Dehumanizacja Obcego. Rola sztuki popularnej w uświadamianiu problemu na przykładzie Men Against Fire (2016)

• Authors: Alicja Lisiecka

Title variants

EN

Dehumanization of the Other. The role of popular art in raising awareness of the problem. The case of Men Against Fire (2016)

Abstracts

PL

Dehumanizacja to – w najbardziej ogólnym sensie – proces zanegowania człowieczeństwa drugiej osoby. Problem ten, rozpatrywany przede wszystkim na gruncie psychologii społecznej, posiada silne konotacje pedagogiczne. Celem artykułu jest ukazanie potencjalnego znaczenia sztuki popularnej dla edukacji międzykulturowej, a dokładnie ukazanie roli, jaką sztuka ta może pełnić w uświadamianiu problemu dehumanizacji Obcego. Aby osiągnąć zamierzony cel, w tekście wskazano na zasadność obecności sztuki popularnej w edukacji, przedstawiono pojęcie Obcego, czyli osoby znajdującej się poza horyzontem doświadczenia danego człowieka, poza daną społecznością, poznawczo niebezpiecznego, oraz zarysowano zagadnienie dehumanizacji. Egzemplifikację przeprowadzono na przykładzie piątego odcinka trzeciej serii brytyjskiego serialu science fiction Black Mirror – Men Against Fire (2016). Rozważania prowadzone są z perspektywy nowocześnie rozumianej edukacji estetycznej, nawiązującej koncepcyjnie do polskiej teorii wychowania estetycznego. Zorientowana humanistycznie, nowoczesna edukacja estetyczna musi być realizowana w duchu pluralizmu i międzykulturowości; powinna także przyczyniać się do rozwijania całokształtu osobowości człowieka: od jego wrażliwości estetycznej i orientacji moralnej, po zdolność krytycznego myślenia i kreatywność. Artykuł wskazuje na możliwości wykorzystania sztuki popularnej w edukacji poprzez budowanie teoretycznych kontekstów interpretacyjnych.

EN

Dehumanization is – in the broadest sense – the process of depriving a person of positive human qualities. This problem, considered mainly in the field of social psychology, has strong pedagogical significance. The article is aimed to show the potential importance of popular art for intercultural education, precisely: to show the role that popular art can play in raising the awareness of the problem posed by dehumanization of the Other. To achieve the intended goal, the author indicates the justified presence of popular art in education, introduces the concept of the Other, i.e. a person who is beyond the horizon of a given person’s experience, who is outside a given community or is cognitively dangerous, and outlines the issue of dehumanization. The exemplification was conducted on the example of the episode of the British science fiction series Black Mirror – Men Against Fire (2016). The considerations are carried out from the perspective of contemporary aesthetic education, which refers conceptually to the Polish theory of aesthetic education. Humanistically oriented, contemporary aesthetic education must be conducted in the vein of pluralism and interculturalism; it should also contribute to the development of a person’s holistic personality: from their aesthetic sensitivity and moral orientation, to their ability of critical thinking and creativity. In the article, the possibilities are indicated of using popular art in education by building theoretical interpretive contexts.

Keywords

EN

aesthetic education; intercultural education; dehumanization; popular art; The Other

PL

edukacja międzykulturowa; dehumanizacja; edukacja estetyczna; sztuka popularna; Obcy

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2023
• Volume: 20
• Issue: 1
• Pages: 132-143

Dates

published

2023

Contributors

author

Alicja Lisiecka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000300806314

References

• Baran, T. 2007. Dehumanizacja w stosunkach międzygrupowych. Czy „obcy” to też człowiek?. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Baran, T. 2011. Pomiar zjawiska infrahumanizacji „obcych” poprzez atrybucję słów typowo ludzkich i typowo zwierzęcych. Psychologia Społeczna. 6, 3 (18), ss. 202–213.
• Batorowska, H., Klepka, R. i Wasiuta, O. 2019. Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem. Kraków: Libron.
• Citlak, A. 2015. Dehumanizacja – zaburzenie i patologia czy permanentny stan ludzkiego umysłu? Spojrzenie z perspektywy psychologii poznania społecznego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem. 37 (1), ss. 13–34.
• Citlak, A. 2018. Psychologiczne i językowe uprzedmiotowienie obcych (stereotypizacja i dehumanizacja wrogów). Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem. 40 (4), ss. 7–30.
• Dziemidok, B. 2002. Główne kontrowersje estetyki współczesnej. Warszawa: PWN.
• Gulin, W. 2006. Filozoficzne korzenie empatii. Studia Psychologica. 6, ss. 207–220.
• Jakubowski, W. 2010. Kultura i sztuka popularna jako obszar działań edukacyjnych. Ars inter Culturas. 1, ss. 35–45.
• Jakubowski, W. 2017. Pedagogika popkultury – prolegomena. W: Jakubowski, W. red. Pedagogika kultury popularnej – teorie, metody i obszary badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 15–27.
• Jakubowski, W. 2020. Popkulturowe ilustracje utopii społecznych, czyli o edukacyjnym potencjale kultury popularnej. W: Włodarczyk, R. red. Utopia a edukacja. Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 91–108.
• Jakubowski, W. 2021. Edukacja w popkulturze – popkultura w edukacji (szkice z pedagogiki kultury popularnej). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kwiatkowska-Tybulewicz, B. 2016. Wychowawcze aspekty sztuki współczesnej. Z perspektywy pedagogiki krytycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Lisiecka, A. 2022a. Możliwości interpretacyjne kategorii wstrętu na przykładzie popkulturowej figury zombie. Perspektywa edukacji estetycznej. Studia Edukacyjne. 64, ss. 129–146.
• Lisiecka, A. 2022b. Pedagogiczne spojrzenie na kategorię wstrętu w sztuce popularnej. Propozycje interpretacyjne dla wybranych fenomenów. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Lubiszewski, D. 2011. Roboty na polu walki. Pomiędzy etyką a robotyką. Pomiary Automatyka Robotyka. 15, ss. 87–91.
• Nikitorowicz, J. 2012. Fenomen wielokulturowości i prognozy rozwoju ku międzykulturowości. Edukacja Międzykulturowa. 1, ss. 47–66.
• Olkusz, K. 2016. Jak „ugryźć” temat? Wieloaspektowość figur zombie. W: Olkusz, K. red. Zombie w kulturze. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta, ss. 17–29.
• Pachowicz, M. 2018. Inny, czyli kto? Obszary i podmioty inkluzji. W: Gołębniak, B.D. i Pachowicz, M., red. Ku inkluzji społeczno-kulturowej w szkole. Od pedagogiki klasy do pedagogiki włączającej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, ss. 45–60.
• Pankowska, K. 2007. Teoria wychowania estetycznego w zmieniającej się rzeczywistości. W: Wilkoszewska, K. red. Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce. Kraków: Universitas, ss. 877–885.
• Pater-Ejgierd, N. 2010. Kultura wizualna a edukacja. Poznań: Fundacja Tranzyt.
• Ptaszek, G. 2019. Edukacja medialna 3.0. Krytyczne rozumienie mediów cyfrowych w dobie Big Data i algorytmizacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sajduk, B. 2014. Pojęcia wojny i odwagi na polu walki w świetle zmian wywołanych rewolucją w robotyce. W: Borowiec, P., Kłosowicz, R. i Ścigaj P. red. Odmiany współczesnej nauki o polityce. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, ss. 267–279.
• Środa, M. 2020. Obcy, inny, wykluczony. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
• Welskop, W. 2014. Socjologiczne ujęcie „Innego” w szkole. Edukacja Humanistyczna. 1 (30), ss. 209–216.
• Wincław, D. 2016. Obcy czy po prostu Inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji. Kultura i Wartości. 19, ss. 93–115.
• Wojnar, I. 2007. O edukacji estetycznej – głos pedagoga humanisty. W: Wilkoszewska, K. red. Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce. Kraków: Universitas, ss. 871–875.
• Zimbardo, P. 2008. Efekt Lucyfera. Warszawa: PWN.
• Zydorowicz, J. 2018. Kultura wizualna w dobie terroryzmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2023.01.09

Biblioteka Nauki

2188345