Ochrona kultury i języka Serbów łużyckich w Brandenburgii

• Authors: Anna D. Weissbrot-Koziarska , Inetta Nowosad , Justyna Michniuk

Title variants

EN

Preservation of the culture and language of the Lusatian Sorbs in Brandenburg

Abstracts

PL

Serbowie łużyccy, nazywani w języku polskim również Serbołużyczanami, to ludność zamieszkująca Górne, Środkowe i Dolne Łużyce. Ten mały naród to pozostałość osadnictwa słowiańskiego na terenie Niemiec Wschodnich (Brandenburgia i Saksonia). Dolne Łużyce leżą obecnie w kraju związkowym Brandenburgia, zaś Górne i Środkowe w Wolnym Kraju Saksonia. Według oficjalnych danych na tych terenach zamieszkuje obecnie około 50 000–60 000 Serbów łużyckich, z tego przyjmuje się, że dwie trzecie rezyduje w Saksonii, zaś jedna trzecia w Brandenburgii. W artykule zwrócono uwagę na kwestie formalnoprawne skierowane na ochronę kultury i języka dolnołużyckiego. Wyprowadzone analizy dotyczą postanowień ogólnych Unii Europejskiej, Niemiec oraz szczegółowych wytycznych przyjętych w Brandenburgii. Akty prawne są ważnym, formalnym sposobem ochrony, którego skuteczność wyraża sposób praktykowania. Niestety w Brandenburgii wiele z istniejących zapisów nie przekłada się na codzienność lub jest wypaczana. Celem artykułu jest podjęcie próby identyfikacji założeń formalnoprawnych z ich realizacją, rozpoznania ograniczeń, ale też dyskusji nad kierunkami poprawy istniejącego stanu. Zastosowano metodę analizy dokumentów.

EN

Lusatian Serbs, also called Sorbs, are people living in Upper, Middle and Lower Lusatia. This small nation is a remnant of the Slavic settlement in East Germany (Brandenburg and Saxony). Lower Lusatia now lies in the state of Brandenburg, and Upper and Middle Lusatia in the Free State of Saxony. According to official data, in these areas there are approximately 50,000 – 60,000 Lusatian Serbs, of which it is assumed that two-thirds reside in Saxony and one-third in Brandenburg. The article draws attention to formal and legal issues aimed at protecting the culture and the Lower Sorbian language. The analyses carried out concern the general provisions of the European Union, Germany and more detailed guidelines adopted in Brandenburg. Legal acts are important formal means of protection, the effectiveness of which is expressed by the way of practice. Unfortunately, in Brandenburg, many of the existing regulations have no proper effect on everyday life or are distorted. The article is an attempt to identify the assumptions with the implementation, to recognize the limitations, but also to discuss the directions of improving the existing state.

Keywords

PL

polityka edukacyjna; mniejszości narodowe i etniczne; Serbowie łużyccy; ochrona języka i kultury; języki wymierające; język dolnołużycki

EN

educational policy; national and ethnic minorities; Lusatian Sorbs; protection of language and culture; dying languages; Lower Sorbian language

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2023
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 57-68

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna D. Weissbrot-Koziarska

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/0000000310761957

author

Inetta Nowosad

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000237397844

author

Justyna Michniuk

• Euroregion Spree-Neiße-Bober e.V, Germany

• https://orcid.org/0000000160127220

References

• Batkowski, H. 1946. Łużyce. Zwięzła informacja. Kraków: Polski Związek Zachodni, Okręg Małopolski w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński i Akademia Górnicza.
• Bart J. 2008. Grundlagen und Vorteile der Erziehung nach der Immersionsmethode. W: Kaulfürstowa J. red. Das WITAJ-Projekt in Kindertagesstätten im Freistaat Sachsen – Zwischenbilanz und Ausblick in die Zukunft. Bautzen: WITAJ-Sprachzentrum.
• Brandenburgisches Schulgesetz. https://bravors.brandenburg.de/gesetze/bbgschulg (14.10.2022).
• Das Gesetz zur Ausgestaltung der Rechte der Sorben/Wenden im Land Brandenburg. https://bravors.brandenburg.de/gesetze/swg (14.10.2022).
• Derlatka, T. 2008. Aufsatz zur Geschichte, Lehre und Forschung der Sorabistik an der Leipziger Universität. W: Häuser F. Geschichte der Universität Leipzig 1409–2009, Band 4. Lipsk, Fakultäten, Institute, Zentrale Einrichtungen 1. Halbband, Leipziger Universitätsverlag.
• Dyrlich, B. 2022. Serbske printmedije-kriza a wuhlady. Serbski kulturny časopis. 11, ss. 6–10.
• Elle, L. 2005. Das Rahmenübereinkommen des Europarats zum Schutz nationaler Minderheiten und die Minderheitenpolitik in der Lausitz. Bautzen: Sorbisches Institut.
• Europejska Karta języków regionalnych lub mniejszościowych. https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/europejska-karta-jezykow-regionalnych-lub-mniejszosciowych (10.10.2022).
• Institut für Sorabistik. 2017, Universität Leipzig, Institut für Sorabistik, Abschlussbericht zur WITAJ-Evaluation. https://www.philol.uni-leipzig.de/fileadmin/Fakult%C3%A4t_Philo/Sorabistik/Dokumente/Abschlussbericht.Evaluation.LISUM_1_.pdf (12.10.2022).
• Kaulfürstowa, J. 2010. Działania Ośrodka Językowego WITAJ dotyczące zachowania i popularyzacji języka serbołużyckiego. www.witaj-sprachzentrum.de/files/Dzelawosc%20RCW%20-%20po.pdf (1.10.2022).
• Klemm, K. 2018. Lehrkräfte dringend gesucht. W: Klemm, K. und Zorn, D. https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/BST-17-032_Broschuere-Lehrkraefte_dringend_gesucht_GESAMT_WEB.pdf (5.12.22).
• Kolb, N. und Fischer, U., 2019. QITA-Kriterienhandbuch für den Bereich Sprache und Mehrsprachigkeit. Hildesheim: UniversitätsVerlag.
• Konstytucja Kraju Związkowego Brandenburgia w wersji polskiej. (Verfassung des Landes Brandenburg) www.landtag.brandenburg.de/media_fast/5701/Landesverfassung-BB-Sept2019-polnisch.pdf (13.10.2022).
• Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych. Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20020220209 (12.09.2022).
• Kunze, P. 2000. Die Sorben/Wenden in der Niederlausitz: Ein geschichtlicher Überblick (Wobrazki ze Serbow). Bautzen: Published by Domowina.
• Lewaszkiewicz, T. 2014. Dolnołużycki i górnołużycki – języki zagrożone czy wymierające? Slavia Occidentalis 71(1), ss. 37–53.
• Michniuk, J. 2012. Modern Lusatia. Skansen or living traditions of the region? National consciousness of citizens and minority rights in times of increasing globalization and unification of culture. W: Czechowska, L. and Olszewski, K. red. Central Europe on the Threshold of the 21st Century: Interdisciplinary Perspectives on Challenges in Politics and Society. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholar Pubishing.
• Mirtschin, M. 2009. Fiktive Welten auf Postkarten. Sorben in der Massenkultur. Bautzen: Sorbisches Institut.
• Pałys, P. 2011. Akcja „Mužakow” – próba utworzenia gminy serbołużyckiej po polskiej stronie Nysy Łużyckiej. W: Jamrożek, W., Kumor-Pilarczyk, I. i Tarniowy, J. red. Łużyce po obu stronach Nysy. Żary: Wydawnictwo Naukowe Łużyckiej Wyższej Szkoły.
• Prys, J. 2019. Vom Aussterben Bedrohte Sprachen und Sprachenvielfalt in der Europäischen Union. Themenpapier. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/note/join/2013/495851/IPOL-CULT_NT%282013%29495851_DE.pdf (11.10.2022).
• Scholze, D. 2011. Zur Lage des Ober – und Niedersorbischen. In: Mit den Regional – und Minderheitensprachen auf dem Weg nach Europa. Dokumentation der Konferenz am 10. November 2010 in Berlin. Berlin: Verlag Schuster Leer.
• Šatava, L. 2005. Sprachverhalten und ethnische Identität. Sorbische Schüler an der Jahrtausendwende. Bautzen: Published by Domowina.
• Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec (Vertrag über die abschließende Regelung in Bezug auf Deutschland). 1990, https://www.bundesregierung.de/breg-de/service/bulletin/vertrag-ueber-die-abschliessende-regelung-in-bezug-auf-deutschland-783966 (13.10.2022).
• Atlas of the World’s Languages in Danger. 2010a. UNESCO Project. https://www.unesco.org/sites/default/files/medias/fichiers/2022/06/redirect_new_world_atlas_of_languages_en.pdf (12.09.2022).
• Atlas of the World’s Languages in Danger. 3rd edition. 2010b. UNESCO Project. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000192416 (7.10.2022).

Identifiers

DOI

10.15804/em.2023.02.04

Biblioteka Nauki

19894587