Klasyczna koncepcja postępu w ujęciu Roberta Spaemanna

• Authors: Józef Kożuchowski

Abstracts

EN

The article presents selected aspects of the classic concept of progress as understood by Robert Spaemann. This German thinker developed this concept in discussions with other visions of progress, such as modernism, naturalism, Marxism, and transhumanism. The common one to them is the modern idea, according to which constantly increasing scientific domination over nature and, consequently, man also means progress. However, such a vision contradicts the proper sense of progress. It is implemented when it is in harmony with the teleological nature of beings.According to these visions, progress is a necessary and infinite process. A special role in determining its dynamics is played by contemporary natural science with its characteristic tendency to progressive instrumentalization of nature. Spaemann rightly criticizes it. The relevant criteria determine whether progress is actually being made. Among them, Spaemann indicates and develops metaphysical, ethical (both negative and positive) and theological criteria. In his opinion, progress presupposes moral improvements and places human existence in the perspective of hope, which constantly motivates people to improve themselves and the world. The article also attempts to define the topicality, specificity and originality of the analyzes of the German thinker.

PL

W artykule zaprezentowano wybrane aspekty klasycznej koncepcji postępu w rozumieniu Roberta Spaemanna. Koncepcję tę wybitny niemiecki myśliciel rozwijał w dyskusji z innymi wizjami postępu, takimi jak modernizm, naturalizm, marksizm, transhumanizm. Wspólna jest dla nich nowożytna idea, zgodnie z którą ciągle wzmagająca się naukowa dominacja nad naturą i wskutek tego również nad człowiekiem oznacza postęp. Taka jednak wizja stoi w sprzeczności z właściwym sensem postępu. Jest on realizowany wówczas, gdy dokonuje się w harmonii z teleologiczną naturą bytów.Wedle wspomnianych wizji postęp jest procesem koniecznym i nieskończonym. Szczególną zaś rolę w określaniu jego dynamiki odgrywa współczesne przyrodoznawstwo z charakterystyczną dla niego tendencją progresywnej instrumentalizacji natury. Spaemann słusznie poddaje ją krytyce. O tym, czy rzeczywiście dokonuje się postęp, rozstrzygają odpowiednie jego kryteria. Wśród nich filozof wskazuje i rozwija kryteria metafizyczne, etyczne (zarówno w ich negatywnym, jak i pozytywnym brzmieniu) oraz teologiczne. Jego zdaniem postęp zakłada moralnie dobre ulepszenia i sytuuje bytowanie człowieka w perspektywie nadziei, motywującej nieprzerwanie do doskonalenia siebie i świata. W artykule podjęto również próbę określenia aktualności, specyfiki i oryginalności analiz niemieckiego myśliciela.

Keywords

EN

progress; philosophy; science; ideology; teleology; criteria

PL

postęp; filozofia; nauka; ideologia; teleologia; kryteria

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Logos i Ethos
• Year: 2020
• Volume: 55
• Issue: 2
• Pages: 63-85

Dates

published

2020

Contributors

author

Józef Kożuchowski

• Wyższe Seminarium Duchowne w Elblągu
• Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna w Gdańsku

• https://orcid.org/0000000167691473

References

• Arendt H., Vom Leben des Geistes, Bd. 2: Das Wollen, München–Zürich 1979.
• Brückner E., Facharbeit im Grundkurs Philosophie, Gymnasium Hohenlimburg, Stufe Q 1 2018/19.
• Cynarzewska-Wlaźlik L., Postęp, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 71–72.
• Goethe J. W., Refleksje i maksymy, Warszawa 1997.
• Krasnodębski Z., Upadek idei postępu, Kraków 2009.
• Jan Paweł II, „Fides et ratio” o relacjach między wiarą a rozumem, Tarnów 1999.
• Marquard O., Individuum und Gewalteneilung, Stuttgart 2007.
• Metzler Philosopohie Lexikon Begriffe und Definitionen 2, Hrsg. P. Precht, F. P. Burkard, Stuttgart–Weimar 1999.
• Oeing-Hanhoff L., Zur Geschichte und Herkunft des Begriffs Fortschritt, w: Fortschritt ohne Maß, Hrsg. R. Löw, P. Koslowski, P. Kreuzer, München 1981, s. 43–51.
• Spaemann R., Aufhalter und letztes Gefecht, w: R. Spaemann, Schritte über uns hinaus I Gesammelte Reden und Aufsätze I, Stuttgart 2011, s. 332–356.
• Spaemann R., Christliche Hoffnung und weltliche Hoffnungsideologien, w: Dem Leben trauen, weil Gott es mit uns lebt: Dokumentation /88. Dt. Katholikentag vom 4. Bis 8 Juli 1984 München, Paderborn 1984, s. 214–227.
• Spaemann R., Ende der Modernität, w: Moderne oder Postmoderne?, Hrsg. P. Koslowski, R. Spaemann, R. Löw, München 1986, s. 232–260.
• Spaemann R., Ich plädiere für die Fortschritt, w: R. Spaemann, Nach uns die Kernschmelze Hybris im atomarem Zeitalter, Stuttgart 2011, s. 70–86.
• Spaemann R., Odwieczna pogłoska. Pytanie o Boga i złudzenie nowożytności, Warszawa 2009.
• Spaemann R., Teleologia naturalna i działanie, w: R. Spaemann, Granice. O etycznym wymiarze działania, Warszawa 2006, s. 44–62.
• Spaemann R., Über Gott und die Welt, Stuttgart 2012.
• Spaemann R., Was heiβt Fortschritt, www.kath-info.de/spaemann_forts.html (3.09.2020).
• Spaemann R., Der Weg in die Frustration, http://www.kath-info.de/frustration.html (3.09.2020).
• Stompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007.
• Wróblewski Z., O pewnej próbie obrony wyjaśniania teleologicznego, „Roczniki Filozoficzne” 60 (2012) nr 4, s. 339–359.

Identifiers

DOI

10.15633/lie.3808

Biblioteka Nauki

2195230