic parish of Farna, the Jewish metrical district, and the Greek Catholic parish in Zalesie. In all of these communities, the choice of wedding dates was in accordance with the liturgical calendar, including holidays and fasting periods. Illegitimate births indicated that relationships typical of marriage were also established before the formal wedding ceremony. Illegitimate births were more common among Jews due to marriages concluded only according to their own ritual. Illegitimate births were also more prevalent in the urban-like Farna parish compared to the rural Greek Catholic parish, where their percentage was the lowest. Records of administering sacraments to the dying were also indicative of religiousness.

Keywords

EN

Galicia; metrical records; religiosity; Latin Catholics; Greek Catholics; Jews

PL

Galicja; metryki; religijność; łacinnicy; grekokatolicy; Żydzi

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2023
• Issue: 9
• Pages: 118-138

Dates

published

2023

Contributors

author

Sabina Rejman

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000248636943

References

• State Archives in Rzeszów: Archives no. 1132 Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Rzeszowie, File no. 5, 8, 10–12, 15–16. Archives no. 533 Urząd Metrykalny Izraelicki w Rzeszowie, sygn. 7–13, 70, 72, 74.
• Registry Office in Rzeszów – based on the specification of data provided in the letter of 8.09.2022: Birth register 1903–1945 – Biała (Greek Catholic). Marriage register 1906–1945 – Biała (Greek Catholic). Death register 1888–1945 – Zalesie (Greek Catholic).
• Prawo o aktach stanu cywilnego, „Dziennik Ustaw” 2018, item 2224, as amended.
• Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, „Dziennik Ustaw” 2019, item 553, as amended.
• Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1913, Peremysli.
• Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1913), Przemyśl 1913.
• Bobryk W., Świadomość religijna ludności unickiej na terenie eparchii chełmskiej w XVIII wieku [in:] Kościół unicki w Rzeczypospolitej, scientific edition by W. Walczak, Białystok 2010, pp. 7–18.
• Budzyński Z., Filozof T.J., Parafia Farna [in:] Encyklopedia Rzeszowa, editor-in-chief J. Draus, Rzeszów 2004, p. 420.
• Budzyński Z., Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku, vol. 1, Przemyśl–Rzeszów 1993.
• Codello A., Samorząd miasta Rzeszowa 1867–1914, Lublin 1967.
• Gasparri P., Katechizm katolicki, from the fourth Latin edition translated by x. J. Korzonkiewicz, Warszawa 1941.
• Giertych W. OP, Religijność a wiara, „L’Osservatore Romano” 2019, no. 7/8, pp. 58–61, https://opoka.org.pl/biblioteka/Z/ZS/osservatore/osservatore072019 [accessed on 27.02.2023].
• Ihnatowicz I., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.
• Łesiów M., Lipiec w ludowo-religijnej tradycji Ukraińców, https://grekokatolicy.pl/grekokatolicy/lipiec-w-ludowo-religijnej-tradycji-ukraincow/ [accessed on 7.10.2022].
• Majka J., Garnizon Rzeszów w latach 1918–1939, Rzeszów 2005; S. Szuro, Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Ludność wojskowa Austro-Węgier rekrutująca się i stacjonująca na terenie Galicji w latach 1869–1913, Kraków 1990.
• Malczewski J., Cerkiew w Zalesiu [in:] Encyklopedia Rzeszowa, editor-in-chief J. Draus, Rzeszów 2004, pp. 59–60.
• Olszewski D., Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1996.
• Ożóg K., Ruch naturalny ludności żydowskiej w okręgu metrykalnym w Rzeszowie w latach 1842– 1943, „Prace Historyczno-Archiwalne” 2014, vol. XXVI, pp. 67-99.
• Rejman S., Imiona nadawane dzieciom w rzeszowskiej parafii farnej na początku XX wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski. Studia i materiały” 2017, vol. 39, pp. 253–282.
• Rejman S., The First Demographic Transition in Galicia as an element of modernization – Rzeszów against the background of the largest cities in Galicia: Lviv and Kraków, „Galicja. Studia i materiały” 2021, no. 7, pp. 327–342.
• Rejman S., Urodzenia w Ruskiej Wsi (parafia farna w Rzeszowie) w latach 1880–1900, „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2018, no. 11, pp. 144–159.
• Rejman S., Zgony i ich uwarunkowania w parafii farnej w Rzeszowie w latach 1876–1913 w kontekście pierwszego przejścia demograficznego, „Przeszłość Demograficzna Polski. Studia i materiały” 2018, vol. 40, pp. 245–272.
• Śliż M., Galicyjscy Żydzi na drodze do równouprawnienia 1848–1914. Aspekt prawny procesu emancypacji Żydów w Galicji, Kraków 2006.
• Świeboda J., Stosunki wyznaniowe [in:] Dzieje Rzeszowa, vol. II, ed. F. Kiryk, Rzeszów 1998, pp. 531–613.
• Weinfeld I., Ludność miejska Galicji i jej skład wyznaniowy (1881–1910), „Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych”, ed. T. Pilat, vol. XXIV, issue 2, Lwów 1912.
• Wierzbieniec W., Żydzi rzeszowscy [in:] Encyklopedia Rzeszowa, editor-in-chief J. Draus, Rzeszów 2004, pp. 820–823.
• Wiślicz T., Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, Warszawa 2001.

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2023.9.6

Biblioteka Nauki

31803916