Jan Jerzyczek – a resident painter of the Calvary complex in Kalwaria Zebrzydowska

• Authors: Mirosław Płonka

Title variants

PL

Jan Jerzyczek – stały malarz kompleksu kalwaryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej

Abstracts

PL

Twórczość stałego malarza klasztornego Jana Jerzyczka (1788-1842) jest paradoksalna, bo jego umiejętności warsztatowe i praktyka malarska zostały zaliczone do kręgu sztuki ludowej, mimo iż sam artysta kopiował obrazy XVII-wieczne i malował na podstawie XVI-wiecznych grafik antwerpskich oraz własnego doświadczania misteriów kalwaryjskich. Monografiści kompleksu w Kalwarii zaledwie wspomnieli o Jerzyczku, ale bez podawania kontekstu historycznego, gospodarczego i politycznego pracy stałego malarza klasztornego na początku XIX wieku, przez co nie dostrzegli fenomenu malarstwa Jana w czasie występujących wówczas zmian. Celem artykułu jest uporządkowanie wiedzy na temat działalności Jerzyczka w Kalwarii i jego twórczości, za pomocą której można ustalić ikonografię pierwotnych kalwaryjskich obrazów-scenografii, usuniętych w ramach pierwszej kompleksowej „konserwacji” polskiej Jerozolimy za o. Gaudentego Thynella OFM. Jednocześnie dostrzeżenie malarstwa Jerzyczka pozwala zwrócić uwagę na pojmowanie sztuk plastycznych (gł. malarstwa) w Kalwarii w pierwszej połowie XIX wieku jako zamiennika wycofanych po 1772 roku scen misterium, których praktykowanie (zdaniem władz austriackich) nie licowało z powagą nabożeństwa. Paradoksalność twórczości Jerzyczka polegała również na tym, że znacznie lepiej malował obrazy inspirowane własnym uczestnictwem w misteriach kalwaryjskich, bo górę nad grafikami brało wówczas osobiste doświadczenie.

EN

The art of resident monastic painter Jan Jerzyczek (1788-1842) is paradoxical, as his technical skills and painting technique were categories as folk art even though the artist himself copied 17th century work and his paintings are based on 16th century Antwerpian engravings as well as his own experience of the Calvary’ mystery plays. Authors of monographs on the Calvary complex barely mention Jerzyczek, yet even without providing a historical, economic, and political context of the job of a resident monastic painter in the early 19th century, due to which they fail to notice the phenomenon of Jan’s paintings in the course the changes that were in progress at that time. The aim of this article is to organise knowledge on Jerzyczek’s activity and work in the Calvary, which would serve as the basis for determining the iconography of original Calvary scenery and images which were removed in the course of the first comprehensive ‘maintenance’ of the Polish Jerusalem under the supervision of Gaudenty Thynell OFM. At the same time, a closer look at Jerzyczek’s paintings allows us to perceive the visual arts (mainly painting) in the Calvary in the first half of the 19th century as a replacement for the mystery play scenes removed after 1772, the observance of which (according to Austrian authorities) was incompatible with the solemnity of the service. Jerzyczek’s art is also paradoxical in that he was much better at painting pictures inspired by his own participation in Calvary mystery plays when personal experience prevailed over his printed influences.

Keywords

PL

Kalwaria Zebrzydowska; Jan Jerzyczek; dróżki kalwaryjskie; kompleks kalwaryjny

EN

Kalwaria Zebrzydowska; Jan Jerzyczek; Calvary paths; Calvary complex

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2021
• Volume: 27
• Issue: 1
• Pages: 55-84

Dates

published

2021

Contributors

author

Mirosław Płonka

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

References

• Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, entry: Jerzyczek Jan, compiled by J. Białynicka-Birula.
• Bilska E., Kalwaria Zebrzydowska jako wzór dla innych kalwarii na ziemiach polskich, “Peregrinus cracoviensis” book 2, 1995.
• Bogdalski Cz., Święta Kalwarya Zebrzydowska. Na podstawie kronik i dokumentów klasztornych, Krakow 1910.
• Chrzanowski T., M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Krakow 1982.
• Dobrzaniecki T., Ruszczyc J., Sztuka sakralna w Polsce. Malarstwo, Warsaw 1958, p. 32.
• Dzik J., Obrazy o treściach mariologicznych w kaplicy Grobu Matki Boskiej w zespole Kalwarii Zebrzydowskiej, “Folia Historica Cracoviensia”, vol. 14, 2008, 2. 49-74.
• Gaczoł A., Prace konserwatorskie w zespole pielgrzymkowym w Kalwarii Zebrzydowskiej, “Przegląd Kalwaryjski”, 7/2002, p. 97–111.
• Golichowski A., Przed nową epoką. Materyały do historyi OO. Bernardynów, Krakow 1899.
• Herzig F., Katedra niegdyś kolegiata w Tarnowie, Tarnów 1900.
• Iwanek W., Słownik artystów na Śląsku Cieszyńskim, “Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, 1967.
• Kośla R., “O Drogach Troiakich Panny Przenajświętszej”. Dróżki Matki Bożej według dziełka o. Franciszka Dzielowskiego OFM: „Kalwarya albo nowe Jeruzalem”, “Przegląd Kalwaryjski”, 6/2000, pp. 86–98.
• Łepkowski J., Kalwarya Zebrzydowska i jej okolice. Krakow 1850.
• Polski Słownik Biograficzny, entry: Jan Jerzyczek, compiled by B. Miodońska, vol. XI, Warsaw 1964-1965.
• Mitkowska A., Czynnik tradycji miejsca w kreowaniu krajobrazów kalwaryjskich (szkic problematyki) [in:] Geografia i sacrum, ed. B. Domański, S. Skiba. Krakpw 2005, pp. 329-335.
• Mitkowska A., Kalwarie europejskie jako pielgrzymkowe ogrody pamięci. “Czasopismo techniczne”, book 7, 2012, pp. 19-28.
• Mitkowska A., Kompozycja przestrzenna Kalwarii Zebrzydowskiej. “Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, vol. XX, book 2, 1975.
• Moras M., Reformy Józefa II (1780-1790) a rządy prawa, “Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 16, 2013, pp. 131-149.
• Murawiec W., Kalwaria Zebrzydowska. Informator-przewodnik po zabytkach architektury sakralnej. No. 1, 3rd edition, Kalwaria Zebrzydowska 1987.
• Piwocki K., O historycznej genezie polskiej sztuki ludowej, Wrocław 1953.
• Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, vol. 1, Warsaw 1850, pp. 212-213.
• Seweryn T., Polskie malarstwo ludowe, Krakow 1937.
• Szablowski J., Architektura Kalwarji Zebrzydowskiej.1600-1702,”Rocznik Krakowski” vol. XXIV, 1933, pp. 1-115.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce. Powiat Wadowicki, compiled by J. Szablowski. T. 1, book 14, Warsaw 1953.
• Świerczek E.T., Próba wyjaśnienia genezy nabożeństwa i stacji dróżek zaśnięcia Matki Bożej w Kalwarii Zebrzydowskiej, “Przegląd Kalwaryjski”, 2/1996, pp. 25–30.
• Tomaszewski A., Kalwaria Zebrzydowska światowym dziedzictwem kultury, “Przegląd Kalwaryjski”, 7/2002, pp. 51–55.
• Wurzbach C., Biographisches Lexikon des Kaisertums Oesterresich, B. 10, Wien 1863, p. 339.
• Wyczawski H.E., Dzieje Kalwarii Zebrzydowskiej, Drukarnia Związkowa, Krakow 1947.
• Wyczawski H.E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów I kalwaryjskich dróżek, 2nd edition, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
• Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, ed. W. Bałus, D. Popp. Warsaw 2016, pp. 507-509.
• Zachariasz A., Krajobrazy pamięci wyrazem tożsamości miejsca, “Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych” Studies by the Cultural Landscape Committee no. 15, Sosnowiec 2011.

Identifiers

DOI

10.15633/fhc.3961

Biblioteka Nauki

31002248