Kalokagatia w praktyce na dworze Kazimierza Jagiellończyka – czyli o tym, jak „niecudna” Habsburżanka została matką królów

• Authors: Magdalena Biniaś-Szkopek

Title variants

EN

Kalos kagathos as practiced at the court of Casimir IV Jagiellon, or how a „less-thanlovely” Habsburg woman became a mother of kings

Abstracts

EN

This article presents, for the first time, a complete compilation of sources confirming the ugliness of Elisabeth Habsburg, wife of Casimir Jagiellon. It also explains how the authors of the sources dealt with the fact that in Elisabeth’s case, the description anime et corpus (where a beautiful body should correspond to the beauty of the soul) could not be applied.

Keywords

EN

Elisabeth Habsburg; Jan Długosz; kalos kagathos; anthropological research; parliamentary speeches

PL

Elżbieta Rakuszanka; Jan Długosz; kalokagatia; badania antropologiczne; mowy sejmowe

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2024
• Issue: 1(40)
• Pages: 102-123

Dates

published

2024

Contributors

author

Magdalena Biniaś-Szkopek

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000323950896

References

• „Diariusz sejmu piotrkowskiego w roku 1548”, zbiór: Branickich z Suchej, rkps, AGAD, sygn. 47-61
• Metryka Koronna czasów Kazimierza Jagiellończyka, rkps, AGAD, tom. X, sygn. MK 10
• „Rzecz Jędrzeia grabie [!] z Gorki kasztelana y starosty poznańskiego ku krolowi JMci Zygmuntowi Augustowi imieniem wszystkich panow rad koronnych y posłow od rycerstwa opuszczenie nieprzystoynego krola JMci małżeństwa na seymie w Piotrkowie feria quinta post festum Presentationic Mariae Virginis anno domini 1548” [w:] Acta Polonorum sub Sigismundo Augusto, t. I, 1536–1564, rkps, PAN Biblioteka Kórnicka, sygn. BK 241
• Diariusze sejmów koronnych 1548, 1553 i 1570, wyd. J. Szujski, [w:] Scriptores rerum Polonicarum, t. I, Kraków 1872
• Bielski Marcin, Kronika Polska, nowo przez Ioach. Bielskiego syna iego wydana, Kraków 1597
• Bielski Marcin, Kronika polska, wyd. J. Turowski, Sanok 1856
• Bielski Marcin, Kronika wszystkiego świata na sześć wieków, monarchie cztery rozdzielona..., Kraków 1551, https://polona.pl/item/kronika-wszytkiego-swyata-na-ssesc-wyekow-monarchie-czterzy-rozdzielona-s-kozmografia,Njg5MDMyMjA/634/#info:metadata [9.02.2023]
• Długosz Jan, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, tłum. J. Mrukówna, ks. X, Warszawa 1981
• Długosz Jan, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, tłum. J. Mrukówna, ks. XII (1445–1461), Warszawa 2013
• Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. X, Warszawa 1985
• Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. XII (1445–1461), ed. C. Baczkowski i in., Cracoviae 2003
• Kromer Marcin, Kronika Polska, ksiąg XXX z łacińskiego przełożona przez Marcina z Błażowa Błażowskiego, wyd. 2, Sanok 1857
• Krystyna de Pizan, Księga o Mieście Pań, przekł., wprowadzenie, oprac. A. Loba, wstęp J. Strzelczyk, Poznań 2022
• Las Siete Partidas, ed. Samuel Parsons Scott, Robert I. Burns, vol. 2: Medieval Government: The World of Kings and Warriors (Partida II), Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2012, Title VI, s. 298, https://muse.jhu.edu/book/21372 [9.07.2023]
• Letters of the Queens, ed. A. Crawford, (Thrupp, Alan Sutton) 1994
• Mendoza Íñigo López de, (Marqués de Santillana), Obras completas, Madrid, Fundación José Antonio de Castro, 2002, https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/canciones--0/html/001ff7b4-82b2-11df-acc7-002185ce6064_2.html#PV_7_ [19.12.2022]
• Miechowita Maciej, Chronica Polonorum, druk Hieronim Wietor, Kraków 1521
• Mowy staropolskie (wybór), wybór, oprac. B. Nadolski, Wrocław 2005
• Protokoły biegłych Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Krakowie dot. badań szkieletu ludzkiego z grobu Kazimierza Jagiellończyka i kości z grobu królowej Elżbiety Austriaczki [w:] Studia do dziejów Wawelu, red. J. Szablowski, t. IV, Kraków 1978
• Stryjkowski Maciej, Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi, Królewiec 1582
• Opracowania
• Álvarez M.F., Izabela Katolicka, przekł. J. Antkowiak, Warszawa 2007
• Baranowska M.M., Piękno płaszczem dobra. Od Plotyna do Stróżewskiego i Tishnera, Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein – Fenomen Dobra, nr 13/14, Poznań 2015, s. 65–80
• Berner W., Kobieta i jej wzorzec osobowy w „Annales” Jana Długosza, Przegląd Historyczny 71 (1980), z. 3, s. 481–496
• Bettella P., The Ugly Woman: Transgressive Aesthetic Models in Italian Poetry from the Middle Ages to the Baroque, Toronto 2005
• Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011
• Borowski A., Wymowa sejmowa w Polsce w latach 1550–1584, [w:] „Cracovia litterarum”. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu, Wrocław–Kraków–Warszawa 1991, s. 415–428
• Curtius E.R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum., oprac. A. Borowski, Kraków 1997
• Czwojdrak B., Elżbieta Rakuszanka (ok. 1436/1437 – 30 sierpnia 1505), [w:] Poczet władczyń Polski, red. B. Czwojdrak, Kraków 2017, s. 237–241
• Dawidziak-Kładoczna M., Perswazyjność pierwszych polskich tekstów politycznych na przykładzie wypowiedzi posłów sejmu 1548 roku na temat ożenku króla, Język a Kultura 24 (2014), s. 23–37
• Duczmal M., Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1996
• Eco U., Art and Beauty in the Middle Ages, transl. H. Brendin, New Haven 1986
• Gleń E., Kaczanowski K., Sikora P., Wstępne opracowanie anatomo-antropologiczne czaszki Elżbiety Rakuszanki, [w:] Studia do dziejów Wawelu, red. J. Szablowski, t. IV, Kraków 1978, s. 491–506
• Garbacik J., Elżbieta Rakuszanka, PSB, t. VI, Kraków 1948
• Historia piękna, red. U. Eco, przeł. A. Kuciak, Poznań 2006
• Kamieński A., Elżbieta Rakuszanka, [w:] Słownik władców polskich, red. J. Dobosz, Poznań 1999, s. 110–111
• Karolec J.B., Średniowieczne spory o rozumienie pojęcia cnoty, Roczniki Humanistyczne 34 (1986), z. 2, s. 293–306
• Koczerska M., Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, Studia Źródłoznawcze 15 (1971), s. 109–140
• Krzyżaniakowa J., „Eruditio et scientia” w Długoszowych wizerunkach władców i biskupów, [w:] „Mente et Litteris”. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1984, s. 271–280 (przedruk w tejże, Nie ma historii bez człowieka. Studia z dziejów średniowiecza, Poznań 2011)
• Laynesmith J., The Last Medieval Queens. English Queenship 1445–1503, New York 2005
• Michałowska T., Klucz semiotyczny. Teoria i twórczość literacka w średniowieczu, Pamiętnik Literacki 3 (2006), s. 29–54
• Michałowska T., Leksykon. Literatura polskiego średniowiecza, Warszawa 2011
• Możejko B., O okolicznościach narodzin królewskich dzieci w świetle itinerarium Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuskiej, Studia z Dziejów Średniowiecza 24 (2020), s. 126–158
• Nadolski B., Wstęp, [w:] Mowy staropolskie (wybór), wybór, oprac. B. Nadolski, Wrocław 2005, s. V–CXIX
• Ostaszewska D., Postać w literaturze, wizerunek staropolski, Katowice 2001
• Pociecha W., Piotr Boratyński, PSB, t. 2, Kraków 1936
• Przeździecki A., O królowej Elżbiecie, żonie Kazimierza Jagiellończyka i rękopisie pod jej imieniem: „O wychowaniu królewskiego dziecka”, Biblioteka Warszawska 65 (1852), s. 524–550
• Poczet władczyń Polski, red. B. Czwojdrak, Kraków 2017
• Riehl A., The Face of Queenship: Early Modern Representations of Elizabeth I, New York, 2010
• Rombek T., „Otoczenie królowej Elzbiety Rakuszanki (1454–1505)”, Katowice 2012, maszynopis, Archiwum Uniwersytetu Śląskiego
• Rozbiór krytyczny Annalium Poloniae Jana Długosza z lat 1445–1480, t. II, oprac. St. Gawęda, K. Pieradzka, J. Radziszewska pod kierunkiem J. Dąbrowskiego, Wrocław 1965
• Rudzki E., Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, t. I, Warszawa 1985
• Sasor R., Reguły stanu rycerskiego w Siete Partidas Alfonsa X Mądrego. Tekst i kontekst, Terminus 24 (2022), z. 3, s. 287–326
• Słownik polszczyzny XVI wieku, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, https://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/46969 [dostęp: 15.12.2023]
• Stróżewski W., Z zagadnień piękna i dzieła sztuki, [w:] Historia filozofii średniowiecznej, red. J. Legowicz, Warszawa 1979, s. 481–512
• Szafer K., Wizerunek złej i dobrej władczyni w Rocznikach Jana Długosza, [w:] Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy. Prace ofiarowane Profesor Alicji Karłowskiej-Kamzowej, red. A. Gąsiorowski, Poznań 1999, s. 89–94
• Szajnocha K., Matka Jagiellonów. Szkic historyczny, Warszawa 1918 (Biblioteczka Uniwers. Ludowych i Młodzieży Szkolnej, t. 199)
• Szulc T., Posag królowych w świetle umów małżeńskich królów polskich z XV–XVII w., Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 22 (2019), s. 13–35
• Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005
• Wielka Historia, https://wielkahistoria.pl/wyglad-elzbiety-rakuszanki-czy-zona-kazimierza-jagiellonczyka-naprawde-byla-najbrzydsza-polska-krolowa/ [dostęp 25.10.2021]
• Władcy Polski, historia na nowo opowiedziana, wywiady: M. Maciorowski i B. Maciejewska, Warszawa 2018
• Wolf H. i in., Gruźlica kręgosłupa – trudności w rozpoznawaniu i leczeniu, Polska Medycyna Paliatywna 3 (2004), s. 71–74
• Woodacre E., Queens and Queenship, Leeds 2021

Identifiers

DOI

10.15804/hso240106

Biblioteka Nauki

28409547