Chronologia wznoszenia krzyżackiego murowanego zamku prokuratorskiego w Nidzicy w świetle źródeł pisanych

• Authors: Sławomir Jóźwiak

Title variants

EN

The Chronology of Erecting the Teutonic Brick Pfleger Castle in Nidzica in the Light of Written Sources

Abstracts

EN

The erection of the brick castle of the Teutonic Order in Nidzica (border territory of the state of the Teutonic Order with Mazovia), intended as the seat of the Teutonic pfleger, directly subordinate to the commander of Ostróda, began at the end of the 14th century. The castle has so far been studied almost solely by historians of art, who were not entirely familiar with the numerous medieval written sources that referred to it. The analysis of the records (documents, correspondence, bills, stock lists) carried out in this article provides answers to two key questions. First, the brick castle of the Teutonic pfleger in Nidzica, which has survived to this day, was built in the period of 1399–1409, contrary to the suggestions of previous researchers, who dated it about 20 years earlier. The main (western) wing was completed in 1405. In the following years, intensive construction work was carried out on the other three wings of the main castle and the surrounding defensive curtain wall (and possibly the outer bailey). In March 1409, the first mention of a Teutonic pfleger appeared in the sources, and the newly built castle became his headquarters. Secondly, the earlier wood-earthen fortress (probably erected in the 1350s) was placed in a different location, which is still unrecognized today.

Keywords

EN

Teutonic Order; Prussia; castle construction; administration; late Middle Ages

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2022
• Volume: 87
• Issue: 3
• Pages: 5-22

Dates

published

2022

Contributors

author

Sławomir Jóźwiak

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000282284347

References

• Conrad, Georg. “Die Handfeste von Sbylutten (Kreis Neidenburg) vom Jahre 1359.” Altpreussische Monatsschrift 37 (1900): 142–143.
• Conrad, Klaus, ed. Preußisches Urkundenbuch. Politische Abteilung, vol. 5/2. Marburg/Lahn: Elwert Verlag, 1969.
• Długokęcki, Wiesław and Elżbieta Kowalczyk. “Nieznane opisy granicy mazowiecko-krzyżackiej, part 1: Granice komornictwa działdowskiego i nidzickiego.” Kwartalnik Historyczny 110/1 (2003): 29–58.
• Gregorovius, Julius. Die Ordensstadt Neidenburg in Ostpreußen. Marienwerder: Komissionsverlag der R. Kanter’schen Hofbuchdruckerei, 1883.
• Grzegorz, Maksymilian. “Rozwój Nidzicy na tle procesów osadniczych w czasach zakonu krzyżackiego.” Komunikaty Mazursko-Warmińskie (1982) issue 4: 287–298.
• Herrmann, Christofer. “Ragnit, Neidenburg, Bütow – die letzten drei Deutschordensburgen in Preußen.” In Die Burg im 15. Jahrhundert. Kolloquium des Wissenschaftlichen Beirats der Deutschen Burgenvereinigung, edited by Hartmut Hofrichter and Joachim Zeune, 155–164. Braubach: Deutsche Burgenvereinigung, 2011.
• Jackiewicz-Garniec, Małgorzata and Mirosław Garniec. Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach. Powiśle, Warmia, Mazury. Olsztyn: Studio Wydawnicze ARTA Mirosław Groniec, 2006.
• Joachim, Erich, ed. Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409. Königsberg: Thomas & Oppermann, 1896.
• Jóźwiak, Sławomir. Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1410. Rozwój – Przekształcenia – Kompetencje. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2001.
• Jóźwiak, Sławomir. “Der Bau, Wiederaufbau und Ausbau der Nogatbrücke gegenüber der Marienburg vom 14. bis zu den anfängen des 15. Jahrhunderts.” In Studies on the Military Orders, Prussia, and Urban History: Essays in Honour of Roman Czaja on the Occasion of His Sixtieth Birthday (Beiträge zur Ritterordens-, Preußen- und Städteforschung. Festschrift für Roman Czaja zum 60. Geburtstag), edited by Jürgen Sarnowsky, Krzysztof Kwiatkowski, Hubert Houben, László Pósán and Attila Bárány, 261–272. Debrecen: Hungary in Medieval Europe Research Group, 2020.
• Jóźwiak, Sławomir. “Dzieje miasta i okolic w średniowieczu.” In Historia Nidzicy i okolic, edited by Waldemar Rezmer, 33–72. Nidzica: Starostwo Powiatowe w Nidzicy, 2012.
• Jóźwiak, Sławomir. “Kariera Michała Küchmeistra w zakonie krzyżackim w Prusach do 1410 roku.” Zapiski Historyczne 86/4 (2021): 55–69. http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2021.33.
• Jóźwiak, Sławomir. “Powstanie i rozwój struktury administracyjno-terytorialnej Zakonu Krzyżackiego na południowych obszarach Prus Górnych do 1410 r.” Komunikaty Mazursko-Warmińskie (2000) issue 1: 3–27.
• Jóźwiak, Sławomir and Janusz Trupinda. “Das Amt des ‘Bauleiters’ (magister lapidum; magister laterum; steinmeister; czygelmeyster; muwermeister) im Deutschordensstaat im 14. Jh. und in der ersten Hälfte des 15. Jh.” Ordines Militares Colloquia Torunensia Historica. Yearbook for the Study of the Military Orders 20 (2015): 239–268.
• Jóźwiak, Sławomir and Janusz Trupinda. “Die Bauchronologie und das Raumprogramm der Deutschordensburg Barten (Barciany) im Lichte mittelalterlichen Schriftquellen.” Ordines Militares Colloquia Torunensia Historica. Yearbook for the Study of the Military Orders 23 (2018): 301–338.
• Jóźwiak, Sławomir and Janusz Trupinda. Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
• Jóźwiak, Sławomir and Janusz Trupinda. “Zamek krzyżacki w Sztumie w średniowieczu w świetle źródeł pisanych.” In 600 lat Sztumu. Studia z dziejów miasta i parafii św. Anny, edited by Radosław Biskup and Andrzej Starczewski, 29–51. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 2017.
• Jóźwiak, Sławomir, Krzysztof Kwiatkowski, Adam Szweda and Sobiesław Szybkowski. Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, Malbork: Muzeum Zamkowe, 2010.
• Knyżewski, Marcel. Siedziby średnich i niższych rangą urzędników krzyżackich na terenie dzisiejszej Polski. Studium archeologiczne. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
• Koppmann, Karl, ed. Hanserecesse. Die Recesse und andere Akten der Hansetage von 1256–1430, vol. 5, Leipzig: Verlag von Duncker & Humblot, 1880.
• Kwiatkowski, Krzysztof. “Budownictwo warowne jako narzędzie intensyfikacji władztwa na obrzeżach kraju. ‘Casus’ Bezławek w późnośredniowiecznych Prusach.” Zapiski Historyczne 86/3 (2021): 81–116. http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2021.24.
• Laczny, Joachim, Jürgen Sarnowsky and Cordelia Heß, eds. Schuldbücher und Rechnungen der Großschäffer und Lieger des Deutschen Ordens in Preußen, vol. 2: Großschäfferei Königsberg II. Köln: Böhlau Verlag, 2013.
• Mülverstedt, Georg A. v. “Die Beamten und Konventsmitglieder in den Verwaltungsbezirken des Deutschen Ordens innerhalb des Oberländischen Kreises.” Oberländische Geschichtsblätter 2 (1900): 1–59.
• Plezia, Marian [et al.], eds. Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae Incliti Regni Poloniae, vol. 10–11. Varsaviae: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1997.
• Radzimiński, Andrzej. Kontakty duchownych ze Stolicą Apostolską. Obrazy z życia średniowiecznego kleru w dokumentach Penitencjarii Apostolskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2020.
• Sarnowsky, Jürgen. Die Wirtschaftsführung des Deutschen Ordens in Preußen (1382–1454). Köln, Wien: Böhlau, 1993.
• Sieradzan, Wiesław. Misja Benedykta Makraia w latach 1412–1413. Z dziejów pokojowych metod rozwiązywania konfliktów międzypaństwowych w Europie Środkowo-Wschodniej w późnym średniowieczu. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2009.
• Steinbrecht, Conrad. Die Ordensburgen der Hochmeisterzeit in Preussen. Bau-Aufnahmen und baugeschichtliche Würdiging der noch vorhandenen Burgen und bedeutenderen Burg-Reste des Ordens in Preussen aus der Zeit von 1310 bis zum Ende der Ordens-Herrschaft (Die Baukunst des Deutschen Ritterordens in Preussen, vol. 4). Berlin: Verlag von Julius Springer, 1920.
• Strehlke, Ernst, ed. “Franciscani Thorunensis Annales Prussici, 941–1410.” In Scriptores rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preußischen Vorzeit bis zum Untergang der Ordensherrschaft, vol. 3, edited by Theodor Hirsch, Max Töppen and Ernst Strehlke, 57–316. Leipzig: Hirzel, 1866.
• Strehlke, Ernst, ed. “Johann’s von Posilge, officialis von Pomesanien, Chronik des Landes Preussen.” In Scriptores rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preußischen Vorzeit bis zum Untergang der Ordensherrschaft, vol. 3, edited by Theodor Hirsch, Max Töppen and Ernst Strehlke, 79–388. Leipzig: Hirzel, 1866.
• Sułkowska-Kuraś, Irena, and Stanisław Kuraś, eds. Bullarium Poloniae, vol. 3. Romae, Lublini: Fundacja Jana Pawła II. Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej, Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1988.
• Torbus, Tomasz. Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, 2014.
• Wańkowska-Sobiesiak, Joanna. “Zamek w Nidzicy.” Rocznik Warmińsko-Mazurski 2 (2009): 8–30.
• Wasik, Bogusz. Budownictwo zamkowe na ziemi chełmińskiej (od XIII do XV wieku). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
• Wasik, Bogusz. “Budynek rezydencjonalny (Gemach) wielkich mistrzów w zamku w Sztumie w świetle badań z 2019 r.” Studia Zamkowe 7 (2020): 215–242.
• Wasik, Bogusz. “Zamek w Sztumie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych z 2019 roku.” Pomerania Antiqua 29 (2020): 195–222.
• Wiewióra, Marcin, ed. Castra Terrae Culmensis. Na rubieży chrześcijańskiego świata. Interdyscyplinarne badania nad warownym budownictwem zakonu krzyżackiego w świetle źródeł archeologiczno-architektonicznych, historycznych i przyrodniczych, vol. 1–2. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaj Kopernika, 2020.
• Zakrzewski, Ignacy, ed. Lites ac Res Gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum / Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim, vol. 2. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1892.
• Zonenberg, Sławomir and Krzysztof Kwiatkowski, eds. Wigand von Marburg, Nowa kronika pruska. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2017.

Identifiers

DOI

10.15762/ZH.2022.23

Biblioteka Nauki

2197805