Jak katastrofa czarnobylska przyczyniła się do upadku ZSRR

• Authors: Łukasz Jaskuła

Title variants

EN

How Chernobyl disaster hastened the fall of the Soviet Union

Abstracts

EN

The article discusses three reasons why Chernobyl hastened the collapse of the Soviet Union. First of all, nuclear power was supposed to be the pinnacle of soviet scientific and technological achievement. Yet the disaster destroyed that myth of soviet technical prowess. It also dealt a painful blow to the credibility of scientific institutions, thus undermining public trust in science as a whole. Secondly, Moscow’s feckless handling of the catastrophe and its aftermath prompted the public to seek reliable information about the dangers of radiation. Since official announcements of soviet authorities were less and less convincing, people turned towards gossip and conspiracy theories. Lastly, this growing distrust in science and the party line paved the way for national sentiments in republics which suffered most from radioactive fallout, culminating in Ukrainian vote for independence in 1991. Chernobyl had a profound impact on soviet public discourse. Studying it seems very important these days, as the world is struggling with a coronavirus outbreak. The more so because public trust in science is declining again.

PL

Artykuł omawia wpływ katastrofy czarnobylskiej na rozpad Związku Radzieckiego. Energetyka jądrowa miała być ukoronowaniem osiągnięć radzieckiej nauki i techniki. Czarnobyl skompromitował jednak sektor atomowy i podważył autorytet czołowych uczonych. Katastrofa i utajnienie przez Moskwę informacji na jej temat doprowadziły do erozji zaufania do władz i nauki jako takiej. Jednocześnie głasnost sprzyjała rozprzestrzenianiu informacji i plotek na temat katastrofy. Zaniepokojenie stanem środowiska i troska o zdrowie stały się nośnymi hasłami ruchów niepodległościowych. Oburzeni zaniedbaniami po katastrofie byli zwłaszcza Ukraińcy, którzy w 1991 r. zagłosowali za secesją z ZSRR.

Keywords

PL

Czarnobyl; Związek Radziecki; głasnost; promieniowanie; koronawirus

EN

Chernobyl; Soviet Union; głasnost; radiation; coronavirus

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Cywilizacja i Polityka
• Year: 2020
• Volume: 18
• Issue: 18
• Pages: 152-169

Dates

published

2020

Contributors

author

Łukasz Jaskuła

References

• Aleksijewicz S., Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości, Wołowiec 2012.
• Boruszkowska I., Glinianowicz K., Grzemska A., Krupa P. (red.), Po Czarnobylu. Miejsce katastrofy w dyskursie współczesnej humanistyki, Kraków 2017.
• Brown K., Instrukcja przetrwania, Wołowiec 2019.
• Chaprak G., Garwin R.L., Błędne ogniki i grzyby atomowe, Warszawa 1999.
• Chernobyl Nuclear Accident, 1986, https://digitalarchive.wilsoncenter.org/collection/610/chernobyl-nuclear-accident-1986/3.
• Gorbachev M., Memoirs, Berlin 1995.
• Gorbachev M., Turning point at Chernobyl, „The Japan Times”, 21.04.2006, https://www.japantimes.co.jp/opinion/2006/04/21/commentary/world-commenta¬ry/turning-point-at-chernobyl/#.Xr55qWhKiUl.
• Holloway D., Stalin i bomba. Związek Radziecki a energia atomowa 1939–1956, Warszawa 1996.
• Jaskuła Ł., Zbędny arsenał. Polityka nuklearna Stanów Zjednoczonych po zakończeniu zimnej wojny, Gdańsk 2014.
• Kubowski J., Katastrofa w Czarnobylu. Przyczyny wybuchu reaktora – obalanie mitów, Brzezia Łąka 2019.
• Marples D.R., The Collapse of the Soviet Union 1985–1991, New York 2004.
• Medvedev Z., The Legacy of Chernobyl, New York 1990.
• Minutes of CC CPSU Politburo Session (Anatoly S. Chernyaev notes), 1986-07- 03, [w:] Top Secret Chernobyl..., https://nsarchive.gwu.edu/dc.html?doc=6279559-National-Security-Archive-Doc-15-Minutes-of-CC.
• Mould R., Chernobyl Record. The Definitive History of the Chernobyl Catastrophe, New York 2000.
• Peterson D.J., Troubled Lands. The Legacy of Soviet Environmental Destruction, RAND Research Study 1993.
• Pravda A., The collapse of the Soviet Union, 1990–1991, [w:] The Cambridge History of the Cold War, t. 3, red. M. Leffler, O. Westad, Cambridge 2010.
• Read P., Zapis faktów, Warszawa 1996.
• Top Secret Chernobyl: The Nuclear Disaster through the Eyes of the Soviet Politburo, KGB, and U.S. Intelligence, https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/nunn-lu¬gar-russia-programs/2019-08-15/top-secret-chernobyl-nuclear-disaster-through-eyes-soviet-politburo-kgb-us-intelligence.
• Układ o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw (tzw. układ białowieski), http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=1.
• Yaroshinskaya A., Chernobyl: The Big Lie, „Index on Censorship” 2006, vol. 35, nr 2.
• Zielonkowa I. (red.), Kryzys wyżywienia i zdrowia oraz wzrost umieralności. Eu¬opa Środkowa i Wschodnia w transformacji, Raport Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych UNICEF, Warszawa 1995.
• Zubok V.M., Nieudane imperium: Związek Radziecki okresu zimnej wojny, od Stalina do Gorbaczowa, Kraków 2010.
• Żilcow L., Mormuł N., Osipienko L., Podwodne dramaty. Odtajniona historia radzieckich okrętów podwodnych o napędzie atomowym, Poznań 1995.

Identifiers

DOI

10.15804/cip202007

Biblioteka Nauki

1941359