Księżnej Anny z Zamoyskich Sapieżyny żywot pracowity. Działalność księżnej Anny w dobrach sapieżyńskich

• Authors: Jacek Szpak

Title variants

EN

Duchess Anna Sapieżyna née Zamoyskas busy life. Duchess Annas activity in the Sapieżyński estate

Abstracts

EN

The article concerns certain aspects of economic activities of Anna Sapieżyna, with special emphasis placed on the territories of Congress Poland and Taken Lands on the east of the Bug river. The author focuses on the financial situation of the landed properties and how the duchess managed them. Anna Sapieżyna (1772–1858) was married to Aleksander Sapieha in 1794. In 1799, she gave birth to her daughter Anna, and in 1803 to her son Leon. In 1817, the daughter married A.J. Czartoryski. After the fall of the November Uprising in 1831, the duchess strived to save the family fortune from confiscation by the tsar as punishment for her son and son in laws participation in the Uprising. The duchess managed the rescued properties by herself, and was the sole decision-maker, with the employees only following her instructions. In the landed properties, an early version of crop rotation was implemented. The duchess had a good understanding of the mechanisms of the financial market. The money from the agricultural activities was invested in banks and exchange offices, various European markets as well as bonds issued by Congress Poland, Prussia and Russia. The returns were then invested into land properties in France, the Grand Duchy of Posen and Galicia.

Keywords

EN

aristocracy; finances; the Sapieha family; economy

PL

arystokracja; finanse; Sapiehowie; gospodarka

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2024
• Issue: 2(41)
• Pages: 104-141

Dates

published

2024

Contributors

author

Jacek Szpak

• Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/0000000334649214

References

• Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (BKCzKr.) MNK, sygn. 1149, 1152
• Biblioteka Polska w Paryżu (BPP) sygn. 770, 771, 778
• Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. W. Stefanyka (LNNBU) fond 103, teki: 103, 134, 145, 488, 493, 500, 764, 773
• Horoszkiewicz J., Notatki z życia, oprac. H. Wereszycki, Wrocław–Kraków 1957
• Jan Litmanowski do Elżbiety Sieniawskiej 1712–1715, [w:] Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, t. 2: Jaśnie Oświecono Mości Księżno Dobrodziejko, Informatorzy i urzędnicy, oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A, Słaby, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016
• Józef Łukszyński do Elżbiety Sieniawskiej 1711–1725, [w:] Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, t. 2: Jaśnie Oświecono Mości Księżno Dobrodziejko, Informatorzy i urzędnicy, oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A, Słaby, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016
• Korespondencja Piotra Morzyckiego i Elżbiety Sieniawskiej 1716–1725, [w:] Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, t. 2: Jaśnie Oświecono Mości Księżno Dobrodziejko, Informatorzy i urzędnicy, oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016
• Sapieha L., Wspomnienia z lat od 1803 do 1863 (reprint z 1914 r.), Rzeszów 2015
• Ajewski K., Działalność dobroczynna Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej, [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Panie z dworów i pałaców. Materiały III sesji naukowej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 11–13 października 2006, red. H. Łaszkiewicz, t. 2, Lublin 2007
• Ajewski K., Stanisława Kostki Zamoyskiego życie i działalność 1775–1856, Warszawa 2010
• Blinda A., Teofila z Jabłonowskich Sapieżyna (1746–1816) – życie prywatne i działalność publiczna, praca doktorska, Katowice 2021, CINiBA UŚ i AE w Katowicach, sygn. dr 4470
• Handelsman M., Adam Czartoryski, t. 1, Warszawa 1948
• Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000
• Kicińska U., Korespondencja jako źródło do badań aktywności gospodarczej kobiet w dobie saskiej, [w:] Kobiece kręgi korespondencyjne w XVII–XIX wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016
• Kompendium biograficzno-informacyjne Wielkiej Emigracji 1831–1900, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 2011
• Kowalik J., Dzierżawcy w majątkach ziemskich na przykładzie dóbr w powiatach bialskim i radzyńskim w XIX w., [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie V. Praca i życie codzienne w majątku ziemskim. Materiały V sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w dniach 12–14 października 2011 roku, red. H. Łaszkiewicz, Lublin 2012
• Kowalik J., Dobra ziemskie Radzyń i ich właściciele w XIX–XX wieku, [w:] Studia z dziejów ziemian 1795–1844, red. A. Koprukowniak, Lublin 2005
• Kowalik J., Dobra ziemskie Radzyń. Historia majątku od XVIII do XX wieku, Lublin 2015
• Koprukowniak A., Aktywność społeczna i dobroczynna Wandy Julianny z Potockich herbu Pilawa hrabiny Caboga (1788–1876), [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Panie z dworów i pałaców. Materiały III sesji naukowej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 11–13 października 2006, red. H. Łaszkiewicz, t. 2, Lublin 2007
• Kukiel M., Czartoryska Anna z Sapiehów, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1937
• Kukiel M., Czartoryski a jedność Europy 1770–1861, Lublin 2008
• Micińska M., „Pióro i szabla”. Związki Juliana Ursyna Niemcewicza z Tadeuszem Kościuszką, [w:] Julian Ursyn Niemcewicz pisarz, historyk, świadek epoki, red. J. Wójcicki, Warszawa 2002
• Nanowski Z., Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica, [w:] Historia wychowania, t. 2, red. Ł. Kurdybacha, Warszawa 1967
• Obtułowicz B., Maria z Grocholskich księżna Witoldowa Czartoryska, Kraków 2022
• Pezda J., Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831–1848, Kraków 2003
• Sendor A.K., Adam Józef Potocki (1822–1872), Kraków 2021
• Sieradzki P., Znaczenie dóbr sieniawskich dla Czartoryskich w emigracyjnych realiach popowstaniowych, Teka Komisji Historycznej Oddziału Lubelskiego PAN 8 (2011), s. 199–208
• Skowronek J., Sapieżyna z Zamoyskich Anna Jadwiga (1772–1859), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 35, z. 2, Warszawa–Kraków 1994, s. 161–163
• Słaby A., Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2014
• Studnicka-Mariańczyk K., Ludwika hrabina Ostrowska (1851–1926), Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016
• Szpak J., Działalność organicznikowska i polityczna ks. Leona Sapiehy w latach 1825–1861, [w:] Model przywództwa. Wymiar lokalny, krajowy, międzynarodowy, Kraków 2006, s. 95–120
• Szpak J., Powstanie listopadowe w oczach księcia Leona Sapiehy (1803–1878), [w:] Na szlakach powstania listopadowego, red. N. Kasparek, A. Szmyt, Olsztyn 2014, s. 11–26
• Szpak J., Rodzina arystokratyczna w Galicji w XIX w. Analiza psychologiczna, historyczna i socjologiczna. Studium przypadku Jadwigi i Leona Sapiehów z Krasiczyna, [w:] Mundus homini. Cywilizacja – kultura – natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2006
• Szpak J., Wychowanie w rodzinie arystokratycznej w Królestwie Polskim i Galicji w XIX w. (Studium przypadku Sapiehów z Krasiczyna), [w:] Ars Educandi, t. 1: Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku, red. J. Gwioździk przy współudziale P.P. Barczyk, Mysłowice 2009
• Tarasiuk D., Wisznice – dobra ziemskie Sosnkowskich (1835–1871), [w:] Studia z dziejów ziemian 1795–1844, red. A. Koprukowniak, Lublin 2005

Identifiers

DOI

10.15804/hso240203

Biblioteka Nauki

32399762