Karol Wojtyła’s dispute with Max Scheler over the concept and role of conscience in morality

• Authors: Tadeusz Biesaga

Title variants

PL

Spór Karola Wojtyły z Maksem Schelerem o koncepcję i rolę sumienia w moralności

Abstracts

PL

Artykuł, za przeprowadzonymi w swej habilitacji przez Karola Wojtyłę badaniami etyki Maksa Schelera, ujawnia zbyt ciasne ujęcie przez wymienionego fenomenologa przeżycia etycznego i z tego powodu zbyt wąskie i błędne ujęcie sumienia oraz jego roli w moralności. Zacieśnienie przez Schelera swych analiz przeżycia etycznego do emocjonalnego przeżywania wartości i wglądu w ich istotę, prowadzi w konsekwencji do wykluczenia sprawczości realnego podmiotu działania, czyli do wykluczenia obiektywnego pragnienia dobra, które to pragnienie jest aktem samodeterminacji, kierowanej faktem powinności moralnej i kategoryczną normatywnością sumienia. Scheler utożsamił „pragnienie dobra” z „emocjonalnym odczuciem, że jestem dobry”. Samo emocjonalne, pasywne przeżywanie wartości nie jest jednak sprawczością i realizacją czynu. W spełnianiu czynu chodzi o dobro jako takie, przeniknięte wartością i powinnością moralną wraz z kategorycznym nakazem sumienia. Dobroć moralna czynu przenika wewnętrznie cały dynamizm jego realizacji. Wyjaśnieniem tego rodzaju spełniania się osoby w czynie jest potencjalność i realizacja natury osoby ludzkiej. W przeżyciu etycznym mamy więc do czynienia nie tylko z emocjonalnym doświadczaniem wartości, ale także z przeżywaniem powinności moralnej, z przeżywaniem norm, w tym najbliższej nam, czyli nakazie sumienia, z zaangażowaniem naszej woli do realizacji wartościowego i moralnie nakazanego czynu, jako szczytowego spełniania się osoby.

EN

The article, following Karol Wojtyła’s study of Max Scheler’s ethics in his habilitation dissertation, reveals the above-mentioned phenomenologist’s overly narrow view of ethical experience and, for this reason, a narrow and erroneous account of conscience and its role in morality. Scheler’s narrowing of his analyses of ethical experience down to the emotional experience of values and insight into their essence led, as a consequence, to the exclusion of the causality of the real subject of action, i.e. to the exclusion of the objective desire for good, which is an act of self-determination guided by the fact of moral duty and the categorical normativity of conscience. Scheler equated “wanting good” with “the emotional feeling that I am good”. However, the emotional, passive experiencing of values alone is not the causation and performance of an act. The performance of an act is about good as such, permeated by value and moral duty along with the categorical imperative of conscience.  The moral goodness of an act internally permeates the entire dynamism of its performance. The explanation for this kind of personal fulfilment in the act is the potentiality and realization of the nature of the human person. Thus, in the ethical experience, we are dealing not only with the emotional experience of value, but with the experience of moral duty, with the experience of the norm, including the one closest to us, that is, the imperative of conscience, with the involvement of our will towards the performance of a valuable and morally commanded act, as the apex of personal fulfilment.

Keywords

PL

Karol Wojtyła; Max Scheler; sumienie; wartość; powinność; norma; sprawczość; czyn; spełnianie się osoby

EN

Karol Wojtyła; Max Scheler; conscience; value; duty; norm; causality; act; personal fulfilment

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Logos i Ethos
• Year: 2023
• Volume: 61
• Issue: 1
• Pages: 85-97

Dates

published

2023

Contributors

author

Tadeusz Biesaga

• The Pontifical University of John Paul II in Krakow

• https://orcid.org/0000000308634422

References

• Scheler M., Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik. Neuer Versuch der Grundlegung eines ethischen Personalismus, Verlag von Max Niemeyer, Halle 1916.
• Wojtyła K., Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maksa Schelera, in: K. Wojtyła, Zagadnienie podmiotu moralności, eds. T. Styczeń, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1991, p. 11–128 (Źródła i Monografie, 119; Człowiek i Moralność, 2).
• Wojtyła K., “Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, eds. T. Styczeń, W. Chudy, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
• Wojtyła K., Wykłady lubelskie, eds. T. Styczeń, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1986 (Źródła i Monografie, 120; Człowiek i Moralność, 3).
• Wojtyła K., Zagadnienie woli w analizie aktu etycznego, in: K. Wojtyła, Zagadnienie podmiotu moralności, eds. T. Styczeń, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1991, p. 181–200 (Źródła i Monografie, 119; Człowiek i Moralność, 2).

Identifiers

DOI

10.15633/lie.61106

Biblioteka Nauki

31210108