Wielokulturowość - międzykulturowość - transkulturowość w kontekście pedagogicznym

• Authors: Jerzy Nikitorowicz , Marta Guziuk-Tkacz

Title variants

EN

Multiculturalism - interculturalism - transculturalismin the educational context

Abstracts

EN

The article presents the essence, meaning and the appropriate context of using the terms: multiculturalism, interculturalism and transculturalism. More attention has been paid to the term transculturalism as a category, which is less presented, less analyzed and researched. The value of developing subdisciplines - intercultural and transcultural pedagogy - has been indicated by the authors. The presented analysis and formulated questions have a thought-provoking dimension for the future discussion on the scope and essence of the above-mentioned concepts, the exchange of views on the perception and interpretation of subdisciplines, determining what is common and separate in them, whether and how to shape and develop them in the context of the complex and dynamic present time and the numerous problems of the future.

PL

Artykuł jest próbą ukazania zakresu znaczeniowego pojęć: wielokulturowość, międzykulturowość, transkulturowość. Więcej uwagi i miejsca poświęcono transkulturowości jako kategorii mniej prezentowanej w analizach i prowadzonych badaniach. Wskazano na wartość kształtujących się subdyscyplin - pedagogiki międzykulturowej i transkulturowej. Przedstawione analizy i formułowane pytania mają na celu spowodowanie dyskusji dotyczącej zakresu i istoty wymienionych pojęć, wymianę poglądów w postrzeganiu i interpretowaniu subdyscyplin, określaniu, co jest w nich wspólne, a co odrębne, czy i jak je kształtować i rozwijać w kontekście złożonej i dynamicznej teraźniejszości oraz zauważanych licznych problemów przyszłości.

Keywords

PL

wielokulturowość; międzykulturowość; transkulturowość; pedagogika międzykulturowa; edukacja międzykulturowa; pedagogika transkulturowa

EN

multiculturalism; interculturalism; transculturalism; intercultural pedagogy; intercultural education; transcultural pedagogy

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2021
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 23-36

Dates

published

2021

Contributors

author

Jerzy Nikitorowicz

• Uniwersytet w Białymstoku

author

Marta Guziuk-Tkacz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Antor, H. 2010. From Postcolonialism and Interculturalism to the Ethics of Transculturalism in the Age of Globalisation. In: Antor, H., Merk, M., Stierstorfer, K. and Volkmann, L. eds. From Interculturalism to Transculturalism. Mediating Encounters in Cosmopolitan Contexts. Heidelberg: Universitätsverlag WINTER.
• Barker, C. 2005. Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Kraków: UJ.
• Baside, R. 1970. Mémoire collective et sociologie du bricolage. L’Année Sociologique. 21, pp. 65–108.
• Benhabib, S. 1999. Kulturelle Vielfalt und demokratische Gleichheit. Politische Partizipationim Zeitalter der Globalisierung. Frankfurt am Main: FISCHER.
• Bhabha, H.K. 2010. Miejsca kultury. Kraków: UJ.
• Bylica, J. 2019. Cygańska rapsodia. Transkulturowe studium rzeczywistości społecznej andrychowskich Romów – konteksty pedagogiczne. Kraków: UJ.
• Canclini, N.G. 1990. Culturas híbridas: Estrategias para entrar y salir de la modernidad. Mexico: Grijalbo, pp.161–170.
• Castles, S. 2000. Ethnicity and Globalization. London: SAGE Publications Ltd.
• Constant, F. 2000. Le multiculturalisme. Paris: Flammarion (programme ReLIRE).
• Crowley, J. 2000. Les usages de la culture, ou les limites sociologiques du multiculturalisme normative. In: Greven-Borde, H. and Tournon, J. eds. Les Identités en débat: integration ou multiculturalisme? Paris-Montréal: L’Harmattan, ss. 15–42.
• Delors, J. red. 1998. Jest w niej ukryty skarb. Warszawa: Wydawnictwa UNESCO.
• Dudek, Z.W. i Pankalla, A. 2008. Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe. Warszawa: Wydawnictwo „Eneteia”.
• Faist, T. 2006. The transnational Social Spaces of Migration, Working Paper 10. Centre on Migration, Citizenship and Development. Bielefeld: Universität Bielefeld.
• Falski, M. 2014. Transcultural Experience and Multiple Biographies as a Research Topic. Colloquia Humanistica. Multiple Biographies, Transcultural Experience. 3, pp. 11–24.
• Flüchter, A. and Schöttli, J. eds. 2015. The Dynamics of Transculturality – Concepts and Institutions in Motion. Heidelberg: Springer – Verlag.
• Geertz, C. 1964. The Transition to Humanity. In: Tax, S. ed. Horizons of the Anthropology. Chicago, pp. 37–48.
• Guziuk, M. 2003. Edukacja wielokulturowa a problematyka dysonansu kognitywnego i społecznego oraz choroby emigracyjnej. Nauki Humanistyczne. 8, ss. 285–298.
• Guziuk, M. 2007. Główne założenia edukacji wielokulturowej a problematyka barier psychospołecznych. W: Górniewicz, J. red. Dylematy współczesnej edukacji. Toruń: Wydawnictwo „Akapit”, ss. 60–76.
• Herren, M., Rüesch, M. and Sibille, Ch. 2012. Transcultural History. Theories, Methods, Sources. Heidelberg: Springer-Verlag.
• Göhlich, M. 2006. Transkulturalität als pädagogische Herausforderung. ZEP: Zeitschrift für internationale Bildungsforschung und Entwicklungspädagogik. 29, ss. 2–7.
• Grzybowski, P.P. 2007. Edukacja europejska – od wielokulturowości ku międzykulturowości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Guziuk-Tkacz, M. i Siegień-Matyjewicz, A. 2015. Leksykon pedagogiki międzykulturowej i etnopedagogiki. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Guziuk-Tkacz, M. 2019. Imigracja(e) i imigranci w kontekście transkulturowości. Diagnoza pedagogiczna. Olsztyn: UWM.
• Hastrup, K. 2008. Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Kraków: UJ.
• Holloway, R.L. 1969. Culture a Human Domain. Current Anthropology. 33 (1), pp. 47–64.
• Hofstede, G. 1991. Cultures and Organisation. London: McGraw-Hill.
• Kamińska, 2013. Szlak kulturowy – nowa strategia uobecniania przeszłości. Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego. 27, ss. 321– –329.
• Kamińska, K. i Kwiatkowska, A. red. 2009. Jesteśmy tacy sami. Sztuka w edukacji międzykulturowej. Warszawa: WSiP.
• Kazimierczak, M. 2009. Kilka refleksji nad „autentycznością” w kontekście książki Anny Wieczorkiewicz – apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży. Turystyka Kulturowa. 7, ss. 32–39.
• Kluckhohn, F. and Strodtbeck, F. 1961. Variations in Value Orientations. Evanston: Ill. Row Peterson.
• Lewowicki, T. 2013. Edukacja wobec odwiecznych i współczesnych problemów świata – konteksty i wyzwania edukacji międzykulturowej. Edukacja Międzykulturowa. 2, ss. 19–37.
• Markowska-Manista, U. 2011. Konsekwencje spotkania. Dylematy edukacji w wielokulturowych miejscach i przestrzeniach. W: Paszko, A. red. Edukacja międzykulturowa w Polsce wobec nowych wyzwań. Kraków: Wyd. Stowarzyszenie Willa Decjusza, ss. 201–227.
• Mikołajczyk, H. T. 2009. Rozum transwersalny, czyli o postmodernistycznym rozumieniu racjonalności. Słupskie Studia Filozoficzne. 8, ss. 31–40.
• Nikitorowicz, J. 2004. Wartość międzykulturowości. W: Szerląg, A. red. Edukacja ku wartościom. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 83–95.
• Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja międzykulturowa i regionalna. Warszawa: WAiP.
• Nikitorowicz, J. 2012. Wielowymiarowa tożsamość w ustawicznym rozwoju: ku paradygmatowi współistnienia w warunkach wielokulturowości. W: Maliszewski, W.J., Korczyński, M. i Czerwiński, K. red. Komunikacja spłeczna w i dla multikulturowości: perspektywa edukacyjna. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 15–30.
• Nikitorowicz, J. 2015. Człowiek transkulturowy jako efekt dialogu tożsamościowego. W: Kieszkowska, A. red. Prawda, dobro, piękno. Wymiar filozoficzno-prawny i socjologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Diffin, ss. 181– –184.
• Nikitorowicz, J. 2018. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Nikitorowicz, J. 2019. Pedagogika międzykulturowa w rewitalizacji heterologii w warunkach zróżnicowania kulturowego. Przegląd Pedagogiczny. 1, ss. 9–20.
• Nikitorowicz, J. 2020. Tożsamość i jej dynamika jako efekt pogranicza. W: Jaworska-Witkowska, M. i Piekarski, G. red. Profile integralności humanistyki i nauk społecznych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 75–90.
• Nikitorowicz, J. 2020. Edukacja międzykulturowa w perspektywie paradygmatu współistnienia kultur, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2007. Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kulturowo. Katowice: UŚ.
• Ortiz, F. 2002. Contrapunteo cubano del tabaco y del azúcar. Madrid: Cátedra.
• Rama, A. 1984. Transculturación narrativaen América Latina. Meksyk: Ediciones El Andariego.
• Romanowska, J. 2013. Transkulturowość czy transkulturacja? O perypetiach pewnego bardzo modnego terminu. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. 6 (1), ss. 143–153.
• Rowe, W. and Schelling, V. 1991. Memory and Modernisty: popular culture in Latin America. London: Verso.
• Sarto del, A., Rios, A. and Trigo, A. 2004. The Latin American Cultural Studies Reader. Durham & London: Duke University Press.
• Sinner, K. 2011. Transkulturalität versus Multi – und Interkulturalität. Stadtkultur Magazin. Zwischen den Kulturen. https://www.stadtkulturmagazin.de/2011/03/transkulturalitat-versus-multi-und-interkulturalitat/ (20.05.2021).
• Sobecki, M., Misiejuk, D., Muszyńska, J. i Bajkowski, T. red. 2019. Człowiek pogranicza. Wyzwania humanistycznej edukacji. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Stockhammer, P.W. red. 2012. Conceptualizing Cultural Hybridization. Berlin–Heidelberg: Springer-Verlag.
• Welsch, W. 1991. Ku jakiemu podmiotowi – dla jakiego innego? Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych. 4, ss. 75–96.
• Welsch, W. 1992. Transkulturalität – Lebensformennach der Auflösung der Kulturen. Information Philosophie. 20 (2), pp. 5–20.
• Welsch, W. 1995. Die zeitgenössische Vernunftkritik und das Konzept der transversalen Vernunft. Frankfurt: Suhrkamp.
• Welsch, W. 1998a. Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury. W: Kubicki, R. red. Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ss. 195–222.
• Welsch, W. 1998b. Stając się sobą. W: Zeidler-Janiszewska, A. red. Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Cz. I. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ss. 11–34.
• Welsch, W. 1999. Transculturality – the Puzzling Form of Cultures Today. In: Featherstone, M. and Lash, S. eds. Spaces of Culture: City, Nation, World. London: SAGE, ss. 194–213.
• Welsch, W. 2004. Tożsamość w epoce globalizacji – perspektywa transkulturowa. W: Wilkoszewska, K. red. Estetyka trans kulturowa. Kraków: Wydawnictwo Universitatis, ss. 31–46.
• Welsch, W. 2012. Transkulturalität – neue und alte Gemeinsamkeiten. In: Welsch, W. Immer nur der Mensch? Entwürfe zu einer anderen Anthropologie. Berlin: Akademie Verlag, ss. 294–322.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2021.02.01

Biblioteka Nauki

1878301