Bernard Chrzanowski i jego relacja o pracy w Lidze Narodowej

• Authors: Adam Wątor

Title variants

EN

Bernard Chrzanowski and his account of his work in the National League

CS

Bernard Chrzanowski a jeho relace o práci v Národní lize

Abstracts

EN

The article deals with Bernard Chrzanowski’s account of his participation in the work of the National League. Chrzanowski was a lawyer, national, educational and social activist in the Prussian partition. In the Second Republic he held the office of school superintendent and sat in the Senate. Chrzanowski’s account, presented in the text, contains invaluable information about Poznan members of the National League before 1918, being among the few surviving testimonies about the group’s activities.

Keywords

PL

Bernard Chrzanowski; zabór pruski; narodowa demokracja; życie polityczne w II Rzeczypospolitej

EN

Bernard Chrzanowski; Prussian partition; national democracy; political life in the Second Republic

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2023
• Issue: 2(37)
• Pages: 93-116

Dates

published

2023

Contributors

author

Adam Wątor

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000276705504

References

• Chrzanowski B., Wspomnienia, Biblioteka Narodowa, sygn. 6480 III
• List Edwarda Taylora do Józefa Zielińskiego z 11 I 1961 r. o swoim udziale w LN, tamże, sygn. 7785, t. 7
• Spuścizna Zygmunta Wojciechowskiego, Archiwum PAN. Oddział w Poznaniu, sygn. P. III-8/106–119
• Teczka Bernarda Chrzanowskiego, [w:] Liga Narodowa. Życiorysy i relacje członków, BPAN-PAU Kraków, sygn. 7785, t. 5
• Balicki Z., Egoizm narodowy wobec etyki, wyd. drugie, Lwów 1903
• Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae in saeculis XVIII–XX. Tomus III: A–D, red. J. Michalewicz, Kraków 1999
• Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestya polska, Lwów 1908
• Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. II: 15 X 1918–23 VI 1919, oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013
• Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918.
• Liga Narodowa (1893–1928). Wybór relacji, oprac. T. Sikorski, A. Wątor, Warszawa 2015
• Lutosławski W., Jeden łatwy żywot, Warszawa 1933
• Obrona państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa, Warszawa 1923
• Reichstags-Handbuch, 12. Legislaturperiode [XII kadencja], Berlin 1907, s. 232, 486
• Sejm i Senat 1935–1940: IV kadencja, oprac. Scriptor (L. Zieleniewski), Warszawa 1936
• Taylor E., Wspomnienia ekonomisty, oprac. Z. Knakiewicz, Poznań 2008
• Września, Głos Narodu ilustrowany, [Kraków] 7 XII 1901, s. 1–4 [foto. Chrzanowskiego]
• Dzieci i młodzież na zachodzie Polski w czasie niewoli: przemówienie na zjeździe „Stowarzyszenia Uczestników Walki o Szkołę Polską” w Warszawie 2-go lutego 1935 r., Poznań 1933
• Dziesięć lat tajnych wycieczek młodzieży z zaboru pruskiego do Krakowa 1905–1914, „Niepodległość” 1931, z. 2, s. 241–247
• Dziesięć lat Towarzystwa Wykładów Ludowych im. Adama Mickiewicza, Poznań 1910.
• Ideologia harcerska a Stanisław Żołkiewski: referat wygłoszony na zjeździe Oddziału Wielkopolskiego Z.H.P., Poznań 1934
• Karność mas, [w:] Srebrna Księga Sokoła Poznańskiego 1886–1911, Poznań 1911.
• Kruszwica i Lednica, Poznań 1913
• Książka a wojna, Poznań 1916
• Na kaszubskim brzegu. Zwięzły przewodnik z sześciu krajobrazami i mapą, Poznań 1910
• Nad polskim morzem, Poznań 1913
• Once and to-day on the Polish sea-side, Poznań 1927
• potrzebach kulturalnych Pomorza, Biuletyn Pomorski 1(22), 25 XII 1938–1 I 1939, R. III, Warszawa, s. 3–6
• Poseł Chrzanowski o pruskiem sądownictwie w parlamencie niemieckim, Górnoślązak 56 (1903), s. 1
• Przemówienie na I Zjeździe Niepodległościowców w b. dzielnicy pruskiej w Poznaniu dnia 14 I 1934 r., [w:] Pamiętnik I Zjazdu Niepodległościowców b. dzielnicy pruskiej, Poznań 1935.
• Przemówienie na uroczystości jubileuszowej Banku Przemysłowców w Poznaniu 13 maja 1911, Poznań 1912
• Przemówienie wygłoszone na uroczystości ujawnienia T.T.Z., Brzask 1 (1920)
• Przez oksywską kępę z kroniką oliwskiego klasztoru w ręku, Poznań 1926
• Robotnik w sztuce (Szkic popularnego wykładu), Poznań 1913
• Strajk szkolny w Poznańskiem i na Pomorzu w latach 1906–07: przemówienie wygłoszone w Poznaniu na akademji w dn. 5 października 1930 roku, Poznań 1930
• Tęsknota za krajem w naszej literaturze, Poznań 1896
• Ustęp z dziejów polskiej jazdy. Historia pułku lekkokonnego polskiego gwardii Napoleona, Poznań 1912
• Walka o sztukę i literaturę polską. Ustęp z mowy posła miasta Poznania, Bernarda Chrzanowskiego, Niepodległość 7 (1933), z. 2 (16), s. 288–297
• Wspomnienia z dworku nad Wartą, oprac. M. Krzyżański, Kronika Miasta Poznania 3 (2016), s. 225–232
• Wychowawcze znaczenie opowiadanej bajki, Przegląd Oświatowy (1916), s. 173–176
• Z dziejów Polski, Sokół, 1 I 1908, nr 1
• Ze wspomnień o Maksymilianie Jackowskim, Straż Zachodnia styczeń-marzec, Poznań 1926, s. 14–16
• Z historii umiłowania i ochrony przyrody, Poznań 1935
• Znaczenie historyczne projektowanej ustawy osadniczej (Mowa posła Bernarda Chrzanowskiego, wygłoszona na niedzielnym wiecu), Dziennik Poznański 124 (1904)
• Z niewoli do wolności – z dziejów Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim, Poznań 1929
• Z Ojczyzny, Lwów–Warszawa 1925
• Z wybrzeża i o wybrzeżu, Poznań 1917
• Baszko A., „Te obrazki mogą zagrozić porządkowi publicznemu”. Karty pocztowe ze zbioru Bernarda Chrzanowskiego przed niemieckim parlamentem, Biblioteka 24(33) (2020) s. 117–171
• Bernard Chrzanowski, Jutro: organ Związku Weteranów Powstań Narodowych R.P. 1914/19, 20 VIII 1936, nr 1, s. 5
• Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gdańsk 1986
• Dzianisz P., Bernard Chrzanowski 1861–1944, Jantarowe Szlaki 4 (1986), s. 52–56
• Dzianisz P., Poruszył wiatr od morza. Bernard Chrzanowski (1861–1944), Gdańsk 1986
• Hemmerling Z., Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy Niemieckiej i Sejmie Pruskim 1907–14, Warszawa 1968
• Jakóbczak W., Bernard Chrzanowski 1861–1944, [w:] Wielkopolanie XIX wieku, t. II, Poznań 1969, , s. 467–491
• Jakóbczak W., Bernard Chrzanowski (1861–1944), [w:] Zasłużeni Wielkopolanie XIX wieku, Warszawa 1987, s. 131–140
• Kaczmarek Z., Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, Warszawa 1992
• Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964
• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J.M. Majchrowski, Warszawa 1994
• Lisiak H., Narodowa Demokracja w Wielkopolsce w latach 1918–1939, Poznań 2006
• Lutosławski W., Wojna wszechświatowa: jej odległe przyczyny i skutki, Lwów 1920
• Łukomski G., Bernard Chrzanowski (1861–1944). Biografia Polaka zachodniokresowego, Poznań–Opalenica 2005, s. 99–112
• Łukomski G., Myśl morska i zachodnia Bernarda Chrzanowskiego, Kronika Miasta Poznania 3 (1989), s. 77–92
• Łukomski G., Myśl zachodnia Bernarda Chrzanowskiego, Rocznik Koszaliński 25 (1995)
• Majkowska D., Korespondencja Aleksandra Majkowskiego z Bernardem Chrzanowskim z lat 1905–1921, Gedanensis 2–3 (1970), s. 141–183
• Molik W., Polskie peregrynacje uniwersyteckie do Niemiec 1871–1914, Poznań 1989.
• Okulewicz P., Obóz sanacyjny w województwie poznańskim w latach 1926–1935, Poznań 2014
• Papée S., Bernard Chrzanowski, Poznań 1928
• Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. I, red. A.K. Kunert, Warszawa 1998
• Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, t. 1, Poznań 1927; t. 2, Poznań 1931
• Sikorski T., Wątor A., Liga Narodowa w zaborze pruskim i jej działacze, Warszawa 2021
• Słownik biograficzny adwokatów polskich, red. Z. Czeszejko-Sochacki, t. II, z. 1, Warszawa 1988
• Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, red. K. Kawęcki, t. 3, Warszawa 2021
• Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. I, Gdańsk 1992
• Trzeciakowski L., Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928, Warszawa 2003
• Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980
• Wendt B., Bernard Chrzanowski i młodokaszubi, 1 VII 2016, WiekDwudziesty.pl, https://wiekdwudziesty.pl/bernard-chrzanowski-mlodokaszubi/
• Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. Poznań 1986
• Władze szkolne w latach 1917/18–1937/38, oprac. T. Serafin, Warszawa 1938
• Woner T., Bernard Chrzanowski (1861–1944), adwokat poznański, Palestra 10 (1974), ), s. 76–78
• Wrzosek A., Bernard Chrzanowski (1861–1944), Jantarowe Szlaki 3 (2010), s. 17–19

Identifiers

DOI

10.15804/hso230204

Biblioteka Nauki

6381117