Edukacja międzykulturowa – od lokalnych sukcesów ku globalnym przesłaniom i oddziaływaniom

• Authors: Tadeusz Lewowicki

Title variants

EN

Intercultural education – from local successes to global messages and influences

Abstracts

EN

The experiences of multicultural education evince its ambiguous effects. On one hand, it enables lasting of cultures and maintaining the identity of different minority groups (national, ethnic, cultural minorities). On the other hand, such education often hinders social integration and enhances stigmatization or self-stigmatization. Therefore, what seems to be a much better solution is intercultural education, which both provides chances for preservation and development of particular cultures and facilitates mutual familiarization and closer contacts between different groups (communities) and their cultures. This is confirmed by relatively numerous experiences of intercultural education in Poland and some neighbouring countries.However, the ideas and practices of intercultural education are still poorly known and understood by the Polish and many other societies. This occurs particularly in the communities disturbed by conflicts and experiencing problems with the recognition and respect for national, ethnic, cultural, religious or even racial unlikeness. Such situation encourages promoting the assumptions and good examples of intercultural education as well as specifying characteristic strategies of transmission which would take into account the determinants of life stories of people living in various regions of the world. The mission of education is, among other things, enhancing the peaceful and happy life in the multicultural world.

PL

Doświadczenia edukacji wielokulturowej świadczą o niejednoznacznych skutkach tej edukacji. Z jednej strony umożliwia ona trwanie kultur i podtrzymywanie tożsamości różnych grup mniejszościowych (mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych). Z drugiej strony m.in. często utrudnia integrację społeczną, przyczynia się do stygmatyzacji czy autostygmatyzacji. Dlatego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem wydaje się edukacja międzykulturowa – dająca szanse chronienia i rozwoju poszczególnych kultur, a jednocześnie sprzyjająca wzajemnemu poznaniu i zbliżeniu różnych grup (społeczności) i ich kultur. Przekonują o tym już stosunkowo liczne doświadczenia edukacji międzykulturowej w Polsce i niektórych państwach ościennych. Idee i praktyki edukacji międzykulturowej są jednak wciąż słabo znane i rozumiane zarówno w naszym społeczeństwie, jak i w wielu innych społeczeństwach – szczególnie tych, które targane są konfliktami i nierzadko mają problemy z uznawaniem i respektowaniem odmienności narodowej, etnicznej, kulturowej, wyznaniowej czy nawet rasowej. Skłania to do starań o rozpowszechnienie założeń i dobrych przykładów edukacji międzykulturowej, o określenie swoistych strategii przekazu – uwzględniających uwarunkowania losów ludzi żyjących w różnych regionach świata. Misją edukacji jest m.in. sprzyjanie pokojowemu i szczęśliwemu życiu w wielokulturowym świecie.

Keywords

PL

edukacja wielokulturowa; edukacja międzykulturowa; skutki różnych odmian edukacji; upowszechnianie dobrych doświadczeń; strategie przekazu idei i doświadczeń

EN

multicultural education; intercultural education; results of different types of education; popularization of good experiences; strategies of transmission of ideas and experiences

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2014
• Volume: 3
• Pages: 19-38

Dates

published

2014

Contributors

author

Tadeusz Lewowicki

References

• Banks L. G., Banks J. A.: Multicultural education: issues and perspectives. Boston 1993, Allyn and Bacon, Inc.
• Banks J. A. (red.): Handbook of research on multicultural education. San Francisco 2004, Jossey-Bass a Wiley Imprint.
• Bernstein B.: Odtwarzanie kultury. Warszawa 1990, PIW.
• Bourdieu P., Passeron J. C.: Reprodukcja. Warszawa 1990, PWN.
• Czykwin E.: Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana. Białystok 2000, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Dyczewski L.: Od tożsamości zamkniętej do otwartej w społeczeństwie wielokulturowym i globalnym. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komunikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn–Warszawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Giroux H. A.: Reprodukcja, opór i akomodacja. W: Z. Kwieciński (red.): Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Toruń 1991, UMK.
• Giroux H. A., Mc Laren P. L.: „America 2000” i polityka wymazywania: demokracja i różnice kulturowe w oblężeniu. W: Z. Kwieciński (red.): Nieobecne dyskursy. Cz. 3. Toruń 1993, UMK.
• Kwieciński Z.: Wykluczanie: badania dynamiczne i porównawcze nad selekcjami społecznymi na pierwszym progu szkolnictwa. Toruń 2002, UMK.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.): Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice 2000, UŚ.
• Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczurek-Boruta A. (red.): Szkolnictwo z polskim językiem nauczania w państwach europejskich – stan, problemy i perspektywy. Białystok – Cieszyn – Warszawa 2010, Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.): Edukacja międzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2009, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Lewowicki T.: Edukacja międzykulturowa – bilans otwarcia. „Edukacja Międzykulturowa” 2012, nr 1.
• Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczurek-Boruta A. (red.): Szkoły dla mniejszości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy i perspektywy. Białystok – Cieszyn – Warszawa 2013, Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.
• Lewowicki T.: Edukacja wobec odwiecznych i współczesnych problemów świata – konteksty i wyzwania edukacji międzykulturowej. „Edukacja Międzykulturowa” 2013, nr 2.
• Lichte J.: Welche Aufgaben erwachsen unserer Schule aus dem Vorhandensin fremdsprachiger Kinder? „Erziehung und Unterricht” 1901, H. 21.
• Łukasik J., Nowosad I., Szymański M. J. (red.): Edukacja: równość czy jakość? Kraków – Toruń 2010, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Mc Laren P. L.: Język, struktura społeczna i tworzenie podmiotowości. W: Z. Kwieciński (red.): Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Toruń 1991, UMK.
• Nikitorowicz J.: Koncepcja tożsamości międzykulturowej w społeczeństwie wielokulturowym. W: J. Gajda, J. Izdebska (red.): Kultura – wartości – kształcenie wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku. Suwałki 2004, Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska.
• Nikitorowicz J.: Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk 2005, GWP.
• Ogrodzka-Mazur E.: „Nowy nieporządek świata” a kształtowanie (się) tożsamości globalnej. Ku pedagogice odpowiedzialności w XXI wieku. W: T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, J. Urban (red.): Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. T. 1. Konteksty teoretyczne. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2009, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Olbrycht K.: Rola wychowania religijnego w wychowaniu międzykulturowym. W: T. Lewowicki, A. Różańska, U. Klajmon (red.): Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn 2002, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Olbrycht K.: Rola języka wartości w wychowaniu do kontaktów międzykulturowych. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komunikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – Warszawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Rabczuk W.: UNESCO – orędownik różnorodności kulturowej, edukacji międzykulturowej i dialogu międzykulturowego. W: T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Gajdzica (red.): Kultura w edukacji międzykulturowej – doświadczenia i propozycje praktyczne. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2013, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Sobecki M.: Wielowymiarowa tożsamość kulturowa a egzystencja człowieka w kontekście edukacji międzykulturowej. W: A. Paszko (red.): Edukacja międzykulturowa w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Kraków 2004, Biblioteka Publiczna.
• Szymański M. J.: Selekcyjne funkcje szkolnictwa a struktura społeczna. Warszawa 1996, IBE.
• Szymański M. J.: Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa 2000, IBE.
• Szymański M. S.: Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej w Republice Federalnej Niemiec, czyli modernizm i postmodernizm. W: J. Nikitorowicz (red.): Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Białystok 1995, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Weigl B., Maliszkiewicz B. (red.): Inni to także my: mniejszości narodowe w Polsce: Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, Żydzi: program edukacji wielokulturowej w szkole podstawowej. Gdańsk 1998, GWP.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2014.01

Biblioteka Nauki

1967792