Organizacja pomocy dla uchodźców wojennych w Wilnie po 1 września 1939 roku

• Authors: Wanda Krystyna Roman

Title variants

EN

Organization of aid for war refugees in Vilnius after September 1, 1939

Abstracts

EN

After September 1, 1939 and the German invasion of Poland, the Vilnius Region, and especially Vilnius, a wave of tens of thousands of refugees, mainly Poles, but also Polish citizens of Jewish and Belarusian nationality and a few Lithuanians, arrived. From the very beginning, thanks to the numerous grassroots initiatives of the inhabitants of Vilnius, help was organized for them, which was also provided by the Lithuanian state and the Lithuanian Red Cross. Their activities were supported financially and materially by international organizations. Only in Vilnius, at least 10 social aid organizations were established, which functioned with varying degrees of success until the official liquidation in December 1940 by the authorities of the Lithuanian Soviet Socialist Republic

PL

Po 1 września 1939 r. i napaści niemieckiej na Polskę, na Wileńszczyznę, a szczególnie do Wilna napłynęła kilkudziesięciotysięczna fala uchodźców, głównie Polaków, ale również obywateli polskich narodowości żydowskiej i białoruskiej oraz nielicznych Litwinów. Od początku, dzięki licznym oddolnym inicjatywom mieszkańców Wilna, organizowano dla nich pomoc, którą niosło również państwo litewskie i Litewski Czerwony Krzyż. Ich działalność wspierały finansowo i materialnie organizacje międzynarodowe. Tylko w Wilnie powołano co najmniej 10 społecznych organizacji pomocowych, które z różnym powodzeniem funkcjonowały do oficjalnej likwidacji w grudniu 1940 r. przez władze Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Keywords

PL

uchodźcy wojenni; organizacje charytatywne w Wilnie; Towarzystwo Samopomocy Obywatelskiej; Komitet Pomocy Uchodźcom Wojennym; Komitet Pomocy Ofiarom Wojny

EN

war refugees; charity organizations in Vilnius; Civic Self-Aid Society; Committee for Aid to War Refugees; Committee for Aid to War Victims

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Cywilizacja i Polityka
• Year: 2021
• Volume: 19
• Issue: 19
• Pages: 38-61

Dates

published

2021

Contributors

author

Wanda Krystyna Roman

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Hoover Institution Archive, Register of the Poland:– Commission for Polish Relief (COMPOREL);– Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Records, 1939–1945..
• Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas (LCVA), zespoły,– Komisariat do Spraw Uchodźców;– Litewski Czerwony Krzyż;– Ministerstwo Spraw Zagranicznych Litwy;– Pełnomocnik Rządu Litewskiego dla Miasta Wilna i Obwodu Wileńskiego;– Rada Ministrów Republiki Litwy;– 1 Oddział Specjalny NKWD-NKGB-MWD-MGB-KGB LSRR
• Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. I, cz. 1. Wrzesień 1939 – czerwiec 1941, wydanie II (poprawione i uzupełnione), Instytut Pamięci Narodowej i Studium Polski Podziemnej – Instytut Polski i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie, Warszawa 2015.
• „Zachodnia Białoruś” 17 IX 1939–22 VI 1941. Wydarzenia i losy ludzkie. Rok 1939, t. 1, Warszawa 1998.60 Wanda Krystyna Roman
• Anušauskas Arvydas, Lietuviu tautos sovietinis naikinimas 1940–1958 metais, Vilnius 1996.
• Chocianowicz Witold, Ziemie Wschodnie R.P. w latach 1939–1944, [w:] Pamiętnik Wileński, Londyn 1972.
• Cywińska Janina, W okupowanym Wilnie, Bydgoszcz 1997.
• Hoppen-Zawadzka Jadwiga, Czas grozy, Bydgoszcz 1998.
• Jałbrzykowski Andrzej Grabia, Wspomnienia wileńskie (1939–1940), Warszawa 2005.
• Jędrychowska Anna, Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965.
• Krzepkowski Mieczysław, Wspomnienia dziennikarza z czasów okupacji (Wilno 1939–1941).
• Lewandowska Stanisława, Losy Wilnian. Zapis rzeczywistości okupacyjnej. Ludzie, fakty, wydarzenia 1939–1945, Warszawa 2004.
• Łossowski Piotr, Litwa a sprawy polskie 1939–1940, Warszawa 1982.
• Łossowski Piotr, Raporty Gilberta Redferna pisane z Wilna w okresie styczeń – kwiecień 1940 r., „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2007, t. XLII.
• Mackiewiczowa Joanna, Polacy na Litwie w latach II wojny światowej, Bydgoszcz 1996.
• Mackiewicz-Wojciechowicz Maria, Związek Wolnych Polaków. Wspomnienia, Bydgoszcz 2002.
• Mazur Grzegorz, Uchodźcy polscy na Litwie w świetle dokumentów NKWD i NKGB (1940–1941), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu” 1993, t. XXXVI.
• Nienałtowski Stanisław, Wspomnienia z lat 1939–1941, [w:] Wschodnie losy Polaków, t. 3, red. W. Myśliwski, A. Garlicki, Łomża 1991.
• Pachowicz Anna, Decyzje Komitetu dla Spraw Kraju w sprawie Wileńszczyzny (listopad 1939 – kwiecień 1940 r.), „Dzieje Najnowsze” 2005, nr 2.
• Roman Wanda K., NKWD w walce przeciwko polskiemu podziemiu niepodległościowemu na Wileńszczyźnie i Litwie 1940–1941, „Teki Historyczne”, Londyn 2004, t. XXIII.
• Roman Wanda K., Polacy internowani na Litwie w oczach historyka litewskiego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 1(251).
• Roman Wanda K., Polityka Związku Radzieckiego wobec państw nadbałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) we wrześniu i październiku 1939 roku, „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich” 2010, nr 2.
• Roman Wanda K., Rozbicie wileńskiego okręgu Związku Walki Zbrojnej przez NKWD w 1941 roku, „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej” 2000, nr 2.Organizacja pomocy dla uchodźców wojennych w Wilnie po 1 września 1939 roku 61
• Roman Wanda K., Władze i społeczeństwo Litwy wobec polskich internowanych i uchodźców we wrześniu 1939 roku, [w:] Między Rusią a Polską: Litwa: od Wielkiego Księstwa Litewskiego do Republiki Litewskiej, red. J. Grzybowski, J. Kozłowska, Warszawa 2014.
• Roman Wanda K., W obozach i w konspiracji. Działalność niepodległościowa żołnierzy polskich na Litwie i Wileńszczyźnie wrzesień 1939 r. – czerwiec 1941 r., Toruń 2004.
• Rappaport Leon, Komitet Pomocy Uchodźcom Polakom w Wilnie (19 września 1939– –1 stycznia 1941), wstęp i oprac. A. Gontarek, Lublin 2020.
• Surgailis Gintautas, Uchodźcy wojenni i polscy żołnierze internowani na Litwie w czasie drugiej wojny światowej, Warszawa 2015 (tłumaczenie wydania litewskiego: Antrojo pasaulinios karo pabegeliai ir internuotieji Lenkijos kariai Lietuvoje (1939 09 – 1940): monografija, Vilnius 2005.
• Šeinius Ignas, Czerwony potop, Warszawa 1998.
• Tomaszewski Longin, Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Warszawa 1999.
• Warakomski Romuald, Komórka Legalizacyjna Sztabu Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej w latach 1939–1947, Bydgoszcz 1996.
• Wilanowski Cyprian, Konspiracyjna działalność duchowieństwa polskiego na Wileńszczyźnie w latach 1939–1944, Warszawa 2000.
• Zagórski Wacław, Wolność w niewoli, Londyn 1971.
• „Słowo Wileńskie”, „Kurier Wileński” , „Gazeta Codzienna” „Zeszyty Historyczne”.

Identifiers

DOI

10.15804/cip202103

Biblioteka Nauki

1941561