Julia Dickstein-Wieleżyńska e la storia editoriale della prima traduzione completa dei Canti in polacco

• Authors: Anita Kłos

Title variants

EN

Julia Dickstein-Wieleżyńska and the Editorial History of the First Polish Translation of Giacomo Leopardi’s Canti

Abstracts

IT

Lo studio si concentra sulla lunga e travagliata storia editoriale della prima edizione completa dei Canti leopardiani in polacco, ad opera di Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881–1948), traduttrice poliglotta, poetessa, animatrice della vita culturale, attivista femminista e studiosa di letteratura e filosofia. Il volume, intitolato Poezje, fu pubblicato nel 1938 presso la casa editrice Instytut Wydawniczy “Biblioteka Polska”. Eppure dalle lettere inedite di Dickstein-Wieleżyńska a Raffaele Pettazzoni (1883–1959), eminente studioso delle religioni e suo caro amico e mentore, risulta che nel progetto originario, risalente all’inizio degli anni Venti del Novecento, nella raccolta dovevano esser incluse le traduzioni di Edward Porębowicz (1862–1937), studioso delle lingue e delle letterature romanze, eseguite per la sua selezione di scritti leopardiani del 1887. Nonostante che Porębowicz avesse ritirato il permesso per la pubblicazione dei suoi testi nel 1924 e Dicksteinówna fosse stata costretta a tradurre altre diciotto poesie, il volume era stato approntato per le stampe all’inizio del 1925. Basandosi su materiali di archivio, l’autrice indaga sui motivi di questa cospicua distanza tra la stesura dei testi e la pubblicazione del volume. Esaminate nella prospettiva dei recenti studi sulla traduzione, le lettere di Wieleżyńska gettano una nuova luce non solo su agenti, modi e circostanze del lavoro traduttivo ed editoriale nel primo Novecento, ma anche sulla posizione delle donne nelle gerarchie culturali e accademiche dell’epoca.

EN

The paper focuses on the long and complex editorial history of the first complete translation of Giacomo Leopardi’s Canti into Polish. Entitled Poezje and published by Instytut Wydawniczy ‘Biblioteka Polska’ in 1938, the volume was translated by Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881–1948), a polyglot, poet, organiser of cultural events, feminist activist and literature and philosophy scholar. Dickstein-Wieleżyńska’s letters to Raffaele Pettazzoni (1883–1959), her close friend and mentor and himself an eminent scholar of religions, suggest that the original idea of the book as conceived in the early 1920s also envisaged the inclusion of translations by Edward Porębowicz (1862–1937), which had been made for his 1887 collection of Leopardi’s writings. Although Porębowicz had withdrawn his permission for publishing his versions in 1924 and Dickstein-Wielżyńska had to translate another eighteen poems, the manuscript was ready for printing at the beginning of 1925. Drawing on archival resources, the author investigates the reasons behind the conspicuous temporal distance between the drafting of the translations and their publication in the volume of Poezje. Examined from the perspective of recent translation and collaboration studies, Wieleżyńska’s letters shed some new light not only on the agents, modes and circumstances of translation and editorial work in the early twentieth century, but also on the position of women in the cultural and academic hierarchies of the time.

Keywords

EN

Giacomo Leopardi; Julia Dickstein-Wieleżyńska; Raffaele Pettazzoni; literary translation; collaboration and translation

IT

Giacomo Leopardi; Julia Dickstein-Wieleżyńska; Raffaele Pettazzoni; traduzione; letteraria; traduzione e genere; traduzione e collaborazione

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Italica Wratislaviensia
• Year: 2022
• Issue: 13.2
• Pages: 35-60

Dates

published

2022

Contributors

author

Anita Kłos

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000348650013

References

• Ackermann, L. (1933). Poezje (edited by J. Wieleżyńska). Lwów: Filomata.
• Alfer, A. (2017). Entering the Translab: Translation as Collaboration, Collaboration as Translation, and the Third Space of ‘Translaboration’. Translation and Translanguaging in Multilingual Contexts, 3, 275‒290. https://doi.org/10.1075/ttmc.3.3.01alf.
• Alighieri, D. (1934). Życie nowe (translated by E. Porębowicz). Firenze: Samuel Tyszkiewicz.
• Bartolini, S. (1987). Arturo Stanghellini. Gli scritti e i disegni. Firenze: Edizioni il Torchio.
• Bellomo, L. (2018). La lingua e lo stile. In F. D’Intino, & M. Natale (Eds.), Leopardi (pp. 200‒226). Roma: Carocci.
• Bontempelli, M. (1938). Leopardi – “człowiek samotny” (translated by J. Wieleżyńska). Przegląd Współczesny, 8-9, 20‒42.
• Bontempelli, M. (1964). Leopardi – l’“uomo solo”. In M. Bontempelli, Introduzioni e discorsi (pp. 33‒65). Milano: Bompiani.
• Bontempelli, M., Brahmer, M., & Stanghellini, A. (1939). Leopardi: trzy odczyty. Warszawa: Seminaria Języków i Literatur Romańskich Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego.
• Brahmer, M. (1939). Literatura włoska. Rocznik Literacki, VII, 193‒196.
• Bruni, R. (2022). Una solitudine metafisica: Leopardi negli scritti saggistici di Bontempelli. Italianistica, 51(2), 59‒69. https://doi.org/10.19272/202201302005.
• Bujwid-Kurek, E. (2015). Stanisław Wędkiewicz. In A. Zięba (Ed.), Jubileuszowa Księga Nauk Politycznych (pp. 247‒256). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Buzelin, H. (2005). Unexpected Allies. How Latour’s Network Theory Could Complement Bourdieusian Analyses in Translation Studies. The Translator, 11(2), 193‒218. https://doi.org/10.1080/13556509.2005.107991 98.
• Carducci, G. (1924). Ody barbarzyńskie (translated by J. Dicksteinówna). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.
• Ceccherelli, A. (1997). Leopardi w Młodej Polsce. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, 32, 133‒152.
• Ceccherelli, A. (2009). “Forme d’attenzione”: sulla fortuna dell’opera di Leopardi in Polonia nell’Ottocento. In P. Salwa, & S. Redaelli (Eds.), L’Europa della nazione e delle nazionalità – idee e ideologie ottocentesche in Italia e nell’Europa centrale e orientale (pp. 85‒91). Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Badań Interdyscyplinarnych “Artes Liberales”.
• Cetera-Włodarczyk, A., & Kosim, A. (2019). Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku, v. I: Zasoby, strategie, recepcja. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Ciccarini, M. (2007). La letteratura polacca ne “I nostri Quaderni” di Enrico Pappacena. pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi, 1, 408–420.
• Cordingley, A., & Frigau Manning, C. (2017). What is Collaborative Translation? In A. Cordingley, C. Frigau Manning, Collaborative Translation: From the Renaissance to the Digital Age (pp. 1‒30). London: Bloomsbury. https://doi.org/10.5040/9781350006034.0004.
• Cronache culturali. (1937). Polonia-Italia. Miesięcznik Italo-Polski, 12, 37‒38.
• De Villi, A. I. (2014). Movenze d’eterno. Bontempelli tra Leopardi e Nietzsche. Otto/Novecento, 1, 61‒79. https://doi.org/10.1400/243325.
• Dicksteinówna, J. (1919). Na duszy mej palecie. Poezje. Warszawa: Tow. Akc. S. Orgelbranda.
• Dicksteinówna, J. (1925). Pierwiastki filozoficzne w pesymizmie Leopardiego. Przegląd Współczesny, 15, 94‒115.
• Dickstein-Wieleżyńska, J. (1927). Konopnicka: dzieje natchnień i myśli. Warszawa: Księgarnia K. Wojnara i S-ki.
• Dickstein-Wieleżyńska, J. (1938). Wstęp. In G. Leopardi 1938b (pp. VII‒ XXXI).
• Gandini, M. (1996). Raffaele Pettazzoni dalla libera docenza nell’Universita di Roma all’incarico nell’Ateneo Bolognese (1913–1914). Materiali per una biografia. Strada Maestra, 40, 63–205.
• Gansiniec, R. (2020). Biografie Rodziców. In R. Gasiniec, & K. Królczyk (Eds.), Notatki lwowskie 1944-1946 (pp. 353‒409). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gentili, S. (2016). Novecento scritturale. La letteratura italiana e la Bibblia. Roma: Carocci.
• Heydel, M. (2020). Kto tłumaczy? Sylwetka tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. In J. Kita-Huber, & R. Makarska (Eds.), Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych (pp. 23‒44). Kraków: Universitas.
• Il circolo «Leonardo da Vinci» di Varsavia. (1924). L’Europa Orientale, 1, 44‒50.
• Jansen, H., & Wegener, A. (2013). Multiple Translatorship. In H. Jansen, & A. Wegener (Eds.), Authorial and Editorial Voices in Translation: Collaborative Relationships between Authors, Translators, and Performers (pp. 1‒42). Québec: Éditions québécoises de l’oeuvre.
• Jerusalem, W. (1926). Wstęp do filozofii (translated by J. Dicksteinówna, edited by A. Mahrburg). Warszawa: E. Wende.
• Klarfeldówna, P. (1938). Leopardi w polskiej szacie. Polonia-Italia. Miesięcznik Italo-Polski, 5‒6, 13‒14.
• Kłos, A., & Wilczak, M. (2021). Patriotka wielu ojczyzn, mediatorka, translaborantka. O Julii Dickstein-Wieleżyńskiej i jej życiu z przekładem. Porównania, 28(1), 391‒418. https://doi.org/10.14746/por.2021.1.17/.
• Kowalczyk-Cantoro, D. (2021). Le prime traduzioni polacche delle poesie italiane di Pietro Bembo. Italica Wratislaviensia, 12(2), 111–128. https://dx.doi.org/10.15804/IW.2021.12.2.06.
• Leopardi, J. (1887). Wybór pism wierszem i prozą (edited by E. Porębowicz). Warszawa: S. Lewental.
• Leopardi, G. (1912). Do samego siebie (translated by J. Dicksteinówna). Świat, 11, 10.
• Leopardi, G. (1930). Na wizerunek pięknej kobiety, wyrzeźbionej na jej grobowcu (translated by J. Dickstein-Wieleżyńska). Przegląd Humanistyczny, 1, 47‒48.
• Leopardi, G. (1935). Do siebie samego (translated by J. Weleżyńska [sic]). Kamena, 6, 119.
• Leopardi, G. (1937a). Ostatni śpiew Sapphony (translated by J. Wieleżyńska). Przegląd Klasyczny, 9‒10, 759‒760.
• Leopardi, G. (1937b). Kopernik (translated by J. Wieleżyńska). Pion, 50, 1‒2.
• Leopardi, G. (1938a). Brutus młodszy (translated by J. Wieleżyńska). Przegląd Klasyczny, 1, 63‒65.
• Leopardi, G. (1938b). Poezje (translated by J. Dickstein-Wieleżyńska). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.
• Leopardi, G. (1938c). Rozmowa Trystana z przyjacielem (translated by J. Wieleżyńska). Przegląd Współczesny, 8‒9, 43‒52.
• Leopardi, G. (1990). Pieśni (edited by J. Ugniewska, translated by J. DicksteinWieleżyńska, S. Kasprzysiak, J. Mikołajewski). Warszawa: „Maj”.
• Massenzio, M. (2005). The Italian School of ‘History of Religions’. Religion, 35(4), 209–222.
• Medoń-Wosz, A. (2010). 90. rocznica powstania serii Biblioteka Narodowa. Czasopismo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, 20/21, 87‒96.
• Munday, J. (2014). Using primary sources to produce a microhistory of translation and translators: theoretical and methodological concerns. The Translator, 20(1), 64–80. https://doi.org/10.1080/13556509.2014.8990 94.
• Neather, R. (2020). Collaborative translation. In M. Baker, G. Saldanha (Eds.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Third Edition (pp. 70‒74). London–New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315678627.
• Nikliborcowa, N. (1947). Ze wspomnień o Edwardzie Porębowiczu. W dziesięciolecie śmierci. Zeszyty Wrocławskie, 4, 150‒159.
• Nikliborc, A. (1978). Wspomnienie o Edwardzie Porębowiczu: w 40 rocznicę śmierci. Pamiętnik Literacki, 69(1), 223‒230.
• Nowicki, R. (2012). Druki ulotne i okolicznościowe Zakładów Graficznych Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska” w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy: przyczynek do dziejów wydawnictwa. Biblioteka, 16(25), 167‒185.
• Parandowski, J. (1959). Wspomnienie o Ryszardzie Gansińcu. Filomata, 126, 296‒303.
• Pascoli, G. (1924). Ostatnia podróż (translated by J. Dicksteinówna). Warszawa: Hulewicz i Paszkowski.
• Pettazzoni, R. (1926). Rozwój i charakter historii religii (translated by J. Dickstein-Wieleżyńska). Przegląd Współczesny, 48‒50, 3‒18.
• Płaszczewska, O. (2010). O włoskich przekładach poezji Tadeusza Micińskiego. Italica Wratislaviensia, 1, 158–173.
• Porębowicz, E. (1924). Giosue [sic] Carducci: Ody barbarzyńskie. Przekład Julji Dicksteinówny. Warszawa: Inst. Wyd. „Bibljoteka Polska” („Wielka Bibljoteka” Nr 61). Przegląd Warszawski, 31, 115‒118.
• Rajewska, E. (2017). Twórczość przekładowa kobiet. In E. Kraskowska, & B. Kaniewska (Eds.), Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX: procesy i gatunki, sytuacje i tematy (pp. 269‒298). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Schwartz, C. (2019). Semi-Peripheral Relations – The Status of Italian Poetry in Contemporary Sweden. In J. Blakesley, Sociologies of Poetry Translation: Emerging Perspectives, (pp. 173‒196). London: Bloomsbury. https://doi.org/10.5040/9781350043282.ch-009.
• Sokołowski, M. (2017). Attraverso Słowacki. Sulle traduzioni carducciane di Julia Dickstein-Wieleżyńska. Kwartalnik Neofilologiczny, 4, 497‒505.
• Trzeciak, M. (2016). Reminiscenze leopardiane nell’opera di Maria Konopnicka. Kwartalnik Neofilologiczny, 2, 234‒243.
• Trzeciak, M. (2017). Una femminista traduce Leopardi: il caso di Julia Dickstein-Wieleżyńska. Rivista di Letteratura Italiana, 35(2), 155–163. https://doi.org/10.19272/201702202011.
• Trzeciak, M. (2018). Orizzonti d’attesa: sulla ricezione di Leopardi in Polonia dall’Ottocento a oggi. Ticontre. Teoria Testo Traduzione, 9, 325‒340.
• Ulewicz, T. (1958). Ryszard Gansiniec i jego badania nad kulturą umysłową polskiego średniowiecza i renesansu. Pamiętnik Literacki, 49(4), 645‒666.
• von Flotow, L. (1991). Feminist Translation: Contexts, Practices and Theories. TTR: traduction, terminologie, rédaction, 2, 69‒84. https://doi.org/10.7202/037094ar.
• Wilczak, M. (2014). “Feministka starego kroju” – Julia Dickstein-Wieleżyńska wobec kwestii kobiecej. Bibliotekarz Podlaski, 1, 121–132.
• Wilczak, M. (2015). Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881–1943) – zapomniana rzeczniczka narodu serbołużyckiego. In R. Sendek, K. Popek, & M. Maszkiewicz (Eds.), Przestrzenie, których już nie ma. Pamięć w południowej i zachodniej Słowiańszczyźnie (pp. 125–138). Kraków: Wydawnictwo „scriptum” Tomasz Sekunda.
• Wilczak, M. (2016). Listy Julii Dickstein-Wieleżyńskiej do Adolfa Chybińskiego. Wokół biografii Mieczysława Karłowicza. Pamiętnik Literacki, 3, 199–234.
• Wilczak, M. (2018). Julii Dickstein-Wieleżyńskiej drogi emancypacji. In R. Sioma (Ed.), Kobiece dwudziestolecie 1918–1939 (pp. 549–566). Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Zwischenberger, C. (2020). Translaboration. Exploring Collaboration in Translation and Translation in Collaboration. Target, 32(2), 173–190. https://doi.org/10.1075/target.20106.zwi.

Identifiers

DOI

10.15804/IW.2022.13.2.02

Biblioteka Nauki

2162249