Działalność opozycyjna i koncepcje społeczno-polityczne Jana Lityńskiego

• Authors: Tomasz Kaźmierski

Title variants

EN

Opposition activity and socio-political concepts of Jan Lityński

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przybliżenie postaci Jana Lityńskiego, polskiego opozycjonisty aktywnego od końca lat 60. XX w. do 1989 r. oraz opisanie jego poglądów i opinii na temat polityki, społeczeństwa i jego otoczenia. Lityński stał się częścią opozycji jako student Uniwersytetu Warszawskiego i był zamieszany w wydarzenia znane jako „Marzec 1968”. Ich konsekwencją było więzienie i brak możliwości kontynuowania nauki. Ale mimo tego Lityński pozostał w opozycji aż do zmiany systemu politycznego, która nastąpiła 20 lat później. Współpracował z najbardziej znanymi członkami opozycji i był autorem tekstów poświęconych kwestiom polityki i społeczeństwa w różnych pismach ukazujących się w nielegalnym obiegu. Jako członek KOR-u i „Solidarności”, wielokrotnie tracił wolność, ale nigdy nie dał się złamać. W 1989 r. brał udział w obradach Okrągłego Stołu, które prowadziły do zmiany systemu politycznego w kraju. Artykuł napisano w oparciu o publikacje Lityńskiego z lat 80. XX w. i jego wypowiedzi oraz publikacje rozpowszechnione lata po tamtych wydarzeniach. Innym źródłem informacji były wywiady przeprowadzane z Lityńskim i wypowiedzi współpracowników z okresu opozycji na jego temat.

EN

The purpose of this article is to introduce Jan Lityński, Polish oppositionist active from late ‘60s to 1989 and to describe his beliefs and opinions about politics, society and his environment. Lityński became an oppositionist against communist government as a student at University of Warsaw and was involved in events known as “March 1968” which led to his imprisonment and made continuing his education impossible. But despite this, Lityński remained in the opposition until the collapse of the communist regime in Poland. He collaborated with the most prominent members of the opposition and wrote texts on political and social issues for various periodicals published in the illegal circulation. As a member of KOR and “Solidarność”, he lost his freedom many times but never let himself be broken or to betray his beliefs. In 1989 he took part in Polish Round Table Agreements that led to the change of the political system. This article was written based on Lityński’s publications from the 1980s and things he wrote and said years after those events. Other sources of information were interviews conducted with Lityński and statements made about him by associates from the opposition period.

Keywords

EN

Solidarność; Komitet Obrony Robotników; opposition; Polish People’s Republic; Jan Lityński

PL

Solidarność; Komitet Obrony Robotników; opozycja; Polska Rzeczpospolita Ludowa; Jan Lityński

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Copernicus Political and Legal Studies
• Year: 2022
• Issue: 1
• Pages: 74-84

Dates

published

2022

Contributors

author

Tomasz Kaźmierski

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000266502711

translator

Krzysztof Nita

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000166372921

References

• Adam Michnik (2009). Dzieje.pl. Portal historyczny. Pobrane z: https://dzieje.pl/postacie/adam-michnik.
• Blumsztajn, S. (2008). Jan Lityński. Pobrane z: https://komitetobronyrobotnikow.pl/czlonkowie/jan-litynski-w-1968-r-mielismy-tego-samego-sledczego-powiedzial-do-mnie-ten-pana-jasiu-taki-maly-a-wszedzie-byl-wszedzie-byl-dobrze-to-ujal-kapitan-niewiara-w-naszym-roczniku/.
• Cękalski, R., Lityński, J. (1987). Książę jest nagi. Uwagi o socjotechnice komunizmu. Warszawa: Wydawnictwo Myśl.
• Dudek, A. (red). (2003). Stan wojenny w Polsce 1981–1983. Warszawa: IPN.
• Dudek, A., Madej, K. (oprac). (2006). Świadectwa stanu wojennego. Warszawa: IPN.
• Eisler, J. (oprac). (2001). Czerwiec 1976 w materiałach archiwalnych. Warszawa: IPN.
• Eisler, J. Sasanka, P., Stępień, S. (2006). Czerwiec 1976. Radom – Ursus – Płock, Warszawa: IPN.
• Friszke, A. (2021). Janek Lityński 1946–2021. Dobry człowiek, który lubił ludzi, kochał przyjaciół i swoje zwierzęta. Pobrane z: https://oko.press/janek-litynski-1946-2021-dobry-czlowiek-ktory-lubil-ludzi/.
• Friszke, A., Paczkowski, A. (2008), Niepokorni. Rozmowy o Komitecie Obrony Robotników, Kraków: Wydawnictwo ZNAK.
• Graczyk, R. (2021). Demiurg. Biografia Adama Michnika. Warszawa: Zona Zero.
• Historia Mówiona: Jan Lityński. (b.d.). Pobrane z: https://www.youtube.com/watch?v=PW37FX10VoE.
• Jach, A. (2017). Akt końcowy KBWE i jego wpływ na instytucjonalizację ruchu praw człowieka w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej 1975–1991 (wybrane aspekty). Nowa Polityka Wschodnia, 2 (13), s. 158–175.
• Kamiński, Ł., Waligóra, G. (red). (2010). NSZZ „Solidarność”. Tom 1–7, Warszawa: IPN.
• Krasiński, E. (2005). Nadzwyczajne Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich (29 II 1968). Pamiętnik Teatralny, 3–4 (215–216), s. 165–245.
• Lipski J.J. (2006). KOR – Komitet Obrony Robotników, Komitet Samoobrony Społecznej. Warszawa: IPN Instytut Pamięci Narodowej.
• Lityński, J. (2017). Mój Wałbrzych. Wolność i Solidarność, 1 (10), s. 235–248.
• Lityński J. (1984). Solidarność – problemy, znaki zapytania, próby odpowiedzi. Warszawa: Przedświt.
• Luszniewicz, J. (2008). Solidarność. Samorząd Pracowniczy. Transformacja Systemu. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
• Marszałek-Kawa, J. (2012). Pozycja ustrojowa i funkcje Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej po akcesji do Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Marszałek-Kawa, J., Plecka, D. (red.). (2018). Leksykon wiedzy politologicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Mrówka, P. (2017). Stefan Kisielewski i „Dyktatura ciemniaków”. Pobrane z: https://histmag.org/Stefan-Kisielewski-i-Dyktatura-ciemniakow-14852.
• Oświadczenie piętnastu młodych opozycjonistów solidaryzujących się z polskimi robotnikami 2 lipca 1976. Wolność i Solidarność, 9, 2016, s. 100.
• Sasanka, P. (2006). Czerwiec 1976. Geneza – przebieg – konsekwencje. Warszawa: IPN.
• Szczykutowicz, A. (2017). Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. Pobrane z: https://histmag.org/Historia-dzialaczy-KOR-u-to-tez-Czarna-Jedynka-15755.
• Szostkiewicz, A. (2015). Historyczne orędzie biskupów polskich i polityczna burza. Pobrane z: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1640437,1,historyczne-oredzie-biskupow-polskich-i-polityczna-burza.read.
• Waligóra, G. (b.d.). Głodówka w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Pobrane z: https://encysol.pl/es/encyklopedia/hasla-rzeczowe/13432,Glodowka-w-kosciele-Swietego-Krzyza-w-Warszawie.html.
• W rok po sierpniu – co dalej? (1981). Robotnik, 78, s. 1–4.
• Wenklar, M. (red). (2011). Konfederacja Polski Niepodległej na drodze do wolności. Kraków: IPN.
• Wolk, G. (b.d.). Wydawnictwo Myśl. Pobrane z: https://encysol.pl/es/encyklopedia/hasla-rzeczowe/21554,Wydawnictwo-Mysl.html.
• Wójcik, K. (2018). Wydawnictwo Przedświt. Historia i ludzie. Warszawa: Stowarzyszenie Wolnego Słowa.

Identifiers

DOI

10.15804/CPLS.20221.07

Biblioteka Nauki

2187913