Materiały źródłowe do dziejów kartuzji bereskiej (1816–1825)

• Authors: Janusz Królikowski

Title variants

EN

Source Materials for the History of the Carthusian Monastery in Byaroza on the Eve of its Dissolution in 1831

Abstracts

EN

This article contains an outline of the history of the Byaroza Carthusian monastery in the last period of its existence and a selection of source materials that illustrate this period (1816–1825). The materials mainly illustrate the attempt to reform the monastery despite the internal and external difficulties it was experiencing. The support of the established Benedictine-Cistercian-Carthusian monastic congregation and the presence of zealous monks were not enough to fully organize monastic life and rebuild the spirituality of the Carthusians in its full form. The last stage of the history of the Carthusian monastery in Byaroza was marked by the participation of the monks in the November Uprising, which contributed directly to the dissolution of the monastery with the tsarist decree of 28th August 1831.

PL

Niniejsza publikacja zawiera zarys dziejów kartuzji bereskiej w ostatnim okresie jej istnienia oraz wybór materiałów źródłowych, które ilustrują ten okres (1816–1825). Ilustrują one przede wszystkim próbę zreformowania klasztoru mimo wewnętrznych i zewnętrznych trudności, które przeżywała. Wsparcie powstałej kongregacji monastycznej benedyktyńsko-cystersko-kartuskiej i obecność gorliwych mnichów nie wystarczyły do pełnego uprządkowania życia monastycznego i odbudowania duchowego kartuzji w jej pełnym kształcie. Ostatni etap istnienia kartuzji w Berezie znaczy udział mnichów w powstaniu listopadowym, który stał się bezpośrednią przyczyną kasaty klasztoru dekretem carskim z 28 VIII 1831.

Keywords

PL

kartuzi; reforma; Bereza; powstanie listopadowe; kasata; kongregacja benedyktyńsko-cystersko-kartuska

EN

Carthusians; reform; Byaroza; November Uprising; dissolution; Benedictine-Cistersian-Carthusian congregation

• Publisher: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu
• Journal: Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia
• Year: 2021
• Volume: 28
• Pages: 273-309

Dates

published

2021

Contributors

author

Janusz Królikowski

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/0000000339296008

References

• Bazydło J., Gieniusz Paweł, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, red. J. Bieńkowski, Lublin 1989, k. 1063–1064.
• Ch[odyński] S., Kartuzi w Polsce, w: Encyklopedia kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami, wyd. M. Nowodworski, t. 10, Warszawa 1877, s. 134–135.
• Ciesielski T., Sprawozdanie z kwerendy w Grodnie w dniach 15–29 IX 2012 r., „Hereditas Monasteriorum” 1 (2012), s. 400–402.
• Gach P.P., Zakony mnisze na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w okresie kasat, w: Klasztory mnisze na wschodnich terenach Rzeczypospolitej od XVI do początku XX wieku, red. J. Gwioździk, R. Witkowski, A.M. Wyrwa, Poznań 2014, s. 469–490.
• Gryko B., Fundacje sakralne Kazimierza Leona Sapiehy. Kontynuacja budowy prestiżu Lwa Sapiehy?, w: Nad społeczeństwem staropolskim, red. K. Łopatecki, W. Walczak, t. 1, Kultura – instytucje – gospodarka w XVI–XVIII stuleciu, Białystok 2007, s. 403–414.
• Kanior K., Końcowe dzieje Polskiej Kongregacji Benedyktyńskiej św. Krzyża (1772–1864), „Analecta Cracoviensia” 14 (1982), s. 557–609.
• Kanior K., Polska kongregacja benedyktyńska Świętego Krzyża 1709–1864, Kraków 2000.
• Kanior M., Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 3, Monastycyzm benedyktyński na ziemiach polskich od X do XX wieku, Kraków 2012.
• Kartuzi na ziemiach polskich, red. H. Bulczak, Kartuzy 2008.
• Kasabuła T., Puzyna Nikodem, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, k. 953–954.
• Królikowski J., Kasata klasztoru kartuzów w Gidlach, „Hereditas Monasteriorum” 2 (2013), s. 311–347.
• Kurczewski J., Bereza kartuska, w: Podręczna encyklopedia kościelna, t. 3–4, Warszawa 1904, s. 239–243.
• Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do połowy XIX w., Warszawa 1953.
• Najstarsze pisma kartuzów, wstęp i oprac. R. Witkowski, W. Lesner, tłum. R. Witkowski i in., Źródła Monastyczne 15, Kraków 1997.
• Nir R., Cieciszowski Kasper, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1985, k. 464.
• Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. 2, Warszawa 2000.
• Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce, wstęp W. Bandurski, Warszawa 1932.
• Petrani A., Kolegium Duchowne w Petersburgu, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozprawy Wydziału Teologiczno-Kanonicznego 12, Lublin 1950.
• Popowska M., Rys dziejów Kartuzji Bereskiej w latach 1648–1831, „Ateneum Wileńskie” 13 (1938), z. 1, s. 87–167.
• Riasanovsky N.V., Steinberg M.D., Historia Rosji, tłum. T. Tesznar, A. Bernaczyk, Historia, Kraków 2009, s. 329.
• Stopniak F., Krzyszkowski Innocenty Seweryn, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 2, Warszawa 1982, s. 455–456.
• Witkowski R., Saeculum Cartusiae Berezanae, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 7 (1995), s. 173–244.
• Witkowski R., Akt wizytacji kartuzji bereskiej z roku 1830, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 9 (2003), s. 331–400.
• Witkowski R., Jerzy Szwengel (1697–1766), przeor kartuzji kaszubskiej i dziejopis Kościoła, Poznań 2004.
• Witkowski R., Pierwsze lata kartuzji Sanctae Crucis w Berezie, w: Litwa i jej sąsiedzi od XII do XX wieku. Studia ofiarowane prof. dr. hab. Jerzemu Ochmańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. G. Błaszczyk, A. Kijas, Poznań 1994, s. 137–145.
• Witkowski R., Some Remarks on the Charterhouse of Bereza Kartuska, w: Scripta minora, t. 1, red. B. Lapis, Publikacje Instytutu Historii UAM 5, Poznań 1996, s. 271–280.
• Witkowski R., Szkice z dziejów kartuzji bereskiej (1648–1831), „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 7 (1995), s. 74–118.
• Witkowski, R. Prosopographia Polono-Cartusiana, Analecta Cartusiana 137, Salzburg 1997.

Identifiers

DOI

10.15633/sts.4191

Biblioteka Nauki

19944790