Jerozolimskie i lippstadzkie peregrynacje Koziołka Matołka. Z badań nad losami polskich książek obrazkowych na Wschodzie i Zachodzie

• Authors: Hubert Bilewicz , Małgorzata Cackowska

Title variants

EN

Jerusalemian and Lippstadtian peregrinations of Matołek the Billy Goat. Research on the Polish picturebooks in the East and West

Abstracts

PL

Autorzy śledzą niezbadane dotąd losy wydań przygód Koziołka Matołka – kanonicznego przykładu polskich książek obrazkowych dla dzieci Kornela Makuszyńskiego i Mariana Walentynowicza czasu II wojny światowej (w Palestynie) i tuż po niej (w nadreńskim Lippstadt) w kontekście polskiego życia uchodźczego (w szczególności kulturalno-oświatowego) na Bliskim Wschodzie i w Niemczech Zachodnich. Analizy badawcze skupiają się na okolicznościach publikacji, mechanizmach wydawniczych, problematyce adaptacji i modyfikacji graficznych, funkcjach edukacyjnych oraz zakresie oddziaływania czytelniczego tych inicjatyw w kontekście ówczesnych masowych migracji oraz wymiany międzykulturowej. Nadto w aspekcie interpretacyjnym peregrynacyjny charakter podstawowego wątku fabularnego wydaje się konweniować z ówczesnym kontekstem społeczno-historycznym naznaczonym powszechnym i masowym doświadczeniem migracyjnym, co dodatkowo współtworzyło przestrzeń dla edukacyjnych ofert w ramach polskiego uchodźczego życia oświatowego o wymiarze interkulturowym.

EN

The authors trace the previously non-examined history of the editions of Kornel Makuszyński and Marian Walentynowicz’s adventures of Matołek the Billy Goat (canonical example of Polish children’s picturebooks) published during the Second World War (in Palestine) and immediately after it (in Lippstadt, Germany) in the context of the life of Poles in exile (in particular in the aspect of culture and education) in the Middle East and West Germany. Research analyses are focused on the circumstances and mechanisms of publication, adaptation and graphic modification, educational functions and the scope of the reading impact of these initiatives in the context of the mass migrations of the time and intercultural exchange. Also, as far as the interpretative aspect is concerned, the peregrinatory nature of the main plot line seems to convene with the socio-historical context of the day, marked with the common mass experience of migration, which additionally co-created space for intercultural educational offers as a part of the educational life of Poles in exile.

Keywords

EN

Polish picturebook for children; Matołek the Billy Goat; Poles in exile; intercultural exchange

PL

polska książka obrazkowa dla dzieci; Koziołek Matołek; wymiana międzykulturowa; Polacy na uchodźstwie

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2022
• Volume: 18
• Issue: 3
• Pages: 138-151

Dates

published

2022

Contributors

author

Hubert Bilewicz

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000309852421

author

Małgorzata Cackowska

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000268554646

References

• Baluch, A. 2014. Koziołek Matołek – dziecko w wieku koziołka, Czasopismo o książce dla dziecka. 3, ss. 96–101.
• Bogusławska, A. 1965. Książki dla dzieci i młodzieży. W: Terlecki T. red. Literatura polska na obczyźnie 1940–1960. T. II. Londyn: Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie.
• Chłap-Nowakowa, J. 2014. Polacy w Jerozolimie podczas II wojny światowej. Jak święte miasto stało się drugim po Londynie centrum polskiej diaspory? W: Najder, Z. i Machcewicz, A. i in. red.Węzły pamięci niepodległej Polski, Kraków – Warszawa: Wydawnictwo Znak.
• Czarnik, O.S. 2012. W drodze do utraconej Itaki. Prasa, książki i czytelnictwo na szlaku Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (1940–1942) oraz Armii Polskiej na Wschodzie i 2. Korpusu (1941–1946). Warszawa: Biblioteka Narodowa.
• Davies, N. 2016. Szlak nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty. Warszawa: Rosikon Press.
• Draus, J. 1993. Oświata i nauka polska na Bliskim i Środkowym Wschodzie 1939–1950. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Heska-Kwaśniewicz, K. 2016. Koziołka Matołka bój ze stalinizmem. [przedruk] W: Bator, M., Gierszewska B. i Kępczyk, K. red. Koziołek Matołek i inne bajkowe zwierzęta w tekstach literatury i kultury. Pacanów: Europejskie Centrum Bajki w Pacanowie i Instytut Filologii Polskiej UJK w Kielcach.
• Heska-Kwaśniewicz, K. 2019. Pochwała Koziołka Matołka, czyli o mądrości literatury dla najmłodszych. Paidia i Literatura. 1, ss. 13–17.
• Jędrzejczak, W.J. 2000. W polskiej szkole DP w Niemczech po drugiej wojnie światowej: wspomnienia ucznia z lat 1945–1949. Archiwum Emigracji: studia, szkice, dokumenty. 3, ss. 278–284.
• Kot, D. 2020. Tratwa Odysa. Esej o uchodźcach. Gdańsk: Słowo-Obraz-Terytoria.
• Krajewski, M. 2013. Są w życiu rzeczy... Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacje Bęc Zmiana.
• Lasocki, W.A. 1989. Polskie wydawnictwa szkolne na obczyźnie. W: Czapliński, Cz. red. Prace Kongresu Kultury Polskiej, t. XI. Oświata, książka i prasa na obczyźnie. Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie.
• Lembeck, A. i Wessels, K., 2007. Wyzwoleni, ale nie wolni: polskie miasto w okupowanych Niemczech. Warszawa: Świat Książki.
• Łakomy, A. 2011. Polska książka na obczyźnie. Niemcy Zachodnie 1945–1950. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Łakomy-Chłosta, A. 2017. Drukowane katalogi wydawnicze i księgarskie źródłem informacji o książce dipisowskiej w Niemczech Zachodnich w latach 1945–1950. Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi. T. 11, ss. 217–229.
• Ney-Krwawicz, M. 2014. Na pięciu kontynentach. Polskie dzieci, młodzież i szkoły na tułaczych szlakach 1939–1950. Warszawa: MWP.
• Ney-Krwawicz, M. 2020: „Polak w Afryce” o młodych i najmłodszych uchodźcach polskich z ZSRR w Afryce w latach 1943–1945. Dzieje Najnowsze. 4, ss. 25–54.
• Nizińska, E. 2016. Rzeczy nostalgiczne. O powrotach do krainy dzieciństwa. W: A. Rybus, M.W. Kornobis. Ludzie w świecie przedmiotów. Przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy. Warszawa: Wydawnictwo UW.
• Odrzywołek, K. i Trojański, P. 2015. Dzieci Teheranu – od mrozów Syberii do słońca Palestyny. Rola delegatur Ambasady RP w ZSRR i armii Andersa w ratowaniu dzieci żydowskich. Zagłada Żydów. Studia i Materiały. R. 11, ss. 144–172.
• Orlev, U. 2012. Książki mojego dzieciństwa (1931–1945), przeł. z ang. J. Rybicki, posł. A. Nasalska. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Pantaleo, S. 2018. Paratexts in picturebooks. In: Kummmerling-Meibauer, B. red. Routledge Companion to Picturebooks. London – New York: Routledge Tylor and Francis Group.
• Papuzińska, J. 1996. Dziecko w świecie emocji literackich. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
• Patek, A. 2021. Soplicowo nad Jarkonem. Próba portretu zbiorowego polskich uchodźców wojennych w Tel Awiwie (1940–1948). Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne. T. 30, ss. 29–51.
• Przewrocka-Aderet, K. 2020. Z Polski do Izraela. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Rybicka, K. 2020. Wędrowcy i podróżnicy. W: Wincencjusz-Patyna, A. red. Admirałowie wyobraźni. 100 lat polskiej ilustracji w książkach dla dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry.
• Stola, D. 2010. Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989. Warszawa: Wydawnictwo IPN.
• Szmatoła, R. 2016. Koziołek Matołek za granicą. W: Bator, M., Gierszewska B. i Kępczyk K. red. Koziołek Matołek i inne bajkowe zwierzęta w tekstach literatury i kultury. Pacanów: Europejskie Centrum Bajki w Pacanowie i Instytut Filologii Polskiej UJK w Kielcach.
• Urbanek, M. 2017. Makuszyński. O jednym takim, któremu ukradziono słońce. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Zalewska, G. 2000. Emigracja Żydów z Polski. W: Cała, A., Węgrzynek, H. i Zalewska, G. red. Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: WSiP.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2022.03.09

Biblioteka Nauki

2118823