Między zakorzenieniem w dziedzictwie tradycji a otwartością (na) pogranicza. O kształtowaniu „międzykulturowej tożsamości” i tropach pedagogicznych poszukiwań Jerzego Nikitorowicza

• Authors: Marek Rembierz

Title variants

EN

Between being rooted in the heritage of tradition and the openness of/to borderlands. On Jerzy Nikitorowicz’s shaping of “intercultural identity” and some educational traces in his research

Abstracts

EN

What has been explored and emphasized in the pedagogical research of Jerzy Nikitorowicz is the experience of being rooted in the heritage of tradition and the experience of the “borderland man”. Having elaborated theoretically mature and practically useful intercultural pedagogy as well as the concept of “intercultural identity”, Nikitorowicz affirms the attitude of the “borderland man”, who is open to the diversity of cultures, religions and languages. This takes place along with the awareness of conflict raising tensions, which cannot be avoided in the borderland dynamics. Moreover, the “between” situation, typical of the experiencing of values by the borderland man and of shaping “intercultural identity” requires specific “praise of inconsistency”. In the borderland situation, something can be “at the same time”, “simultaneously” and “in parallel”: at the same time what it is (which has a particular shape of identity) and something else - something on the borderline of the one and the other (or the third and still the next) selfhood. Being familiarized with the complexity of borderlands, to a certain extent, one is prepared to face the views that are different than one’s own. Those different views, especially the ones concerning values, appear as not obvious and expressing a different (hard to understand and accept) standpoint. Therefore, what appears as not obvious should be reliably confronted with one’s own obviousness, undertaking the risk that it will become questionable and will lose the features of obviousness. One ought to conduct intellectual struggle against the insufficiency of cognitive abilities not to be affected by cognitive disorientation, not to acquire learned helplessness and not to yield to uncertainty. Borderlands are not “far away” in distant land ends - their presence and features, e.g. dynamic systems of values, comply with various spheres of human existence, as a factor that helps to understand the fundamental “human matters’. According to Nikitorowicz, the identity creating values of the borderland enhance the forming of subjectivity and self-effectiveness of “an individual who develops and self-manages on the basis of traditions and cultural heritage”. At the same time, carrying the memory of the complexity of borderland experiences, Nikitorowicz as a “borderland man” indicates such duality: “On the one hand, [the borderland] brings about the feeling of social and cultural (family, religious, [...], ethnic) identity, but on the other hand it causes threat, loss of the feeling of safety, the fear of the intolerance of the dominating group” (Nikitorowicz, 1995, p. 19). From the standpoint of intercultural education, Nikitorowicz puts forward a postulate of reading anew the Polish traditions of cultural borderlands in the context of the current cultural and social challenges. Aiming at the elaboration of some more general theoretical approaches to the Other, borderlands and intercultural relations - such approaches that will complement intercultural pedagogy - Nikitorowicz suggests the revitalization of heterology, as a science and knowledge concerning the Other, and points to its necessity in the complex nature of cultural diversification.

PL

Wypracowując koncepcję pedagogiki międzykulturowej i koncepcję „międzykulturowej tożsamości”, Jerzy Nikitorowicz rozpatruje doświadczenie zakorzenienia w tradycji i postawę „człowieka pogranicza” (otwartego na odmienności kulturowe). Towarzyszy temu świadomość napięć właściwych dynamice pogranicza. W sytuacji pogranicza coś może być „zarazem” tym, czym jest (co ma określony kształt tożsamości) i „zarazem” czymś innym, czymś z pogranicza jednego i drugiego (lub też trzeciego, kolejnego) jestestwa. Obeznanie w złożoności pogranicza w jakiejś mierze przygotowuje na zetknięcie się z zapatrywaniami innymi niż własne, które jawią się jako nieoczywiste (a trzeba z nimi konfrontować własne oczywistości, ryzykując, iż to one staną się problematyczne). Pogranicza nie są „gdzieś daleko”, „na kresach”, ale ich obecność i ich cechy, m.in. dynamiczne układy wartości, wpisują się w różne obszary człowieczej egzystencji, kształtując rozumienie podstawowych „spraw ludzkich”. Zmierzając do dojrzałych teoretycznie ujęć problematyki Innego, pogranicza i relacji międzykulturowych, Nikitorowicz postuluje rewitalizację heterologii (nauki i wiedzy o Innym).

Keywords

PL

zakorzenienie; dziedzictwo tradycji; otwartość; pogranicza; pedagogika międzykulturowa; „międzykulturowa tożsamość”

EN

rooting; heritage of tradition; openness; borderlands; intercultural education; “intercultural identity”

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2020
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 19-51

Dates

published

2020

Contributors

author

Marek Rembierz

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Archer, M.S. 2012. The Reflexive Imperative in Late Modernity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer, M.S. 2013. Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Cudowska, A. 2011. Dialog w edukacji międzykulturowej – kształtowanie przestrzeni spotkania z Innym. Studia Społeczne. XVII, ss. 69–83.
• Czajka, A. 2016. Międzykulturowość i filozofia. Warszawa: UKSW.
• Dancák, P. 2016. O symptómoch nábožensky motivovanej xenofóbie v medziach tolerancie a nejasného pluralizmu. W: Dojčár, M. red. Religiofóbia: realita, prevencia a edukácia. Trnava: Trnavská univerzita, ss. 33–46.
• Dancák, P. 2019. Dialogue and solidarity as a basis for addressing the current migration crisis. Acta Missiologica. 2, ss. 73–83.
• Dojčár, M. 2018. Dialogue as a Form of Proclamation. Acta Missiologica. 2, ss. 40–49.
• Gajda, J. 2013, Racjonalny patriotyzm jako antidotum skrajnego nacjonalizmu. W: Nikitorowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm: Ku jakiej tożsamości kulturowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls, ss. 50–64.
• Gara, J. 2008. Pedagogiczne implikacje filozofii dialogu. Kraków: WAM.
• Grzybowski, P.P. 2007. Edukacja europejska – od wielokulturowości ku międzykulturowości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Grabowska, B. 2015. Rewitalizacja tożsamości regionalnej. Chowanna. 44 (1), ss. 31–42.
• Gumuła, W. 2016. Moja Opolszczyzna: o klimacie regionalnym na Śląsku Opolskim. W: Sawicka, V. i Pasierbiński, A. red. Śląsk jest jakiś inny... Opole: Instytut Śląski, ss. 27–37.
• Jasiński, Z. 2009. Recz o możliwych polach konfliktów w środowiskach zróżnicowanych etnicznie i zadaniach edukacji międzykulturowej. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Urban, J. red. Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. Cieszyn – Warszawa – Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 139–151.
• Jaskóła, S. i Korporowicz, L. 2013. Międzykulturowa kompetencja komunikacyjna jako transgresja. Studia Społeczne. XXI, ss. 121–138.
• Kabzińska, I. 2008. Spotkanie z innym w dialogu międzykulturowym. Etnografia Polska. 1–2, (L II), ss. 21–41.
• Klajmon-Lech, U., Lewowicki, T. i Różańska, A. red. 2016. Z teorii i praktyki badań międzykulturowych. Dylematy metodologiczne. Cieszyn – Toruń: UŚ, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kojs, W. 1995. Młodzi nauczyciele Pogranicza – co sobie cenią? Czego oczekują? Do czego dążą? Co chcą zmienić? W: Lewowicki, T. red. Społeczności młodzieżowe na pograniczu. Cieszyn: Uniwersytet Śląski – Filia w Cieszynie, ss. 93–104.
• Kołakowski, L. 1989. Pochwała niekonsekwencji. W: Kołakowski, L. Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955–1968, wybór i oprac. Z. Mentzel. Tom II. Londyn: Puls, ss. 154–160.
• Kołakowski, L. 1990. Horror metaphysicus. Warszawa: Res Publica.
• Kołakowski, L. 2004. O tym, co jest ważne w życiu. Rozmowa J. Żakowskiego https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/11583,1,prof-leszek-kolakowski-o-tym-co-jest-wazne-w-zyciu.read (8 grudnia 2017).
• Korporowicz, L. 1997. Wielokulturowość a międzykulturowość: od reakcji do interakcji. W: Kempny, M., Kapciak, A. i Łodziński, S. red. U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego. Warszawa: Oficyna Naukowa, ss. 64–72.
• Korporowicz, L. 2016, Jagiellońskie inspiracje dialogu międzykulturowego. W: Korporowicz, L. i Plichta, L. red. Mosty nadziei. Jagiellońskie inspiracje dialogu międzykulturowego. Kraków: Biblioteka Jagiellońska, ss. 23–36.
• Kostkiewicz, J. 2017. Temporalna zmienność życia wartościowego a uniwersalizm wartości w świetle filozofii i pedagogiki realistycznej. Polska Myśl Pedagogiczna. 3, ss. 31–44.
• Kostyło, P. 2019, Edukacja patriotyczna w szkołach publicznych. Filozofia Edukacji. 1, ss. 57–74.
• Lewowicki, T. 2000. W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta, A. red. Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice: UŚ, ss. 21–35.
• Lewowicki, T. 2013, Edukacja wobec odwiecznych i współczesnych problemów świata – konteksty i wyzwania edukacji międzykulturowej. Edukacja Międzykulturowa. 2, ss. 19–37.
• Lewowicki, T. 2017. Edukacja międzykulturowa – kilka lat później. Zmiana uwarunkowań, pytania o kondycję, wyzwania. Edukacja Międzykulturowa. 2 (7), ss. 19–36.
• Mariański, J. 1993. Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym. Polska lat dziewięćdziesiątych. Lublin: RW KUL.
• Mariański, J. 2016. Megatrendy religijne w społeczeństwach ponowoczesnych. Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Mariański, J. 2019. Socjologia i moralność. Czym jest i dokąd zmierza socjologia moralności. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Milerski, B. 2008. Pedagogika dialogu: filozoficzne inspiracje i perspektywy. Paedagogia Christiana. 21 (1), ss. 29–42.
• Misiejuk, D. 2013. Dziedzictwo i dziedziczenie w kontekście procesów socjalizacji. Studium teoretyczno-empiryczne o procesach dziedziczenia kulturowego na historycznym pograniczu Podlasia. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Mucha, J. 1992. Konflikt, symbioza, izolacja. Stosunki etniczne na polskim Podkarpaciu. Etnografia Polska. XXXVI, z.1, ss. 65–78.
• Muszyńska, J. 2014. Miejsce i wspólnota. Poczucie wspólnotowości mieszkańców północno-wschodniego pogranicza Polski. Studium pedagogiczne. Warszawa: ŻAK.
• Nikitorowicz, J. 1995. Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Nikitorowicz, J. 1997. Tożsamość a akomodacja. Studia Etnologiczne i Antropologiczne. 1, ss. 168–175.
• Nikitorowicz, J. 2000a. Młodzież pogranicza kulturowego Białorusi, Polski i Ukrainy wobec integracji europejskiej. Tożsamość, plany życiowe, wartości. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Nikitorowicz, J. 2000b. Socjotechnika w edukacji regionalnej i międzykulturowej wobec celów i wartości młodzieży oraz idei zjednoczonej Europy. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta, A. red. Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice: UŚ, ss. 37–53.
• Nikitorowicz, J. 2003. Typy tożsamości człowieka w społeczeństwie zróżnicowanym kulturowo. 1, ss. 50–66.
• Nikitorowicz, J. 2005. Kreowanie tożsamości dziecka w społeczeństwie zróżnicowanym kulturowo. W: Izdebska, J. i Sosnowski, T. red. Dziecko i media elektroniczne – nowy wymiar dzieciństwa. T. 1. Telewizja i inne mass media w życiu dziecka – wyzwaniem dla edukacji medialnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, ss. 15–26.
• Nikitorowicz, J. 2006. Tożsamość jako twórczy wysiłek podmiotu otwierający na dialog międzykulturowy. W: Nikitorowicz, J., Halicki, J. i Muszyńska, J. red. Kultury narodowe na pograniczach. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, ss. 309–319.
• Nikitorowicz, J. 2011a. Edukacja międzykulturowa w kontekście dylematów integracji imigrantów w warunkach wielokulturowości. W: Paszko, A. red. Edukacja międzykulturowa w Polsce wobec nowych wyzwań. Kraków: Stowarzyszenie Willa Decjusza, ss. 11–29.
• Nikitorowicz, J. 2011b. Od Federacji Zespołów Badań Pogranicza do Stowarzyszenia Wspierania Edukacji Międzykulturowej. Studia Społeczne. XVII, ss. 7–18.
• Nikitorowicz, J. 2012. Język domu rodzinnego jako rdzenna wartość kreująca tożsamość międzykulturową. Wychowanie w Rodzinie. 5, ss. 67–82.
• Nikitorowicz, J. 2013a. Dylematy patriotyzmu, nacjonalizmu i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Wprowadzenie do książki. W: Nikitorowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm: Ku jakiej tożsamości kulturowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 14–26.
• Nikitorowicz, J. 2013b. Tożsamość – twórczy wysiłek ku patriotyzmowi. W: Nikitorowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm: Ku jakiej tożsamości kulturowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 29–49.
• Nikitorowicz, J. 2014a. Wielokulturowość – Pogranicze – Człowiek pogranicza. Ku paradygmatowi współistnienia, zachowania i kreowania pokoju. Drohiczyński Przegląd Naukowy. Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego. 6, ss. 171–189.
• Nikitorowicz, J. 2014b. Zadania edukacji międzykulturowej w kontekście problemów wielokulturowego świata. Studia Kulturowo-Edukacyjne. IX (1), ss. 6–25.
• Nikitorowicz, J. 2015a. Edukacja międzykulturowa wobec mitotwórczej apologetyki w kształtujących się społeczeństwach wielokulturowych. W: Komorowska-Zielony, A. i Szkudlarek, T. red. Różnica. Edukacja. Inkluzja. Gdańsk: UG, ss. 147–160.
• Nikitorowicz, J. 2015b. Ku jakim strategiom w edukacji międzykulturowej w kontekście współczesnych problemów wielokulturowości? Studia Społeczne. XXV, ss. 25–40.
• Nikitorowicz, J. 2016. Wartość dialogu międzykulturowego w przezwyciężaniu konfliktów na pograniczach kulturowych. Multicultural Studies. T. I, ss. 53–63.
• Nikitorowicz, J. 2017a. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Nikitorowicz, J. 2017b. Polityka edukacyjna w kontekście potrzeby nabywania kompetencji międzykulturowych. Studia Społeczne. XXX, ss. 7–19.
• Nikitorowicz, J. 2019. Pedagogika międzykulturowa w rewitalizacji heterologii w warunkach zróżnicowania kulturowego. Przegląd Pedagogiczny. 1, ss. 11–20.
• Nikitorowicz, J. and Żyłkiewicz-Płońska, E. 2017. Identity in Ecological The Theory of Multidimensional Identity. Kultura i Edukacja. 4 (118), ss. 9–20.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2007. Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kulturowo. Katowice: UŚ.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2012. Pogranicze jako przestrzeń aksjologicznego (nie) współistnienia – ku wykluczaniu kulturowemu. Ruch Pedagogiczny. 4, ss. 33–41.
• Ogrodzka-Mazur, 2013. (Nie)obecność patriotyzmu w świadomości aksjologicznej młodego pokolenia Polaków. „Przesuwanie się horyzontu aksjologicznego” czy kryzys w wartościowaniu? W: Nikitorowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm: Ku jakiej tożsamości kulturowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss.106–127.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2017a. [recenzja]. W: Nikitorowicz, J. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. IV (okładki).
• Ogrodzka-Mazur, E. 2017b. Między etnicznością a integracją. Strategie kulturalizacyjne przyjmowane przez społeczności szkół z polskim językiem nauczania. Lubelski Rocznik Pedagogiczny. 36, ss. 61–79.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2018. Intercultural Education in Poland: Current Problems and Research Orientations. Kultura i Edukacja. 2, ss. 65–82.
• Ogrodzka-Mazur, E., Klajmon-Lech, U. i Różańska, A. 2014. Tożsamość kulturowa, religijność i edukacja religijna postrzegana z perspektywy społeczności szkół z polskim językiem nauczania w wybranych krajach europejskich. Cieszyn – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Olbrycht, K. 2000. Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby. Katowice: UŚ.
• Olbrycht, K. 2019. Edukacja kulturalna jako edukacja do wzrastania w człowieczeństwie. Katowice: UŚ.
• Ostrowska, U. 2019. Wartości patriotyzmu na tle historycznym. Filozofia Edukacji. 1, ss. 33–56.
• Paleczny, T. 2019. Międzykulturowe typy tożsamości – pomiędzy integracją a asymilacją. Relacje Międzykulturowe. 1 (5), ss. 11–33.
• Przybysz, P.J. 2007. Stereotyp a tożsamość narodowa. Kilka uwag na marginesie książki H. Sienkiewicza „Ogniem i mieczem”. W: Szwed, R. red. Dylematy tożsamości zbiorowych. Przyczynek do rozważań nad tożsamością ukraińską, polską i europejską. Lublin: KUL, ss. 79–98.
• Rembierz, M. 2017a. Uczenie się pluralizmu i kształtowanie tożsamości religijnej w kontekście kulturowych i światopoglądowych odmienności – między tradycyjnym zróżnicowaniem a współczesnym pluralizmem. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. 46, ss. 191–237.
• Rembierz, M. 2017b. O uczeniu się pluralizmu w/dzięki pedagogice. Pluralistyczne perspektywy pedagogiki i różnorodne oblicza pluralizmów w krytycznym rozpoznaniu refleksji metapedagogicznej. Studia Pedagogiczne. LXX, ss. 105–153.
• Rembierz, M. 2017c. Jagiellonian Ideas in Shaping Cultural Identity, Social Pluralism and Intercultural Relations – Historical Reconnaissance, Ideological Bonds and Educational Postulates of Stefan Swieżawski. In: Korporowicz, L., Jaskuła, S., Stefanovič, M. and Plichta, P. eds. Jagiellonian Ideas Towards Challenges of Modern Times. Kraków: Jagiellonian Library, pp. 345–377.
• Rembierz, M. 2017d. Mała szkoła jako wielka sprawa – i szansa – edukacji. Czasopismo Pedagogiczne. 2 (5), ss. 15–53.
• Rembierz, M. 2017e. Kultura intelektualna, wątpliwości metodologiczne i refleksja metapedagogiczna w rozwijaniu teorii i praktyki edukacji między kulturowej. Edukacja Międzykulturowa. 2 (7), ss. 37–67.
• Rembierz, M. 2018a. Edukacja międzykulturowa jako ćwiczenie duchowe. Pedagogiczne wymiary kształtowania kultury duchowej i rozumienia wartości ponadkulturowych w kontekście zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego. Edukacja Międzykulturowa. 2, ss. 90–130.
• Rembierz, M. 2018b. Spór o koncepcję społeczeństwa i wartość jednostki jako kontekst i wyzwanie dla polskiej myśli pedagogicznej. Polska Myśl Pedagogiczna. 2, ss. 59–90.
• Rembierz, M. 2019. Między wielokulturowością „wieży Babel” a zróżnicowanymi kulturowo pograniczami. Pedagogiczne poszukiwania i idee Tadeusza Lewowickiego w zakresie edukacji kształtującej relacje międzykulturowe. Edukacja Międzykulturowa. 2 (11), ss. 40–56.
• Różańska, A. 2015. Edukacja religijna młodzieży w warunkach pluralizmu religijnego w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry) – studium porównawcze. Cieszyn – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Rusek, H. 2019, Edukacja międzykulturowa i antropologia pogranicza: wspólnota źródeł i dróg rozwoju. Edukacja Międzykulturowa. 2 (11), ss. 23–39.
• Sobecki, M. 2016. Komunikacja międzykulturowa w perspektywie pedagogicznej. Studium z pogranicza polsko-litewsko-białorusko-ukraińskiego. Warszawa: ŻAK.
• Stróżewski, W. 2013. Ponadkulturowe wymiary dobra, prawdy i piękna. W: Stróżewski, W. Logos, wartość, miłość. Kraków: Znak, ss. 361–388.
• Suchodolska, J. 2010. Percepcja ucznia – jako innego – przez nauczycieli. Osobiste i społeczne tło rozwoju kompetencji komunikacyjnych nauczyciela. W: Jasiński, Z. red. Szkoła i nauczyciele wobec problemów edukacji międzykulturowej. Opole: INP UO, ss. 167–181.
• Szczepański, J. 2003. Korzeniami wrosłem w ziemię. Ustroń: Galeria „Na Gojach”.
• Szczepański, M.S. 1996. Ludzie bez ojczyzny prywatnej i edukacja regionalna. W: Lewowicki, T. i Grabowska, B. red. Społeczności Pogranicza – Wielokulturowość – Edukacja. Cieszyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 157–175.
• Szczepański, M.S. i Śliz, A. 2012. Społeczne przestrzenie konfliktów etnicznych. Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa. 3, ss. 11–27.
• Szczurek-Boruta, A. 2007a. Zadania rozwojowe młodzieży i edukacyjne warunki ich wypełniania w środowiskach zróżnicowanych kulturowo i gospodarczo. Katowice: UŚ.
• Szczurek-Boruta, A. 2007b. Edukacja i odkrywanie tożsamości w warunkach wielokulturowości. Szkice pedagogiczne. Katowice – Cieszyn – Kraków: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Szczurek-Boruta, A. 2009. Konflikt – bariera czy szansa w kształtowaniu pozytywnych relacji międzykulturowych. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Urban, J. red. Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. Cieszyn – Warszawa – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 125–138.
• Szczurek-Boruta, A. 2011. Edukacyjne konteksty kształtowania poczucia tożsamości kulturowej młodzieży – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego. Studia Społeczne. XVII, ss. 141–165.
• Szczurek-Boruta, A. 2012. Uczenie się międzykulturowe – ku tożsamości wielowymiarowej i integracji społecznej. Ruch Pedagogiczny. 4, ss. 25–31.
• Szczurek-Boruta, A. 2013a. Doświadczenia społeczne w przygotowaniu przyszłych nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Szczurek-Boruta, A. 2013b. Nauczyciele i kształtowanie kompetencji międzykulturowej uczniów. Studia Społeczne. XXX, ss. 155–169.
• Szczurek-Boruta, A. 2014. O przygotowaniu nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości – konteksty, opinie studentów, propozycje. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Szczurek-Boruta, A. 2017. Tożsamość młodych Polaków mieszkających na pograniczu polsko-czeskim. Studia Społeczne. XXI, ss. 195– –209.
• Szulakiewicz, M. 2010. Kategoria dialogu w refleksji filozoficzna. Paedagogia Christiana. 1 (25), ss. 34–53.
• Szulakiewicz, M. 2011. Czas i to, co ludzkie. Szkice z chronozofii i kultury. Toruń: UMK.
• Szulich-Kałuża, J. 2016. Kultury narodowe w kontekście europejskości i wielokulturowości w refleksji Leona Dyczewskiego. Roczniki Kulturoznawcze. VII (4), ss. 25–41.
• Śliz, A. i Szczepański, M.S. 2015. Wielokulturowość współczesna: terminy, idee, teorie i aktorzy. Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa. 6, ss. 13–27.
• Śliz, A. 2017. Wielokulturowość: stygmat współczesnego świata? Próba analizy socjologicznej. Opole: UO.
• Śliwerski, B. 1998. Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Śliwerski, B. 2010. Myśleć jako pedagog. Sopot: GWP.
• Śliwerski, 2013. Pedagogika jako (nie-)gorsza INNA nauka. Studia Edukacyjne. 28, ss. 57–84.
• Świątkiewicz, W. 1991. Tożsamość kulturowa – ujęcie socjologiczne. W: Świątkiewicz, W. i Wódz, K. red. Tożsamość kulturowa mieszkańców starych dzielnic miast Górnego Śląska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ss. 9–17.
• Świątkiewicz, W. 2001. Tożsamość kulturowa regionu jako wartość społeczna. W: Barański, M. red. Zagłębie Dąbrowskie w poszukiwaniu tożsamości regionalnej. Katowice: UŚ, ss. 81–89.
• Weil, S. 1961. Zakorzenienie i inne fragmenty. Wybór pism. Tłum. Konarska-Łosiowa, K., Wielowieyski, A., Witkowska, M. Wybór i przedmowa Wielowieyski A., Kraków: Znak (Biblioteka „Więzi”).
• Wieczorek, K. 2017, Opuścić bezpieczne schronienie. Problem obcości w świetle filozofii dialogu. Ethos. 117, ss. 76–103.
• Wielecki, K. 2014. Między różnorodnością kulturową i rozpadem tożsamości. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne. 9, ss. 41–52.
• Wielecki, K. 2019. Wstęp do wydania polskiego. Dobra socjologia w trudnym świecie. Znaczenie teorii Margaret S. Archer w czasach kryzysu cywilizacji i socjologii. W: Archer, M.S. Kultura i sprawczość. Miejsce kultury w teorii społecznej. Warszawa: NCK, ss. 13–65.
• Wierzbicki, A.M. 2008. Polskość – ale jaka? W: Wierzbicki, A.M. »...na ziemi w lublinie...« Felietony społeczno-kulturalne. Lublin: Norbertinum, ss. 222–230.
• Wiśniewski, R. 2016. Wartość absolutna a problemy moralnej praxis. W: Janeczek, S. i Starościc, S. red. Część II. Lublin: KUL, ss. 597–612.
• Witkowski, L. 1990. W stronę edukacji (dla) pogranicza (pedagogiczne „Bachtinalia”). Kwartalnik Pedagogiczny. 4, ss. 47–66
• Witkowski, L. 1995. Ambiwalencje tożsamości z pogranicza kulturowego. W: Urlińska M.M. red. Edukacja a tożsamość etniczna. Toruń: UMK, ss. 11–23.
• Witkowski, L. 2000. Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Valčo, M. 2018. Sekularizácia ako výzva pre tradičné náboženstvá Európy podľa Charlesa Taylora. Historia Ecclesiastica. 9 (1), ss. 173–190.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2020.01.01

Biblioteka Nauki

1877338