Zadania szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu – przykład Górnego Śląska

• Authors: Aleksandra Gancarz

Title variants

EN

Tasks of school and teachers in dialectal areas - the case of Upper Silesia

Abstracts

EN

The aim of this study is – with reference to the concept of intercultural and regional education – defining the tasks of schools and teachers in dialect areas. The article describes the linguistic ascpect of multiculturalism of Silesian schools. On the basis of pedagogical and sociological literature the author formulates a thesis that linguistic variety is richness and an opportunity for development of students and teachers, a possibility of intercultural learning, but also a cause of conflicts. Research material, which the discussion refers to, was collected by the biographical method with the use of the narrative interview technique. The results of conducted research confirmed the thesis. They allow for defining tasks of schools and teachers in dialect areas. They can also be referred to other regions, where native inhabitants strongly indentify themselves with the dialect and regional culture in general. Although the article omits the question of introducing compulsory Silesian language lessons at schools, against a background of such aspirations the undertaken subject matter seems particularly current.

PL

Celem tego opracowania jest – w odniesieniu do koncepcji edukacji międzykulturowej i regionalnej – określenie zadań szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu. Artykuł opisuje językowy aspekt wielokulturowości śląskich szkół. Na podstawie literatury pedagogicznej i socjologicznej autorka formułuje tezę, że zróżnicowanie językowe jest bogactwem i szansą na rozwój uczniów i nauczycieli, stwarza możliwość uczenia się międzykulturowego, lecz może być też przyczyną konfliktów. Materiał badawczy, do którego odnoszą się podjęte rozważania, został zebrany za pomocą metody biograficznej z wykorzystaniem techniki wywiadu narracyjnego. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdziły sformułowaną tezę. Pozwalają określić zadania szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu. Można odnieść je również do innych obszarów, gdzie ludność autochtoniczna silnie identyfikuje się z dialektem i kulturą regionalną w ogóle. Choć artykuł pomija kwestię wprowadzenia obowiązkowej nauki śląskiego w szkołach, na tle takich dążeń podjęta tematyka wydaje się szczególnie aktualna.

Keywords

PL

język polski; dialekt; gwara; edukacja szkolna; tożsamość językowa

EN

the Polish language; local dialect; slang; school education; lingual identity

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2015
• Volume: 4
• Pages: 229-243

Dates

published

2015

Contributors

author

Aleksandra Gancarz

References

• Bralczyk J.: Mówi się. Porady językowe profesora Bralczyka. Warszawa 2009, PWN.
• Europejska Karta języków regionalnych lub mniejszościowych, sporządzona w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r. (Dz. U. 2009, nr 137 poz. 1121).
• Grabowska B.: Poczucie tożsamości młodzieży uczącej się w szkołach z polskim językiem nauczania na Białorusi, Ukrainie i w Republice Czeskiej – studium porównawcze. Toruń 2013, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Jasiński Z., Bryzek M.: Rola edukacji regionalnej w podtrzymywaniu tożsamości narodowej. W: Z. Jasiński, T. Lewowicki (red.): Miejsce kultur etnicznych i regionalnych w jednoczącej się Europie. Opole 2007, UO.
• Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r. (Dz. U. 2002, nr 22 poz. 209).
• Kożyczkowska A., Kossak-Główczewski K.: Edukacja języka i kultury na terenie Kaszub. Wybrane aspekty. W: T. Lewowicki, J. Nikitorowicz, A. Szczurek-Boruta (red.): Szkoły dla mniejszości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy i perspektywy. Warszawa – Cieszyn – Białystok 2013, WSP ZNP, WEiNoE UŚ, UwB, SWEM.
• Krzyżyk D., Synowiec H.: O możliwościach wykorzystania wybranych metod językoznawczych w badaniach nad językiem młodzieży regionów pogranicznych. W: T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.): W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Cieszyn 2001, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Kubinowski D.: Idiomatyczność – synergia – emergencja. Rozwój badań jakościowych w pedagogice polskiej na przełomie XX i XXI wieku. Lublin 2013, Wydawnictwo Makmed.
• Kubinowski D.: Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja. Lublin 2011, UMCS.
• Kurcz Z.: Mniejszość polska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne. Wrocław 2005, UWr.
• Lewowicki T., Urban J., Szczypka-Rusz A. (red.): Język, komunikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – Warszawa 2004, Uniwersytet Śląski w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Nikitorowicz J.: Grupy etniczne w wielokulturowym świecie. Sopot 2010, GWP.
• Nikitorowicz J.: Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk 2005, GWP.
• Paleczny S.: Socjologia tożsamości. Kraków 2008, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Oficyna Wydawnicza AFM.
• PAP: Tabliczki „Godomy po śląsku” niebawem w firmach, sklepach i urzędach. W: http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/668279,tabliczki-go¬domy-po-slasku-niebawem-w-firmach-sklepach-i-urzedach,id,t.html (27.08.2014).
• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Załącznik nr 2 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2012, poz. 977).
• Polański K., Jurkowski M. (red.): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław 1993, Ossolineum.
• Rusek H.: Człowiek pogranicza. W: T. Lewowicki, B. Grabowska, A. Różańska (red.): Socjalizacja i kształtowanie się tożsamości – problemy i sugestie rozwiązań. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2008, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Rusek H.: Współczesne młode pokolenie jako wyzwania dla socjalizacji i wy¬chowania, W: T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, B. Grabowska (red.): Przemiany społeczno-cywilizacyjne i edukacja szkolna – problemy rozwoju indywidualnego i kształtowania się tożsamości. Cieszyn – Warszawa – Kraków 2005, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Sobecki M.: Kultura symboliczna a tożsamość. Studium tożsamości kulturowej Polaków na Grodzieńszczyźnie z perspektywy edukacji międzykulturowej. Białystok 2007, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Strutyński J.: Gramatyka polska. Kraków 2002, Wyd. Tomasz Strutyński.
• Szczurek-Boruta A.: Doświadczenia społeczne w przygotowaniu przyszłych nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości. Cieszyn – Toruń 2013, WEiNoE UŚ, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Szczurek-Boruta A.: Szkoła i jej rola w kształtowaniu tożsamości młodzieży. W: T. Lewowicki, W. Ogniewjuk, E. Ogrodzka-Mazur, S. Sysojewa (red.): Wielokulturowość i edukacja. Warszawa – Cieszyn – Kijów 2014, WSP ZNP, WEiNoE UŚ, Uniwersytet im. Borysa Grinczenki.
• Szczurek-Boruta A.: Zadania rozwojowe młodzieży i edukacyjne warunki ich wypełniania w środowiskach zróżnicowanych kulturowo i gospodarczo. Studium pedagogiczne. Katowice 2007, UŚ.
• Urlińska M. M.: Szkoła polska na obczyźnie wobec dylematów tożsamościowych. Toruń 2007, UMK.
• Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. 2005, nr 17 poz. 141).
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004, nr 256 poz. 2572).
• Valentine G., Sporton D., Nielsen K. B.: Migracja a posługiwanie się językiem: miejsca spotkań, tożsamości, przynależność. Tłum. J. Popowski, W: A. Grudzińska, K. Kubin (red.): Szkoła wielokulturowa – organizacja pracy i metody nauczania. Wybór tekstów. Warszawa 2010, Forum na rzecz Różnorodności Społecznej.
• Winiarska I.: Zasięg terytorialny i podziały dialektu śląskiego. W: http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=854&Itemid=19 (29.08.2014).

Identifiers

DOI

10.15804/em.2015.14

Biblioteka Nauki

1963217