Pamięć zafałszowana. Przypadek „hitlerowskiego obozu koncentracyjnego” w Boguszach/Prostkach

• Authors: Stefan Michał Marcinkiewicz

Title variants

EN

Falsified Memory: The Case of the ‘Nazi Concentration Camp’ in Bogusze/Prostki

Abstracts

EN

The history of the Nazi camp in Bogusze was initially documented during the Polish People’s Republic period, a time marked by limited research opportunities and constraints put on memory policy. The camp’s history was altered through the process of remembrance formation instituted by the Polish Society of Fighters for Freedom and Democracy. In the 1960s, a legend emerged surrounding the alleged execution of Italian prisoners of war held at the camp in Bogusze, and a guerrilla ambush of SS soldiers near the town of Ełk. This narrative first appeared in the verification documents of Władysław Świacki and Czesław Nalborski in 1964, gaining prominence through the literary work of Aleksander Omiljanowicz, published in 1965. This legend found its way into numerous scholarly publications, resulting in a distorted representation of the camp’s history. The absence of comprehensive source research perpetuated false narratives concerning the period of the camp’s existence, its names, size, and the identity and number of its victims. To address this, the author of this article conducted archival and source research to verify various episodes in the camp’s history. The camp in Bogusze existed from 1941 to 1944 and experienced a series of name and purpose changes. From June 1941 to June 1942, it was known as Oflag 56 and hosted Soviet POWs; from July 1942 to November 1942, it was still used to detain Soviet POWs under the name Stalag I E; and from 2 November 1942 to 3 January 1943, Polish Jews were held in the camp, which was then referred to as Sammellager. From January 1943 to May 1944, the camp in Bogusze was again used to detain Soviet POWs, this time under the name Stalag I F/Z Prostken. Additionally, the camp, referred to as Stalag I B/PR, was used to hold interned Italians between September 1943 and May 1944. In January and February 1944, Volksdeutsche evacuated from Ukraine were hosted in Lager Bogusche, and Polish residents of frontline villages and towns were held at Stalag 373 from May to December 1944. At its peak, the camp encompassed an area of 30 hectares. Post-war investigations suggest that approximately 25,000 individuals may be buried in the camp’s cemetery and execution site.

Keywords

EN

collective memory; false memory; remembrance policy; Second World War; Third Reich; prisoner-of-war camp; Bogusze; Prostki

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 88
• Issue: 4
• Pages: 67-91

Dates

published

2023

Contributors

author

Stefan Michał Marcinkiewicz

• Instytut Nauk Politycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000199566351

References

• Arad, Yitzhak. Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington: Indiana University Press, 1987.
• Assmann, Aleida. “Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej.” Translated by Piotr Przybyła. In Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, edited by Magdalena Saryusz-Wolska, 101–142. Kraków: Universitas, 2009.
• Assmann, Jan. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Edited by Robert Traba, translated by Anna Kryczyńska-Pham. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
• Assorodobraj, Nina. “Żywa historia. Świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze.” Studia Socjologiczne (1963) issue 2: 5–45.
• Bandilla, Gerd. “Kriegsgefangene und Zwangsarbeiter während des II. Weltkrieges in Kreis Lyck.” Hagen-Lycker Brief 70 (2012): 119–120.
• Bender, Sara. “‘Akcja Reinhardt’ w okręgu białostockim.” In Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, edited by Dariusz Libionka, 203–216. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2004.
• Bilewicz, Michał and Anna Stefaniak. “Pamięć fałszywa.” In Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, edited by Magdalena Saryusz-Wolska and Robert Traba, 324–325. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
• Codalli, Alessio and Angeloni Maurizio. “24 giorni per ritornare dalla Russia a Carvico.” OlScarpu’ de Carvic. Annuale di informazione del Gruppo Alpini di Carvico (BG), May 25, 2007. Accessed January 5, 2022. https://www.yumpu.com/it/document/view/15748450/giornalino-75-alpini-carvico
• Czubryt-Borkowski, Czesław and Jerzy Michasiewicz, eds. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
• Curilla, Wolfgang. Die Deutsche Ordnungspolizei und der Holocaust im Baltikum und in Weissrussland 1941–1944. Paderborn: Ferdinand Schöningh Verlag, 2005.
• Datner, Szymon. “Eksterminacja Żydów w Okręgu Białostockim.” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 60 (1966): 3–50.
• “Gräbersuche-Online.” Accesed March 24, 2019. https://www.volksbund.de/graebersuche/
• “List Gastona Jeanguyot do Kreisgemeinschaft Lyck.” Hagen-Lycker Brief 60 (2002): 28.
• Halbwachs, Maurice. La mémoire collective. Paris: Presses Universitaires de France, 1950.
• Hammermann, Gabriele. Zwangsarbeit für den “Verbündeten”. Die Arbeits- und Lebensbedingungen der italienischen Militärinternierten in Deutschland. Tübingen: M. Niemeyer Verlag, 2002.
• Iwanow, Aleksandra. “Sprawa ‘Fragmentów…’ Binjamina Wilkomirskiego.” Dzieje Najnowsze 46/2 (2014): 121–143.
• Koselleck, Reinhart. “Dziewiąty maja pomiędzy pamięcią a historią”, translated by Justyna Górny. Borussia 39 (2006): 173–180.
• “Kraina EGO na Mazurach. Ełk – Gołdap – Olecko.” Accesed January 6, 2022. http://www.egoturystyka.pl/portal.php?aid=123661185549b5330f36538
• Kwiatkowski, Piotr T., ed. Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego. Gdańsk, Warszawa: Muzeum II Wojny Światowej, “Scholar”, 2010.
• Lietz, Zygmunt. Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1939 –1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982.
• Loftus, Elisabeth. “Memory Distortion and False Memory Creation.” The Bulletin of the American Academy of Psychiatry and the Law 24/3 (1996): 281–295.
• Łukaszkiewicz, Zdzisław. “Zagłada jeńców radzieckich w obozach na ziemiach polskich.” Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce 5 (1949): 123–170.
• Nowik, Mariusz. Zagłada Żydów Ziemi Łomżyńskiej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2008.
• Maechler, Stefan. The Wilkomirski Affair. A Study in Biographical Truth. New York: Schocken Books, 2001.
• Marcinkiewicz, Stefan M. “Widmo śmierci” (31 X 1943). Partyzancka legenda, polityka i pamięć w powiecie ełckim. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2020.
• Marcinkiewicz, Stefan M. Prosto przez Prostki. W czasie i przestrzeni po Gminie Prostki. Ełk: Muzeum Historyczne, 2022.
• Marcinkiewicz, Stefan M. “Syn Stalina w niewoli.” Focus Historia 146/2 (2022): 78–81.
• Monkiewicz, Waldemar. Za drutami obozów w regionie północno-wschodnim. Białystok: Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 1994.
• Nijakowski, Lech. Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, 2008.
• Nowak, Jacek. Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków: Nomos, 2011.
• “Obozy nazistowskie.” Accessed Septemper 12, 2023. https://encyclopedia.ushmm.org/content/pl/article/nazi-camps
• Okęcki, Stanisław. “Włosi w polskim ruchu oporu.” Wojskowy Przegląd Historyczny 14/1 (1969): 181–200.
• Omiljanowicz, Aleksander. Barykada. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1968.
• Omiljanowicz, Aleksander. Sens życia. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Omiljanowicz, Aleksander. Stalowy szlak. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
• Omiljanowicz, Aleksander. “Widmo śmierci.” Gazeta Białostocka, September 4–5, 1964.
• Omiljanowicz, Aleksander. “Widmo śmierci.” Gazeta Białostocka, September 11–12, 1964.
• Omilyanovich, Aleksandr. “Operatsiya ‘Kabana’.” Literaturnaya Rossiya, May 6, 1966.
• Osada, Franciszek. Rzeka życia. Mój nieco szerszy życiorys. Ełk: nakładem własnym, 2008.
• “Pervyye doprosy Yakova Dzhugashvili v nemetskom plenu.” Ekho Moskvy, July 1941. Accesed January 5, 2023. https://echo.msk.ru/programs/vottak/2545995-echo/
• “Renowacja cmentarzy wojennych”. Accessed January 5, 2023. https://dzieje.pl/aktualnosci/warminsko-mazurskie-renowacja-cmentarzy-wojennych
• Pascale, Silvia. Fiori dal Lager. Antologia di Internati Militari Italiani. Cinto Euganeo: CI ESSE Edizioni, 2019.
• “Prostki – gmina”. In Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, edited by Czesław Czubryt-Borkowski and Jerzy Michasiewicz, 449–450. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
• “Prostki.” In Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, edited by Czesław Pilichowski [et al.], 403–404. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
• Porter-Szűcs, Brian. Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii. Translated by Anna Dzierzgowska and Jan Dzierzgowski. Warszawa: Wydawnictwo Filtry, 2021.
• Riva, Silvio. “Carvico. 75 anni Alpini.” OlScarpu’ de Carvic. Annuale di informazione del Gruppo Alpini di Carvico (BG), May 25, 2007. Accessed January 5, 2022. https://www.yumpu.com/it/document/view/15748450/giornalino-75-alpini-carvico
• “Stalag I E.” Accesed November 11, 2023. https://pl.wikipedia.org/wiki/Stalag_I_E
• “Stalag I E/Offlag 56 Prostken.” Accessed November 12, 2021. https://www.sgvavia.ru/forum/688-514-1.
• Schreiber, Gerhard. Die italienischen Militärinternierten im deutschen Machtbereich 1943 bis 1945. Verraten – Verachten – Vergessen. München: Oldenbourg, 1990.
• Schwarz, Werner, Gfüllner Alexander and Aleksander Rostocki. “Kriegsgefangenlager. Liste.” Accessed January 5, 2023. https://www.moosburg.org/info/stalag/laglist.html
• Smurzyński, Jerzy. Czarne lata na łomżyńskiej ziemi. Masowe zbrodnie hitlerowskie w roku 1939 i latach 1941–1945 w świetle dokumentów. Warszawa, Łomża: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, 1997.
• Szacka, Barbara. “‘Białe plamy’ jako problem socjologiczny.” In Historia i wyobraźnia. Studia ofiarowane Bronisławowi Baczce, edited by Stefan Adamski [et al.], 199–209. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
• Szacka, Barbara. “O pamięci społecznej.” Znak 5 (1995): 68–76.
• Szarota, Tomasz. Stereotype und Konflikte. Historische Studien zu den deutsch-polnischen Beziehungen. Osnabrück: fibre, 2010.
• Szpociński, Andrzej and Piotr Kwiatkowski. Przeszłość jako przedmiot przekazu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.
• Traba, Robert. “‘Druga strona pamięci’. Doświadczenia historyczne i ich pamiętanie w Europie Środkowo-Wschodniej.” Kultura Współczesna (2010) issue 1 (63): 51–59.
• Traba, Robert. “Dialogi pamięci. Rozważania wokół recepcji pamięci zbiorowej.” Sensus Historiae 15/2 (2014): 113–125.
• Wawrzyk, Joanna. ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969. Warszawa: Wydawnictwo Trio, Fundacja “Historia i Kultura”, 2008.
• Weber, Reinhold. Der Kreis Lyck. Ein ostpreußisches Heimatbuch. Leer: Kreisgemeinschaft Lyck, 1981.
• Wilczur, Jacek. Niewola i eksterminacja jeńców wojennych Włochów w niemieckich obozach jenieckich. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1969.
• Wilkomirski, Binjamin. Bruchstücke. Aus einer Kindheit 1939–1948. Frankfurt/Main: Jüdischer Verlag, 1995.
• Wolff-Powęska, Anna. “Zwycięzcy i zwyciężeni. II wojna światowa w pamięci narodów.” Przegląd Zachodni (2005) issue 2: 3–40.
• Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950. Warszawa: Trio, 2009.
• “The Central Database of Shoah Victims’ Names.” Accessed January 5, 2023. https://yvng.yadvashem.org/
• Zaremba, Marcin. Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm – nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2005.

Identifiers

DOI

10.15762/ZH.2023.30

Biblioteka Nauki

32388142