Próba klasyfikacji typologicznej glinianych przęślików tarnobrzeskiej kultury łużyckiej

• Authors: Aleksandra Jabłkowska

Title variants

EN

An attempt at typological classification of clay spindle whorls of the Tarnobrzeg Lusatian culture

Abstracts

EN

The aim of the article is to present an attempt at typological classification of clay spindle whorls of the Tarnobrzeg Lusatian culture. It is a closely related category with textiles, but still quite often marginalized by archaeologists in the studies of the excavation materials. It is probably the effect of their commonness and obvious purpose. In opposition to such perception of this category of sources, a much broader aspect of the role of spindle whorls in phenomena of sociocultural and economic importance will be presented. Spindle whorls can be a starting point for research on the recognition and reconstruction of the weaving of the population of the Tarnobrzeg Lusatian culture, research on the chronology and cultural relations of the described taxonomic unit as well as research on its rituals and social structures.

Keywords

EN

spindle whorls; Tarnobrzeg Lusatian culture; Bronze Age; Early Iron Age; south-eastern Poland

• Publisher: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie; Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego; Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Journal: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Year: 2021
• Issue: 42
• Pages: 25-71

Dates

published

2021

Contributors

author

Aleksandra Jabłkowska

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Adamik J., Burghardt M. 2011. Osada tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w Białobrzegach, pow. Łańcut, stan. nr 5, w świetle ostatnich badań. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 32, 117–168.
• Barłowska A., Szałapata E. (red.) 1989. Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej: materiały z konferencji 12–14 listopada 1986 r. w Rzeszowie. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Blajer W. 1984. Stanowiska grupy tarnobrzeskiej w Zaborczu i Książnicach, woj. Rzeszów. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1976–1979, 207–214.
• Bukowski Z. 1979. Prahistoria ziem polskich. T. 4. Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego. Wrocław: Ossolineum.
• Bukowski Z. 1982. Ergebnisse der Forschungsarbeiten in der Siedlung der Lausitzer Kultur in Grzybiany, Wojewodschaft Legnica (1970–1980). W: B. Chropovsky, J. Herrmann (red.), Beiträge zum bronzezeitlichen Burgenbau in Mitteleuropa, 127–147. Berlin–Nitra.
• Chmielewski T.J. 2009. Po nitce do kłębka… O przędzalnictwie i tkactwie młodszej epoki kamienia w Europie Środkowej. Warszawa.
• Chomentowska B. 1989. Osada kultury łużyckiej grupy tarnobrzeskiej w Zawadzie, gmina Połaniec, woj. tarnobrzeskie w świetle dotychczasowych badań. W: A. Barłowska, E. Szałapata (red.), Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej, 325–341. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 1989. Z badań nad schyłkową fazą grupy tarnobrzeskiej. W: A. Barłowska, E. Szałapata (red.), Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej, 241–261. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 1992. Badania stanowisk z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza prowadzone przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie w latach 1985–90. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1985–90, 167–184.
• Czopek S. 1994. Materiały z wielokulturowego stanowiska „Krowia Góra” w Piasecznie, woj. Tarnobrzeg. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1993, 27–54.
• Czopek S. 1996. Grupa tarnobrzeska nad środkowym Sanem i dolnym Wisłokiem. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 1997. Osada grupy tarnobrzeskiej na stan. nr 5 w Białobrzegach, woj. Rzeszowskie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 18, 29–76.
• Czopek S. 1999. Pradzieje Polski południowo-wschodniej. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 2001. Pysznica, pow. Stalowa Wola, stan. 1 – cmentarzysko ciałopalne z przełomu epok brązu i żelaza. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
• Czopek S. 2003. Wielokulturowa osada na stanowisku nr 3 w Kliszowie, pow. Mielec. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 24, 55–82.
• Czopek S. 2007. Grodzisko Dolne, stanowisko 22 – wielokulturowe stanowisko nad dolnym Wisłokiem. Część 1: od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 2008. Kilka uwag o archeozoologicznych materiałach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej. W: J. Bednarczyk i in. (red.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin, 83–91. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Czopek S. 2010. Naddniestrzańskie rubieże kulturowe w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. W: S. Czopek, S. Kadrow (red.), Mente et rutro. Studia archaeologica Johani Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, colleges et discipulis oblata, 357–368. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Czopek S. 2011. Wyniki badań „autostradowych” A4 w zakresie młodszych okresów prahistorycznych. W: S. Czopek (red.), Autostradą w przeszłość, 79–96. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S. 2014. Stanowisko 158 w Jarosławiu, woj. podkarpackie. Część II. Osadnictwo od starszej epoki brązu do okresu rzymskiego. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Czopek S., Bronowicki J., Podgórska-Czopek J. 2015. Zamiechów, stan. 18 – wielokulturowe stanowisko na Przedgórzu Rzeszowskim. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Czopek S. (red.) 2011. Autostradą w przeszłość: katalog wystawy. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S., Ligoda J., Podgórska-Czopek J., Rogóż J. 2016. Cmentarzysko tarnobrzeskiej kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza w Grzęsce, pow. przeworski. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S., Nogaj J. 1989. Mikroregion osadniczy grupy tarnobrzeskiej w dolinie Wisłoka w świetle dotychczasowych badań. W: A. Barłowska, E. Szałapata (red.), Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej, 343–373. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Czopek S., Podgórska-Czopek J. 2007. Grodzisko Dolne, stan. 22 – od paleolitycznych łowców do wczesnośredniowiecznych Słowian. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Dębiec M. 2005. Materiały z badań ratowniczych na wielokulturowym stan. 31 w Rzeszowie, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 26, 25–64.
• Furmánek V., Pieta K. 1985. Počiatky odievania na Slovensku. Bratislava: Tatran.
• Gallus S. 1934. A Soproni Burgstall alakos urnái = Die Figuralverzierten Urnen vom Soproner Burgstall. Archaeologia Hungarica 13. Budapeszt: Akadémiai Kaidó.
• Gawlik A. 2009. Elementy miłogradzkie w środowisku kultury łużyckiej Polski południowo-wschodniej. W: S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (red.), Tarnobrzeska kultura łużycka – źródła i interpretacje, 177–189. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Gediga B. 1967. Plemiona kultury łużyckiej w epoce brązu na Śląsku środkowym. Wrocław–Warszawa–Kraków: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
• Glinianowicz M., Kadrow S., Kotowicz P., Nowak A., Poradyło W. 2016. Boratyn, pow. jarosławski, stan. 17. Materiały z osad kultury mierzanowickiej i grupy tarnobrzeskiej oraz z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Godlewski P. 2001. Cmentarzysko grupy tarnobrzeskiej w Manasterzu, stan. 6. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 22, 21–57.
• Grömer K. 2010. Prähistorische Textilkunst in Mitteleuropa: Geschichte des Handwerkes und der Kleidung vor den Römern. Wien: Austrian Science Fund.
• Hozer M. 2009. Materiały kultury łużyckiej ze stanowiska nr 4 i 5 w Terliczce. W: S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (red.), Tarnobrzeska kultura łużycka – źródła i interpretacje, 313–351. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Kamińska J., Turnau I. 1966. Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku. Wrocław: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
• Karnas A. 2003. Osada grupy tarnobrzeskiej w Ostrowach Tuszowskich. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 24, 83–114.
• Kašuba M.T. = Кашуба М.Т. 2000. Раннее железо в лесостепи между Днестром и Сиретом (культура Козия-Сахарна). Stratum plus 3, 241–488.
• Kostek A. 1991. Cmentarzysko grupy tarnobrzeskiej w Wietlinie III, gm. Laszki, woj. Przemyśl. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1980–84, 5–45.
• Krušel’nic’ka L.I. = Крушельницкая Л.И. 1998. Чорноліська культура Середнього Придністров’я: (за матеріалами непоротівської групи пам’яток). Львів.
• Ligoda J. 2005. Osada grupy tarnobrzeskiej na stan. 6 w Czarnej, pow. Łańcut. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 26, 207–262.
• Ligoda J., Mitura P., Zych R. 2005. Materiały z wielokulturowego stanowiska 6 w Babisze, gm. Tuszów Narodowy, pow. Mielec. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 26, 65–110.
• Ligoda J., Słowik K. 2009. Wstępne wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowisku 2 w Stobiernej, pow. Rzeszów (badania na trasie drogi ekspresowej S-19). W: S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (red.), Tarnobrzeska kultura łużycka – źródła i interpretacje, 353–363. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Ligoda J., Wilk M. 2008: Wyniki badań osady z wczesnej epoki żelaza na stanowisku 20 w Siedliskach, gm. Lubenia, pow. Rzeszów. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 29, 199–206.
• Liu R. 1978: Spindle Whorls. Part I: Some Comments and Speculations. The Bead Journal 3, 87–103.
• Maik J. 2012. Włókiennictwo kultury wielbarskiej. Łódź: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Mitura P. 2004: Materiały kultury malickiej i grupy tarnobrzeskiej za stan. 54 w Rzeszowie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 25, 5–90.
• Młodkowska-Przepiórowska I. 1995. Praktyki wierzeniowe ludności grupy górnośląsko-małopolskiej. W: J. Szydłowski (red.), Dziedzictwo kulturowe epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na Górnym Śląsku i w Małopolsce, tzw. grupa górnośląsko-małopolska kultury łużyckiej (= Śląskie Prace Prahistoryczne 4), 113–122. Katowice: Muzeum Śląskie.
• Moskwa K. 1971. Późnołużyckie cmentarzysko w Trzęsówce, pow. Kolbuszowa. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1967, 9–98.
• Moskwa K. 1973. Osadnictwo kultury łużyckiej w Jasionce, pow. Rzeszów. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1968–1969, 63–71.
• Moskwa K. 1976. Kultura łużycka w południowo-wschodniej Polsce. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Niesiołowska-Wędzka A. 1970. Przędzalnictwo. W: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Słownik starożytności słowiańskich IV, 393–395. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ormian K. 1998. Cmentarzysko z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Furmanach stan. 1, woj. Tarnobrzeg. Maszynopis pracy magisterskiej, UJ Kraków.
• Parczewski M. 1996. Rezultaty badań wykopaliskowych w Bachórzu w latach 1993–1995. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 17, 263–282.
• Parczewski M. 1999. Czternasty sezon badań wykopaliskowych na stanowisku 16 w Bachórzu, pow. Rzeszów. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 20, 339–350.
• Poradyło W. 1995. Materiały z dawnych badań na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej, przechowywane w muzeach w Przemyślu i Krakowie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 16, 23–118.
• Poradyło W. 2001. Cmentarzysko ludności grupy tarnobrzeskiej w Trójczycach, gm. Orły, pow. Przemyśl. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 22, 56–106.
• Poradyło W. 2011. Stanowisko 1 w Terliczce nad dolnym Wisłokiem. Materiały z końca epoki brązu i młodszego okresu rzymskiego. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Poradyło W., Bobak D., Pasterkiewicz W., Połtowicz-Bobak M. 2014. Wielokulturowe stanowisko nr 5 w Palikówce. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
• Szafrański W. 1950. Ciężarki tkackie i przęśliki z grodu kultury „łużyckiej” w Biskupinie. W: J. Kostrzewski (red.), III sprawozdanie z prac wykopaliskowych w grodzie kultury łużyckiej w Biskupinie w powiecie żnińskim za lata 1938–1939 i 1946–1948, 132–160. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
• Szpunar A., Szpunar B., Kuś M. 2009. Osada z wczesnej epoki żelaza w Gorzycach, pow. Tarnów, stan. 3, w świetle dotychczasowych badań. W: S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (red.) Tarnobrzeska kultura łużycka – źródła i interpretacje, 415–440. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.

Identifiers

DOI

10.15584/misroa.2021.42.3

Biblioteka Nauki

2053539