Wymiary czasu, dźwięku i ciszy. Krzysztof Penderecki i sacrum

• Authors: Krzysztof Cyran

Title variants

EN

Dimensions of Time, Sound and Silence. Krzysztof Penderecki and the Holy

Abstracts

EN

The article discusses certain aspects of a spiritual dimension in the music of Krzysztof Penderecki, seen from a perspective by himself, inspired by his crucial statements about his own art. “Restoring of the metaphysical space, crushed by the 20th century disasters” requires rethinking the principles of our culture as well as seeking new artistic means of expression. The author, referring to six decades of Polish Requiem creator’s career, focuses on a few key ideas such as: number and parameter, time and space, metaphysics of sound, ethos of a work of art and holiness present in the music itself. This interpretation aims to throw light on less exposed features of Penderecki’s music. However, in the author’s opinion, these features form its constant and important component through all periods of his artistic biography.

PL

Artykuł omawia wybrane aspekty duchowego wymiaru muzyki Krzysztofa Pendereckiego w perspektywie metafizycznej, nakreślonej przez samego kompozytora w wypowiedziach kluczowych dla jego autorefleksji. „Odbudowanie przestrzeni metafizycznej, strzaskanej przez kataklizmy XX wieku” zakłada przemyślenie podstaw dotychczasowej kultury oraz poszukiwanie nowych środków wyrazu. Autor, odnosząc się do ponad sześciu dekad działalności twórcy Polskiego Requiem, skupia się na kilku kluczowych wątkach, takich jak: liczba i parametr, czas i przestrzeń, metafizyka dźwięku, ethos dzieła i sacrum obecne w samej muzyce. Owa interpretacja stara się wydobyć mniej opisywane cechy muzyki Pendereckiego, stanowiące jednak w rozumieniu autora stały i ważny komponent we wszystkich okresach jego twórczości.

Keywords

PL

muzyka nowa; muzyka religijna; przestrzeń metafizyczna; sacrum profanum; wymiar sakralny człowieka; wymiary czasu i ciszy; Penderecki "Credo"; Penderecki "Pasja wg św. Łukasza"; muzyka XX wieku

EN

dimensions of time and silence; 20th cent music; metaphysical space; new music; religious music; sacrum profanum; spiritual dimension human being; Penderecki "Credo"; Penderecki "St. Luke Passion"

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Pro Musica Sacra
• Year: 2021
• Volume: 19
• Pages: 75-92

Dates

published

2021

Contributors

author

Krzysztof Cyran

• Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie

References

• Bramorski J., Teologiczno-estetyczne wyznaczniki sakralności dzieła muzycznego, „Pro Musica Sacra” (2013) nr 11, s. 11–22.
• Bramorski J., Pieśń nowa człowieka nowego. Teologiczno-moralne aspekty muzyki w świetle myśli Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, Gdańsk 2012.
• Chłopicka R., Krzysztof Penderecki między sacrum a profanum, Kraków 2000.
• Cyran K., „Kanon i postmodernizm” w twórczości religijnej kompozytorów polskich przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2015 (niepublikowana praca doktorska pod kierunkiem prof. Teresy Maleckiej).
• Cyran K., Wielka synteza – od dogmatu do dramatu. O Credo Krzysztofa Pendereckiego, „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” 8 (2019) nr 14, s. 93–110.
• Duchowość Europy Środkowej i Wschodniej w muzyce końca XX wieku, red. K. Droba, T. Malecka, K. Szwajgier, Kraków 2004.
• Eliade M, Sacrum i profanum. O istocie religijności, tłum. R. Reszke, Warszawa 1999.
• Górecki H.M., Wystąpienie doktora honoris causa Akademii Muzycznej w Krakowie, 12.05.2008 (faksimile rękopisu), „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” (2013) nr 3, s. 104–110.
• Krzysztof Penderecki – muzyka ery intertekstualnej. Studia i interpretacje, red. M. Tomaszewski, E. Siemdaj, Kraków 2005.
• Krzysztof Penderecki’s music in the context of the 20th-century theatre: studies, essays and materials, ed. T. Malecka, Kraków 1999.
• Penderecki K., Labirynt czasu. Pięć wykładów na koniec wieku, Warszawa 1997.
• Penderecki K., Rozmowy lusławickie, t. 1, rozmawiał M. Tomaszewski, Olszanica 2005.
• Piotrowska M., Kanon i postmodernizm, „Muzyka” 42 (1997) nr 1, s. 5–30.
• Pociej B., Sacrum w polskiej muzyce współczesnej, w: Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70., red. L. Polony, Kraków 1986.
• Robinson R., Studies in Penderecki, vol. 2, Princeton–New Jersey 2003.
• Sacrum i sztuka, Materiały z konferencji KUL Kościół a sztuka współczesna, red. N. Cieślińska, Kraków 1986.
• Tomaszewski M., Interpretacja integralna dzieła muzycznego, Kraków 2000.
• Tomaszewski M., Penderecki. Bunt i wyzwolenie, t. 1: Rozpętanie żywiołów, Kraków 2008 (Kompozytorzy Polscy XX Wieku).
• Tomaszewski M., Penderecki. Bunt i wyzwolenie, t. 2: Odzyskiwanie raju, Kraków 2009 (Kompozytorzy Polscy XX Wieku).
• Tomaszewski M., Muzyka wobec sacrum. Próba rozeznania, w: Olivier Messiaen we wspomnieniach i w refleksji badawczej, red. M. Szoka, R.D. Golianek, Łódź 2009.
• Waloszek J., Teologia muzyki. Współczesna myśl teologiczna o muzyce, Opole 1997.
• Zieliński T.A., Podstawy harmoniki nowoczesnej, Kraków 2009.

Identifiers

DOI

10.15633/pms.4114

Biblioteka Nauki

30146627