Dziedzictwo i pamięć. Szkic o nieobecnej kulturze polskich Żydów

• Authors: Halina Rusek

Title variants

EN

Heritage and memory. An essay on the absent culture of Polish Jews

Abstracts

PL

Głównym problemem badawczym opracowania są pytania o to, czy dzisiaj już nieobecna w przestrzeni społecznej lokalnej społeczności kultura uznawana jest za jej dziedzictwo kulturowe? Czy i jak kultura ta zapisała się w pamięci mieszkańców małego miasta, czy wpisuje się w kontekst edukacji regionalnej? Osią artykułu jest kultura żydowska obecna do czasu II wojny światowej w dwóch świętokrzyskich sztetlach – „żydowskich miasteczkach”: we Włoszczowie i Chmielniku. Są to dwa przeciwstawne przykłady budowania tożsamości kulturowej i społecznej miasta w kontekście prawie całkowitej nieobecności kultury żydowskiej i w drugim przypadku, jej szerokiej rewitalizacji. Z prezentowanych badań socjologicznych i antropologicznych wynika, że kontekst ten uwarunkowany jest społecznie i politycznie, a przede wszystkim pożądane jest w procesie przywoływania z przeszłości – tu kontrowersyjnej – nieobecnej kultury, pojawienie się społecznych liderów nazwanych liderami dziedzictwa kulturowego, osób zdolnych organizacyjnie zainicjować działania wsparte określoną podstawą ideologiczną.

EN

The main research problem of the study is the question whether a culture that is already absent from the social space of a local community is the community’s cultural heritage. Has such a culture been remembered by the inhabitants of a small town and how does it fit into the context of regional education? The axis of the article is the Jewish culture that was present until World War II in two shtetls – “Jewish towns” – in the Świętokrzyskie region: in Włoszczowa and Chmielnik. These are two opposite examples of building a town’s cultural and social identity in the context of the almost complete absence of the Jewish culture and, in the second case, its extensive revitalization. The presented sociological and anthropological research shows that this context is socially and politically conditioned, and (above all) that in order to recall an absent culture from the controversial past, the emergence of social leaders, called leaders of cultural heritage, is desirable. They are organizationally able to initiate activities supported by a sound ideological basis.

Keywords

PL

dziedzictwo; pamięć; kultura żydowska; liderzy dziedzictwa

EN

heritage; memory; remembrance; Jewish culture; heritage leaders

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2022
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 50-63

Dates

published

2022

Contributors

author

Halina Rusek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000310733892

References

• Ameryk, P. 2009. Opowieść o dawnej Włoszczowie (pisana ze środka miasta). Włoszczowa: Wydawca Drukarnia Kontur.
• Assmann, A. 2013. Między historią a pamięcią. Antologia. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bilewicz, M. i Wójcik, A. 2013. Antysemityzm na gruzach sztetl. Stosunek polskiej młodzieży do Żydów w miastach i miasteczkach południowej i wschodniej Polski. Ars Inter Cultures. 2. file:///C:/Users/HR/AppData/Local/Temp/bilewicz_wojcik_antysemityzm_na_gruzach_sztetl-1(1).pdf.
• Gawron, E. 2000. Żydzi we Włoszczowie w latach 1867–1942. Włoszczowa: Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury.
• Hertz, A. 2020. Żydzi w kulturze polskiej. Warszawa: Biblioteka Więzi.
• Janion, M. 2020. Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
• Kaźmierczyk, A. 2016. Żydzi w miastach prywatnych. Wybrane aspekty. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych. LXXVII (specjalny), ss. 357–378.
• Kozinetz, R.V. 2012. Badania etnograficzne online. Warszawa: Wyd. PWN.
• Kula, M. 2004. Amnezja – choroba tylko częściowo zawiniona. Tygodnik Powszechny. 39.
• Maciągowski, M. 2012. Z dziejów synagogi w Chmielniku. Ośrodek Muzealno-Edukacyjny Świętokrzyski Sztetl. Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach. 27, ss. 34–46.
• Michlić, J.B. 2015. Obcy jako zagrożenie. Obraz Żyda w Polsce od roku 1880 do czasów obecnych. Warszawa: Wydawnictwo ŻIH.
• Nieroba, E., Czerner, A. i Szczepański, M.S. 2010. Flirty tradycji z popkulturą. Dziedzictwo kulturowe w późnej nowoczesności. Warszawa: PWN.
• Nieroba, E., Czerner, A. i Szczepański, M.S. 2009. Wprowadzenie. W: Niedoba, E., Czerner, A. i Szczepański, M.S. red. Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe jako dyskursywny obszar rzeczywistości społecznej. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Nowak, J. 2017. Pamięć kulturowa i zapominanie o Żydach. SENSUS HISTORIAE. XXVII, (2), ss. 63–76.
• Nowak, C. i Staniaszek, M. 2019. Włoszczowskie rozmaitości czyli silva rerum. Włoszczowa: Wyd. Kontur.
• Pawlina-Meducka, M. 1993. Kultura Żydów w województwie kieleckim (1918–1939). Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
• Penkala, A. 1992. Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim. Radom: Wydawnictwo Tramp.
• Rentz, R. 1989. Społeczność żydowska w miasteczkach Kielecczyzny w okresie międzywojennym. W: Guldon, Z. red. Ludność żydowska w regionie świętokrzyskim. Materiały sesji naukowej w Starachowicach 17. X. 1987 r. Kielce: Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Rentz, R., 1994. Życie codzienne w miasteczkach województwa kieleckiego 1918–1939. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
• Śłabińska, E. 2018. Szkolnictwo polskie i żydowskie w nawiązaniu do prac nadesłanych na konkurs: „Nasi sąsiedzi – Żydzi”. W: Dziarmaga, A., Kowczańska-Kalita, D. i Majcher-Ociesa, E. red. „Nasi sąsiedzi – Żydzi” Z dziejów relacji polsko-żydowskich na Kielecczyźnie w XX wieku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Gmina Chmielnik.
• Tomaszewski, J. 1985. Rzeczpospolita wielu narodów. Warszawa: Czytelnik.
• Tyszka, A. 2004. Dziedzictwo kultury jako dowód tożsamości. W: Bednarek, S. i Repch, E. red. Edukacja kulturowa dzieci i młodzieży szkolnej. Koncepcje i propozycje. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia.
• Żak, P. 2020. Przeszłość to dziś, a dziś to dalej... O spotkaniach z kulturą żydowską. Busko-Zdrój: Towarzystwo Miłośników Buska-Zdroju.
• www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/zydzi.
• www.eli.gov.pl/api/acts/DU/1945/97/text.
• www.dkwloszczowa.pl/.
• www.powiat-wloszczowa.pl/p,101,kalendarz-imprez-i-uroczystosci.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2022.01.03

Biblioteka Nauki

2031309