Doświadczenia z okresu dzieciństwa i ich znaczenie w dorosłości – przyczynek do badań nauczycieli przedszkoli i szkół z polskim językiem nauczania na Zaolziu w Republice Czeskiej

• Authors: Alina Szczurek-Boruta

Title variants

EN

Childhood experiences and their significance in adulthood – a supplement to the studies among teachers from kindergartens and schools with Polish as the teaching language in Zaolzie in the Czech Republic

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych wśród nauczycieli pracujących w przedszkolach i szkołach z polskim językiem nauczania zlokalizowanych na terenie tzw. Zaolzia – w Republice Czeskiej. Doświadczenia nauczycieli poddaje analizie z perspektywy konstruktywistycznej wizji dziecka obecnej w pedagogice oraz koncepcji strukturacji i restrukturacji doświadczenia Marii Tyszkowej (zaliczanej do nurtu konstruktywistycznego). Podjęte rozważania i wyniki przeprowadzonych badań pozwalają poznać znaczenie doświadczeń z dzieciństwa dla rozwoju zawodowego początkujących nauczycieli. Mogą przyczynić się do rozwoju świadomości i odpowiedzialności nauczycieli za dostarczanie doświadczeń dzieciom i młodzieży. Doświadczenia te będą miały istotne znaczenie w późniejszym życiu dzieci i młodzieży.

EN

The article comprises a presentation of quantitative and qualitative studies, conducted among teachers working in kindergartens and schools with Polish as the teaching language in the territory of Zaolzie in the Czech Republic. Teachers’ experiences are analysed from the perspective of both the constructivist vision of a child, present in pedagogy, and Maria Tyszkowa’s concept of structuration and restructuration of experience (considered to be a part of the constructivist current). The undertaken reflections and the research results enable the recognition of the significance of childhood experiences for the professional development of beginners in teaching careers. Those reflections and outcomes can also enhance the development of teachers’ awareness and responsibility for providing children and youth with experiences that will be of crucial importance in their later life young.

Keywords

PL

doświadczenia z okresu dzieciństwa; nauczyciele; rozwój zawodowy; przedszkola i szkoły z polskim językiem nauczania na Zaolziu; Republika Czeska

EN

childhood experiences; teachers; professional development; kindergartens and schools with Polish as the teaching language in Zaolzie; Czech Republic

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2022
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 101-118

Dates

published

2022

Contributors

author

Alina Szczurek-Boruta

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000177054398

References

• Albański, Ł. 2017. Socjologia dzieciństwa: dyskusja nad pozycją dziecka w socjologii. Studia Edukacyjne. 46, ss. 73–88.
• Arlin, P.K. 1989. Problem solving and problem finding in young artists and young scientists. Adult Development. 1, ss. 197–216.
• Bińczycka, J. i Smolińska-Theiss, B. red. 2005. Wymiary dzieciństwa. Problemy dziecka i dzieciństwa w zmieniającym się społeczeństwie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Bogocz, I. 1998. Świadomość językowa najmłodszej generacji Polaków na Zaolziu. Ostrava: Uniwersytet Ostrawski.
• Bogoczová, I. 2019. Mowa Polaków na Zaolziu (w kontekście języków ogólnonarodowych i ich odmian). Rozprawy Komisji Językowej ŁTN. LXVII, ss. 7–18. https://doi.org/10.26485/RKJ/2019/67/1.
• Bradáčová, Z. 2020. Bilingvismus z pohledu rodičů. http://ruce.cz/clanky/186-bilingvismus-z-pohledu-rodicu (29.12.2021).
• Bogus, M. 2013. Nauczyciele szkół ludowych Śląska Cieszyńskiego w XIX i na początku XX wieku. Uwarunkowania, prawne i zawodowe. Czeski Cieszyn – Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.
• Brzezińska, A. 2006. Dzieciństwo i dorastanie: korzenie tożsamości osobistej i społecznej. W: Brzezińska A.W., Hulewska, A i Słomska, J. red. Edukacja regionalna. Warszawa: WN PWN, ss. 47–77.
• Chlebowczyk, J. 1961. Główne problemy i etapy stosunków polsko-czeskich na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku i na początku XX wieku (do 1914). Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Day, Ch. 2004. Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się poprzez całe życie. Tłum. J. Michalak. Gdańsk: GWP.
• Drobik, A. i Legierski, D. 2014. Zaolzie, szkopyrtoki i syndrom Mowgliego. Z Dariuszem Jedzokiem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski. W: Drobik, A. red. Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim. T. 1. Ustroń, ss. 225–233.
• Frankfort-Nachmias, Ch. i Nachmias, D. 2001. Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Grabowska, B. i Ogrodzka-Mazur, E. 2010. Stan, problemy i perspektywy szkolnictwa z polskim językiem nauczania w Republice Czeskiej. W: Lewowicki, T., Nikitorowicz, J. i Szczurek-Boruta, A. red. Szkolnictwo z polskim językiem nauczania w państwach europejskich – stan, problemy i perspektywy. Białystok – Cieszyn – Warszawa: WN ITE-PI, ss. 183–233.
• Horowski, S. 2017. Za Olzę po naukę. Głos Ziemi Cieszyńskiej. 3, z dnia 20.01.2017.
• Jasiński, Z. 1980. Szkolnictwo polskie w czechosłowackiej części Śląska Cieszyńskiego w latach 1945–1948. Rocznik Polonijny. 1.
• Jasiński, Z. 1992. Refleksje z badań nad szkolnictwem polskim w Czechosłowacji. Kalendarz Śląski. Czeski Cieszyn.
• Jasiński, Z. red. 2010. Szkoła i nauczyciele wobec problemów edukacji międzykulturowej. Opole: INP UO.
• Jezierski, K. 2020. Specyfika rozwojowa struktury pamięci dzieciństwa w biegu dorosłego życia – wyniki badań narracyjnych. Psychologia Rozwojowa. 25 (4), ss. 63–76. DOI: 10.4467/20843879PR.20.027.13435.
• Kadłubiec, D. 1994. Cieszyńsko-zaolziańska polszczyzna. Katowice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna.
• Kadłubiec, K.D. 1997. Polská národní menšina na Těšínsku v České republice. Ostrava: Filozofická fakulta Ostravské univerzity.
• Kadłubiec, D. i Milerski, W. red. 2001. Cieszyńska ojczyzna polszczyzna. Cieszyn: PROprint.
• Kielar-Turska, M. 2000. Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia. W: Strelau, J. red. Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: GWP, ss. 285– –332.
• Knyt, A. red. 2008. Polsko-czeski spór o Śląsk Cieszyński 1918–2008. Warszawa: Ośrodek Karta, Dom Spotkań z Historią.
• Kowalczyk, J. 1992. Po drugiej stronie Olzy. Przemiany zasad samookreślenia polskiej ludności Śląska Cieszyńskiego w świetle prasy. Warszawa: Stowarzyszenie Redaktorów.
• Kubinowski, D. 2012. Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja. Lublin: Wyd. UMCS.
• Lewowicki, T. 2000. W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta, A. red. Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice: Wyd. UŚ, ss. 21–35.
• Lewowicki, T. 2008. O podstawowych warunkach pomyślnej pracy nauczycieli w sytuacji wielokulturowości. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta A. red. Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego. Cieszyn – Warszawa – Toruń: WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 13–24.
• Lewowicki, T. 2010. Nauczyciele w warunkach wielokulturowości – trudności i wyznaczniki powodzenia. W: Jasiński, Z. red. Szkoła i nauczyciele wobec problemów edukacji międzykulturowej. Opole: INP UO, ss. 19–42.
• Liberska, H. 2017. Koncepcja strukturacji i restrukturacji doświadczenia Tyszkowej. W: Trempała, J. red. Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: PWN, ss. 113–115.
• Macura, J. 1998. Z dziejów szkolnictwa polskiego na Zaolziu. Czeski Cieszyn: Towarzystwo Nauczycieli Polskich w Republice Czeskiej.
• Miles, M.B. i Huberman, A.M. 2000. Analiza danych jakościowych. Tłum. S. Zabielski. Białystok: Wyd. „Trans Humana”.
• Michalska, P., Trempała, J., Szymanik-Kostrzewska, A. i Gurba, E. 2016. Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach. Psychologia Rozwojowa. 21 (2), s. 55–71.
• Mróz, A. 2009. Znaczenie doświadczeń z okresu dzieciństwa i adolescencji dla rozwoju zawodowego w życiu dorosłym. Problemy Profesjologii. 2, ss. 85–93. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Problemy_Profesjologii/Problemy_Profesjologii-r2009-t-n2/Problemy_Profesjologii-r2009-t-n¬2-s85-93/Problemy_Profesjologii-r2009-t-n2-s85–93.pdf.
• Nauczyciele emigrują do Czech. http://gazetacodzienna.pl/article/gospodarka/nauczyciele-emigruja-do-czech (2.08.2017).
• Nowak, K. red. 1999. Śląsk Cieszyński u zarania polskiej i czechosłowackiej niepodległości 1918–1920. Cieszyn: Wyd. Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
• Nikitorowicz, J. 1995. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa. Białystok: WU Trans Humana.
• Nikitorowicz, J. 2017. Teoria wielozakresowej i wielowymiarowej tożsamości TWiWT w kontekście nieustannego stawiania się i bycia sobą. W: Nikitorowicz, J. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształ-tującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 327–364.
• Panic, I. red. 2012. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. T. 4: Śląsk Cieszyński w okresie 1653–1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe.
• Pięć plusów dwujęzyczności. https://glos.live/Wiadomosci/detail/Piec_plusow_dwujezycznosci/0 (10.03.2017).
• Polské národnostní školství v Moravskoslezském kraji. https://www.msk.cz/skolstvi/polske_skolstvi.html (23.11.2020).
• Przetacznik-Gierowska, M. i Tyszkowa, M. 2002. Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: PWN.
• Rocławska-Daniluk, M. 2011. Dwujęzyczność i wychowanie dwujęzyczne w perspektywy lingwistyki i logopedii. Gdańsk: Wyd. UG, s. 11.
• Segiet, K. 2011. Dziecko i jego dzieciństwo w perspektywie naukowego poznania i doświadczania rzeczywistości. Studium pedagogiczno-społeczne. Poznań: WN UAM.
• Sčítání lidu, domů a bytů. 2021. https://www.czso.cz/csu/scitani2021/.
• Schaffer, R. 2005. Psychologia dziecka. Tłum. A. Wojciechowski. Warszawa: PWN.
• Siwek, T., Zahradnik, S. i Szymeczek, J. 2000. Polská národní menšina v Československu 1945–1954. Studijní materiály Ústavu pro soudobé dějiny AV ČR. Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR. 2000.
• Studnicki, G. 2015. Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi. Katowice: Wyd. UŚ.
• Szczepska-Pustkowska, M. 2009. Kategoria dziecka i dzieciństwa w nowożytnej myśli pedagogicznej. W: Klus-Stańska, D. i Szczepska-Pustkowska, M. red. Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: WAiP Spółka z.o.o., ss. 79–122.
• Szczepska-Pustkowska, M. 2005. Socjalizujący strumień pamięci: dzieciństwo jako trwanie. Problemy Wczesnoszkolnej Edukacji. 2.
• Szczurek-Boruta, A. 2014. Edukacja środowiskowa i wybrane formy realizacji edukacji regionalnej, wielokulturowej i międzykulturowej na Śląsku Cieszyńskim. W: Cimała, B. i Pogorzelska, M. red. Wokół różnorodności kulturowej i regionalizmu – rozważania teoretyczne i aspekty praktyczne. Opole: Wyd. UO, ss. 105–120.
• Szczurek-Boruta, A. 2017a. Nauczyciele pracujący w szkołach zlokalizowanych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i nauczyciele pracujący w szko¬łach z polskim językiem nauczania zlokalizowanych na terenie Republiki Czeskiej – charakterystyka środowiska i badanych grup. W: Lewowicki, T., Szczurek-Boruta, A. i Szafrańska, A. Sfery życia duchowego dzieci, młodzieży i dorosłych – studium z pogranicza polsko-czeskiego. T. 4: O nauczycielach, ich spostrzeganiu świata społecznego i aktywności. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 10–18.
• Szczurek-Boruta, A. 2017b. Doświadczanie, postrzeganie i rozumienie rzeczywistości społecznej i zawodowej oraz praktyki działania pedagogicznego nauczycieli z Pogranicza. W: Lewowicki, T., Szczurek-Boruta, A. i Szafrańska, A. Sfery życia duchowego dzieci, młodzieży i dorosłych – studium z pogranicza polsko-czeskiego. T. 4: O nauczycielach, ich spostrzeganiu świata społecznego i aktywności. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 19–76.
• Szczurek-Boruta, A. 2017c. Nauczyciele i ich strategie działania – refleksje z badań nad nauczycielami szkół z polskim językiem nauczania w Republice Czeskiej. Studia Pedagogiczne. LXX, ss. 181–193.
• Szyndler, M. 2011. Folklor pieśniowy Zaolzia. Uwarunkowania, typologia i funkcje. Katowice: Wyd. UŚ.
• Szymeczek, J. 2017. Szkolnictwo polskie w Czechosłowacji (Republice Czeskiej) od czasów jej powstania do dzisiejszego dnia. https://www.snpl.lt/Rocz¬nik/17/R.17.254-274.pdf (29.12.2021).
• Szymeczek, J. 2012. Jak się narodowo nie uwstecznić? https://www.youtube.com/watch?v=s9zWO0M-uYA (29.12.2021).
• Śliwerski, B. 2007. Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu. Gdańsk: GWP, s. 83–99.
• Śliwerski, B. 2020. Badania nad małym dzieckiem i dzieciństwem. Pedagogical Contexts. 2 (15), ss. 9–24. https://doi.org/10.19265/kp.2020.2.15.266.
• Tyszkowa, M. 1988. Rozwój psychiczny jednostki jako proces strukturyzacji i restrukturyzacji doświadczeń. W: Tyszkowa, M. red. Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Warszawa: PWN, s. 44–79.
• Wizja 2035, Strategia Rozwoju Polskości na Zaolziu. 2015. Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w RC.
• Wołk, Z. 2005. Rozwój zawodowy na tle życia. Życie człowieka jako proces rozwojowy. Problemy Profesjologii. l, ss. 35–47.
• Zaolzie teraz. https://zaolzieteraz.kc-cieszyn.pl/zaolzie/obszar/ (25.01.2021)

Identifiers

DOI

10.15804/em.2022.01.07

Biblioteka Nauki

2031296