Cykliczny i linearny obraz dziejów w historiozofii XX wieku na podstawie myśli Oswalda Spenglera i Francisa Fukuyamy

• Authors: Marcin Tomasiewicz

Title variants

EN

A Cyclical and Linear Picture of History in the Historiosophy of the 20th Century Based on the Ideas of Oswald Spegler and Francis Fukuyama

Abstracts

EN

This article presents two historiosophical models present in the philosophy of history in 20th century. The first one, assuming the cyclical nature of history, was presented on the basis of Oswald Spengler’s The Decline of the West. The second, linear, was the foundation of the philosophy of history contained in The End of History and the Last Man by Francis Fukuyama. In this context, issues of progress and regression, the irreversibility of the historical process as well as historical determinism were raised. In the summary, the Author draws attention to the way in which the choice of a specific concept of history: linear or cyclical, corresponds with the criticism or affirmation of the existing socio-political order. At the same time, the question is raised concerning the meaning of the term “culture” as the subject of history characteristic of the historiosophy of the twentieth century.

PL

W niniejszym artykule zaprezentowane zostały dwa modele historiozoficzne, obecne w filozofii dziejów XX wieku. Pierwszy, zakładający cykliczność dziejów, ukazany został na podstawie dzieła Oswalda Spenglera Zmierz Zachodu. Drugi z kolei, linearny, stanowił założenie filozofii dziejów zawartej w Końcu historii i Ostatnim człowieku Francisa Fukuyamy. W tym kontekście poruszone zostały kwestie postępu i regresu, nieodwracalności procesu historycznego oraz determinizmu dziejowego. W podsumowaniu autor zwraca uwagę na to, w jaki sposób wybór określonej koncepcji dziejów: linearnej lub cyklicznej, koresponduje z krytyką bądź afirmacją zastanego porządku społeczno-politycznego. Jednocześnie zostaje postawione pytanie o znaczenie pojęcia „kultury”, jako charakterystycznego dla historiozofii XX wieku podmiotu dziejów.

Keywords

PL

filozofia dziejów; historiozofia; linearność; cykliczność; kultura

EN

philosophy of history; historiosophy; linearity; cyclicality; culture

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Logos i Ethos
• Year: 2021
• Volume: 58
• Issue: 2
• Pages: 107-126

Dates

published

2021

Contributors

author

Marcin Tomasiewicz

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

References

• Angehrn E., Filozofia dziejów, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2007.
• Czarnecki Z.J., Kryzys optymizmu historycznego: studium przewodnich idei, w: W kręgu pesymizmu historycznego, red. Z.J. Czarnecki, Lublin 1992, s. 5–41.
• Czarnecki Z.J., Przyszłość i historia, Lublin 1981.
• Czarnecki Z.J., Wartość i historia. Studia nad refleksją filozoficzną o ludzkim świecie, Lublin 1992.
• Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, Warszawa 1990.
• Edelstein L., The Idea of Progress in Classical Antiquity, Baltimore 1967.
• Eliade M., Mit wiecznego powrotu, tłum. K. Kocjan, Warszawa 1998.
• Fukuyama F., Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2009.
• Fukuyama F., Koniec historii i ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2017.
• Geertz C., The Interpretation of Culture, New York 1973.
• Jakubowski M.N., Historiozofia jako filozofia praktyczna. Hegel a polska filozofia czynu, Bydgoszcz 1991.
• Koepke I., Francis Fukuyama i trzy dekady od „końca historii”, w: Filozofia przeszłości, filozofia przyszłości, red. J. Grygieńć, Toruń 2020, s. 41–71.
• Kołakowski A., Spengler, Warszawa 1981.
• Kroeber A.L., Kluckhohn C., Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions, New York 1966.
• Lloyd G.E.R., Czas w myśli greckiej, w: Czas w kulturze (207–261), red. A. Zajączkowski, Warszawa 1988, s. 207–261.
• Nisbet R., History of The Idea of Progress, New York 1980.
• Nisbet R., Social Change and History. Aspects of Western Theory of Development, New York 1969.
• Sklair L., The Sociology of Progress, London 1970.
• Spengler O., Der Untergang des Abendlandes, München 1922.
• Spengler O., Zmierzch Zachodu, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 2014.

Identifiers

DOI

10.15633/lie.4172

Biblioteka Nauki

28762583