Z badań nad genezą przemian wyznaniowych na Śląsku Cieszyńskim w początkowym okresie kontrreformacji na przykładzie podcieszyńskiej parafii Puńców

• Authors: Katarzyna Zbylut-Jadczyk

Title variants

EN

From the studies on the origin of religious transformations in Cieszyn Silesia at the beginning of the Counter-Reformation - the case of the parish in Puńców near Cieszyn

Abstracts

EN

A multidenominational image of Cieszyn Silesia is one of the elements forming the character of the borderland. This raises the question of the genesis of this phenomenon. An attempt to capture it was made using an example of two selected villages - Dzięgielów and Puńców, which are part of the parish in Puńców and in the discussed period were in the hands of two different owners. The visitation report analysis, prepared for the needs of the church administration in the second half of the seventeenth and the beginning of the eighteenth century, leaves no doubt that in the process of shaping the denominational map of these places, the decisive role was played by the confession and religious commitment of specific owners of the goods.

PL

Wielowyznaniowe oblicze Śląska Cieszyńskiego jest jednym z elementów tworzących jego charakter Pogranicza. Stawia to pytanie o genezę tego zjawiska. Próbę uchwycenia fenomenu kształtowania się wyznaniowości na tym terenie podjęto na przykładzie dwóch wybranych wiosek - Dzięgielowa i Puńcowa, wchodzących w skład parafii w Puńcowie i znajdujących się w omawianym okresie w rękach dwóch różnych właścicieli. Analiza tekstów sprawozdań wizytacyjnych sporządzonych na potrzeby administracji kościelnej w II połowie XVII i na początku XVIII wieku nie pozostawia wątpliwości, że w procesie kształtowania się mapy wyznaniowej tych miejscowości decydującą rolę odgrywało wyznanie i zaangażowanie religijne konkretnych właścicieli dóbr.

Keywords

PL

Śląsk Cieszyński; czasy nowożytne; szlachta; rekatolizacja; Puńców; Dzięgielów

EN

Cieszyn Silesia; Modern Ages; nobility; re-catholisation; Puńców; Dzięgielów

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2020
• Volume: 13
• Issue: 2
• Pages: 196-211

Dates

published

2020

Contributors

author

Katarzyna Zbylut-Jadczyk

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Al Saheb, J. i Pindur, D. 2008. Vizitační protokoly vratislavské diecéze z roku 1697. Tĕšinské arciknĕžství. Opava: Středisko pro vydávání historických pramenů.
• Franek, J. 1939. Dzieje placówki jezuickiej w Cieszynie w okresie kontrreformacji [dysertacja doktorska. Maszynopis powielony znajduje się w Książnicy Cieszyńskiej]
• Archiwum Państwowe w Katowicach. Oddział w Cieszynie [APC], zespół akt Komora Cieszyńska [KC], nr 2350, Grundregister der Gemeinden Dzingelow et Ober Lischna [1623-1756].
• Jungnitz, J. 1904. Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln. Erster Teil. Breslau: G.P. Aderholz Buchhandlung.
• Archiwum parafii w Lesznej Górnej [APLG], nr 19, Nrus I. Liber Copulatorum, Baptisatoru[m] et Mortuorum Parochiae Lischnensis [...].
• Panic, I. 1994. Sprawozdania wizytacyjne biskupów wrocławskich (z roku 1717). Dekanaty: cieszyński, frysztacki, frydecki, wodzisławski i bielski. Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Cieszynie.
• Szersznik, L.J. 2004. Materiały genealogiczno-heraldyczne do dziejów szlachty księstwa cieszyńskiego, wyd. W. Gojniczek. Cieszyn: Książnica Cieszyńska.
• Below, J. i Legendź, M. 2009. Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim. Bielsko-Biała: Augustana.
• Chlebowczyk, J. 1966. Gospodarka Komory Cieszyńskiej na przełomie XVII-XVIII oraz w pierwszej połowie XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Czyż, R., Gojniczek, W. i Spratek, D. red. 2010. Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie. Cieszyn - Český Tĕšín: Parafia Ewangelicko-Augsburska, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania w Republice Czeskiej.
• Dudała, H. 2015. Clerus decanatus Plesnensis w świetle protokołów kongregacji dekanalnych pszczyńskich z lat 1691-1756. Edycja źródłowa. Katowice: UŚ, Archiwum Archidiecezjalne.
• Kracik, J. 2011. Prawie wielebni. Kraków: Petrus.
• Lewowicki, T. i Grabowska, B. red. 1996. Społeczności pogranicza - wielokulturowość - edukacja. Cieszyn - Warszawa: UŚ - Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Lewowicki, T., Różańska, A. i Klajmon, U. red. 2002. Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn: UŚ - Filia w Cieszynie.
• Machej, A. 2000. Sytuacja religijna w Księstwie Cieszyńskim po restytucji kościoła katolickiego za panowania ostatnich Piastów. W: Budniak, J. i Rusek, H. red. Pojednajcie się... materiały z sesji naukowej „Pastoralny i społeczno-kulturowy wymiar ekumenizmu na Śląsku Cieszyńskim, Bielsko-Biała, 24-25.03.2000”. Cieszyn - [Brenna: Józef Budniak], ss. [25]-68.
• Maroń, F. 1972. Parafia górnośląska w pierwszym ćwierćwieczu XVIII w. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne. 5, ss. 151-225.
• Panic, I. i Zbylut-Jadczyk, K. red. 2018. Parafia w Puńcowie - od zarania do czasów współczesnych. Puńców: Parafia Rzymskokatolicka w Puńcowie.
• Panic, I. 2010. Kościół w księstwie cieszyńskim. W: Panic, I. red. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. T. 2. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe, ss. 379-454.
• Panic, I. 2011. Sytuacja religijna. W: Panic, I. red. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. T. 3. Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe, ss. 255-296.
• Panic, I. 2016. Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego od średniowiecza do połowy XIX wieku. Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Cieszynie.
• Pilnáček, J. [k vyd. připravil Karel Müller]. 1991-[1998]. Rody starého Slezska. [Vyd. 2]. T. 4. Brno: Moravský zemský archiv.
• Pindur, D. 2010a. Osudy evangelíků v Bystřici v období rekatolizace (1654-1709). Tĕšínsko, z. 4, ss. 1-8.
• Pindur, D. 2010b. Století rekatolizace Tĕšínska. Ke konfesním promĕnám. W: Czyż, R., Gojniczek, W. i Spratek, D. red. Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie. Cieszyn - Český Tĕšín: Parafia Ewangelicko-Augsburska, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania w Republice Czeskiej, ss. 89-129.
• Spyra, J. 2012a. Dzieje polityczne. W: Panic, I. red. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. T. 4. Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe, ss. 13-120.
• Spyra, J. 2012b. Stosunki wyznaniowe. W: Panic, I. red. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. T. 4. Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe, ss. 283-340.
• Šmerda, M. 2004. Knĕžna Alžbĕta Lukrecie a protireformace na Tĕšínsku. Tĕšínsko. 4, ss. 1-10.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2020.02.10

Biblioteka Nauki

1876878