Przymierze w kryzysie – polityka Wielkiej Brytanii wobec Turcji po ataku niemieckim na Związek Sowiecki

• Authors: Krzysztof Zdulski

Title variants

EN

The Alliance in crisis: the policy of Great Britain towards Turkey after the German attack on the Soviet Union

Abstracts

EN

On June 18th, 1941, Turkey signed a nonaggression pact with the Third Reich. This event was critically received by Great Britain. Fears were awoken in London of changes in the Turkish politics which had so far been oriented at close cooperation with the Allies. Four days later the Third Reich attacked the Soviet Union. The British government reacted immediately. Winston Churchill decided to offer aid to the attacked party, forgetting instantly about nearly two years of close German-Soviet cooperation. This move left Ankara anxious due to the conviction that the policy of its Northern neighbor threatened the sovereignty and territorial integrity of Turkey. It was feared that the uprising alliance might occur at the expense of Turkey. At the end of June 1941, the British foreign policy faced two critical challenges. Aiming at maintaining amicable relations with Turkey, the British had to, on one hand, prevent Germany and Turkey from entering close cooperation, and on the other, convince the Turkish authorities that the British cooperation with the Soviet Union would not pose a threat to the Turkish interest. The above aims determined the main direction of policy of the British diplomacy towards Turkey over the next year and a half. In the first case the success was achieved partially. Turkey was not included in the German scope of influence but the British diplomats failed to undermine the Turkish-German economic contract, especially its most important point, i.e., reinstating the export of chrome to the Third Reich. The British only managed to delay the delivery by having the Turkish government observe the agreement concluded at the beginning of 1940, whose provisions were valid until the end of 1942. In the second case the British did whatever they could to put the Turkish concerns at ease. First, in August 1941, they convinced the Soviet Union authorities to issue a statement in which they declared that they would respect Turkey’s territorial integrity. Next, in the spring of 1942, when the British-Soviet alliance was subject to negotiation, Moscow and London confirmed their previous commitments. It must be, however, observed that the British diplomacy did not manage to avoid a few mistakes that may have strengthened the suspicions of the Turkish government. The most important one was not having informed the Turkish of the preparations for the British-Soviet intervention in Iran which was led in late August 1941.

PL

18 czerwca 1941 roku Turcja podpisała z III Rzeszą układ o nieagresji. Wydarzenie to spotkało się z krytycznym przyjęciem ze strony Wielkiej Brytanii. W Londynie pojawiły się obawy o zmianę polityki tureckiej, której kurs do tej pory nastawiony był na bliską współpracę z aliantami. Cztery dni później III Rzesza zaatakowała Związek Radziecki. Reakcja rządu brytyjskiego była błyskawiczna. Winston Churchill podjął decyzję o udzieleniu pomocy napadniętemu, puszczając w niepamięć prawie dwa lata ścisłej współpracy niemiecko-radzieckiej. Ten krok z kolei wywołał niepokój w Ankarze, która uważała, że polityka jej północnego sąsiada zagraża suwerenności i integralności terytorialnej Turcji. Obawiano się, że rodząca się współpraca brytyjsko-radziecka może odbyć się kosztem państwa tureckiego. Z końcem czerwca 1941 r. brytyjska polityka zagraniczna stanęła zatem przed dwoma ważnymi wyzwaniami. Dążąc do utrzymania przyjaznych relacji z Turcją, Brytyjczycy z jednej strony musieli przeciwdziałać zbliżeniu niemiecko- tureckiemu, a z drugiej przekonać władze tureckie, że brytyjska współpraca ze Związkiem Sowieckim nie będzie stanowić zagrożenia dla interesów tureckich. Powyższe cele wyznaczyły główne kierunki działań dyplomacji brytyjskiej wobec Turcji na następne półtora roku. W pierwszym przypadku odniesiono połowiczny sukces. Co prawda Turcja nie została objęta niemiecką strefą wpływów, ale dyplomatom brytyjskim nie udało się storpedować turecko-niemieckiej umowy gospodarczej, a zwłaszcza jej najważniejszego punktu, czyli przywrócenia eksportu chromu do III Rzeszy. Brytyjczycy jedynie opóźnili dostawy dzięki wyegzekwowaniu od rządu tureckiego przestrzegania zawartego na początku 1940 roku porozumienia, którego postanowienia obowiązywały do końca 1942 roku. W drugim przypadku Brytyjczycy uczynili wszystko co było w ich mocy, aby rozwiać obawy tureckie. Najpierw w sierpniu 1941 roku przekonali władze Związku Sowieckiego do wydania oświadczenia, w którym deklarowano przestrzeganie integralności terytorialnej Turcji. Następnie wiosną 1942 roku, kiedy negocjowany był układ brytyjsko-radziecki, Moskwa i Londyn potwierdziły wcześniejsze zobowiązania. Należy jednak zauważyć, że dyplomacja brytyjska nie ustrzegła się przed popełnieniem kilku błędów, które mogły zwiększyć podejrzenia ze strony rządu tureckiego. Najpoważniejszym z nich było niepoinformowanie Turków o przygotowaniach do brytyjsko-radzieckiej interwencji w Iranie, do której doszło pod koniec sierpnia 1941 roku.

Keywords

PL

Wielka Brytania; Turcja; Związek Sowiecki; Trzecia Rzesza; chromit; druga wojna światowa

EN

Great Britain; Turkey; Soviet Union; chrome; the Second World War; Third Reich

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne
• Year: 2017
• Volume: 55
• Pages: 181-205

Contributors

author

Krzysztof Zdulski

• Uniwersytet Łódzki

Identifiers

DOI

10.15804/athena.2017.55.10

Biblioteka Nauki

1943161