Obraz Matki Bożej Róży Duchownej w kościele parafialnym w Jadownikach. Przyczynek do badań

• Authors: Witold Tadeusiak

Abstracts

EN

Since the 15th century, there has been an image of Our Lady and Child in Jadowniki near Brzesko, referring in style to the Hodegetria of Krakow. It was probably painted by the workshop of the Master of the Annunciation from Jodlownik. This image was venerated locally by parishioners, at least between the 17th and 19th centuries, who believed that it was a “grace-bearing” image. Unfortunately, in the 20th century, the memory of its veneration completely disappeared, and after dismantling the wooden parish church where it was kept in the main altar, it was transferred in 1910 to a separate side chapel in the newly built temple. After the image was restored in the 1960s and the 19th century repaintings were removed, it was considered a fake by many parishioners. Overtime, the silver crowns and other votive offerings, testifying to local worship, also disappeared. The chapel, on the other hand, became a place to store just another painting from the old church. Thanks to the old episcopal and chapter visits from the times when Jadowniki was part of the Krakow diocese, and the science related to the history of the Middle Ages, a long-forgotten history revives, increasing the local cult of Our Lady of the Mystical Rose of Jadowniki and revealing to the faithful the history of their own parish.

PL

Od XV wieku w Jadownikach koło Brzeska znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, nawiązujący stylem do Hodegetrii Krakowskich. Prawdopodobnie został namalowany przez Mistrza Zwiastowania z Jodłownika. Obraz ten przynajmniej między XVII a XIX wiekiem był otaczany lokalną czcią parafian, którzy wierzyli, że jest on wizerunkiem „niosącym łaski”. Niestety, w XX wieku pamięć o jego czci całkowicie zanikała, a po rozebraniu drewnianego kościoła parafialnego, w którym był przechowywany w głównym ołtarzu, został przeniesiony w 1910 roku do oddzielnej bocznej kaplicy w nowo wybudowanej świątyni. Po konserwacji wizerunku w latach 60. i zdjęciu XIX-wiecznych przemalunków, został przez wielu parafian uznany za fałszywy. Z czasem zaginęły również srebrne korony i pozostałe wota, świadczące o lokalnym kulcie. Kaplica zaś stała się miejscem przechowania po prostu kolejnego obrazu ze starego kościoła. Dzięki sięgnięciu do dawnych wizytacji biskupich i kapitulnych z czasów, kiedy Jadowniki były częścią diecezji krakowskiej, oraz naukom związanym z historią średniowiecza, dawno zapomniana historia odżywa, wzmagając lokalny kult Matki Bożej Róży Duchownej z Jadownik i odkrywając przed wiernymi historię ich własnej parafii.

Keywords

PL

Jadowniki; Matka Boża; typ piekarski; Mistrz Zwiastowania z Jodłownika

EN

Jadowniki; Mother of God; Piekary’s type; Master of the Annunciation from Jodłownik

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Polonia Sacra
• Year: 2023
• Volume: 27
• Issue: 2
• Pages: 191-216

Dates

published

2023

Contributors

author

Witold Tadeusiak

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000228178789

References

• Akta wizytacji kapitulnych nr 47 - A. V. Cap 47 (1664), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacji kapitulnych nr 61 - A. V. Cap 61 (1728), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacji kapitulnych nr 62 - A. V. Cap 62 (1754), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacji kapitulnych nr 7 - A. V. Cap. 7 (1596), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacyjne - A. V. 47 (1748), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacyjne - A. V. 6 (1617), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Akta wizytacyjne - A. V. 62 (1754), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
• Brykowski R., Architektura drewniana, w: Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995, s. 56–60.
• Chrzanowski T., Kornecki M., Wota srebrne z badań nad sztuką sarmatyzmu w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 32 (1970) nr 2, s. 209–214.
• Ciesielski T., Koronacje cudownych obrazów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, w: Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej Szlacheckiej, red. A. Jankowski, A. Klonder, Bydgoszcz 2004, s. 197–198.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 2001.
• Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460–1500, Warszawa 1988.
• Gadomski J., Malarstwo tablicowe w Małopolsce, w: Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, red. A. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004, s. 259.
• Prolegomena do badań nad obrazami hodegetrii typu krakowskiego, tłum. M. Bogdanowska, J. Gadomski, Kraków 2014.
• Kracik J., Staropolskie spory o kult obrazów, Kraków 2012.
• Krassowski W., Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach Polski, t. 3, Warszawa 1991.
• Królikowski J., Maryja Królowa. Sens teologiczny tytułu w kontekście praktyki koronacji obrazów maryjnych, w: Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczpospolitej, red. A. Witkowska, Tarnów 2011, s. 9–26.
• Kurpik W., Częstochowska hodegetria, Jasna Góra 2020.
• Kutnik J., Litania loretańska, Kraków 1983.
• Kuźmak K., Maria Rosa Mistica, Gostyń 1988.
• Łopatkiewicz P., Hodegetrie krakowskie i ich odmiany w okresie nowożytnym 1550–1750, w: Hodegetrie krakowskie 1550–1750, red. M. Schuster-Gawłowska, M. Lepart-Geratowska, Kraków 2019, s. 38–41.
• Łopatkiewicz P., Tablicowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w asyście anielskiej w kościele parafialnym w Jadownikach. Wstępna próba rozpoznania ikonograficznego i warsztatowego, Krosno 2021, mps.
• Małczyński F., O nowy przekład litanii loretańskiej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 11 (1958) nr 3, s. 245–246, https://doi.org/10.21906/rbl.2667.
• Małkiewiczówna H., Wczesne hodegetrie krakowskie, w: Hodegetrie krakowskie 1400–1450, red. M. Schuster-Gawłowska, M. Lepart-Geratowska, Kraków 2015, s. 18–25.
• Relacja Heleny Krzywackiej, 01.06.2019, mps, zbiory własne.
• Relacja ks. Adama Mrówki, 26.03.2019, mps, zbiory własne.
• Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=6611&q=Jadowniki&d=0&t=0.
• Sroka J., Koronacja wizerunków Najświętszej Maryi Panny, w: Ecclesiae Premislensi Serviens, red. A. Szal, B. Trojnar, Przemyśl 2001, s. 355–356.
• Strzałkowski Z., Problemy malarstwa tablicowego szkoły krakowsko-sądeckiej w latach 1440–1460, „Roczniki Humanistyczne” 18 (1970) nr 5, s. 35–53.
• Szczebak W., Jadowniki Podgórne. Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w: Sanktuaria diecezji tarnowskiej, Tarnów 1983, s. 414–415 (Tarnowskie Studia Teologiczne, 9).
• Witkowska A. OSU, Uroczyste koronacje wizerunków maryjnych na ziemiach polskich w latach 1717–2005, w: Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczpospolitej, red. A. Witkowska, Tarnów 2011, s. 29–32.

Identifiers

DOI

10.15633/ps.27209

Biblioteka Nauki

29430861