Niemieckie „dzieci państwowe” (Staatskinder) wyznania ewangelickiego w kolonizacji wschodnich prowincji państwa pruskiego. Sierociniec w Ruchocinie/Mielżynie 1899–1918

• Authors: Wojciech Ziółkiewicz

Title variants

EN

German state children (Staatskinder) of the Evangelical denomination in the colonisation of the eastern provinces of the Prussian state. The orphanage in Ruchocin/Mielżyn 1899–1918

Abstracts

EN

The article presents the mechanism of the Prussian authorities using „state children” [Staatskinder] in the process of colonization of the eastern Prussian provinces, and combining charity activity with the program of Germanization of the area in question. The actions taken by the Prussian authorities in the late 19 and the early 20th century were in reaction to the internal migration movements, which directly affected the eastern Prussian provinces, from Berlins perspective negatively influencing their national structure. In 1895, Ernst Hasse presented a plan to colonize the eastern Prussian provinces by bringing „state children”, i.e. orphans and illegitimate children from the metropolitan areas of central and western Germany, and placing them in orphanages established in the East. The article describes, among others, one of such orphanages which operated between 1899 and 1918 and was supervised by the Protestant Association for the Care of Orphans in the Province of Poznań [Evangelischer Verein für Waisenpflege in der Provinz Posen].

Keywords

EN

Protestantism; Prussia; Colonization; Germanization; Ernst Hasse

PL

Prusy; germanizacja; kolonizacja; Ernst Hasse; protestantyzm

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2024
• Issue: 2(41)
• Pages: 186-208

Dates

published

2024

Contributors

author

Wojciech Ziółkiewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000195771315

References

• Konsistorial Registratur Specialia Sect. Neu Zedlitz No Waisenhaus 1, X. Jahrbericht des Evangelisch. Verein für Waisenpflege in der Ostmark für das Jahr 1906, sygn. 8527
• Konsistorial Registratur Specialia Sect. Neu Zedlitz No Waisenhaus 1, Broszura sierocińca Neuzedlitz, sygn. 8527
• Konsistorial Registratur Specialia Sect. Neu Zedlitz No Waisenhaus 2, Pismo pastora Franza Ruhnke do Konsystorza Ewangelickiego w Poznaniu z dnia 18 IX 1919, sygn. 8528
• Konsistorial Registratur Specialia Sect. Neu Zedlitz No Waisenhaus 2, Pismo Theodora Zöcklera do Konsytorza Ewangelickiego w Poznaniu z 8 III 1940, sygn. 8528
• Konsistorial Registratur Specialia Sect. Neu Zedlitz No Waisenhaus 2, Satzungen des Evangelischen Vereins für Waisenpflege in der Provinz Posen, sygn. 8528
• Bewilligung von Unterstützungen aus dem Dispositionsfonds an das Waisenhaus Neuzedlitz, XVII. Jahresbericht des Evangelisch. Vereins für Waisenpflege in der Ostmark für das Jahr 1913, nr mikrofilmu O-37691
• Acta betreffend Waisenhaus Neuzedlitz, IV. Jahrbericht des Evangel. Verein für Waisenpflege in der Ostmark für das Jahr 1902, Reg. III, sygn. 1902
• Acta betreffend Waisenhaus Neuzedlitz, XI. Jahrbericht des Evangel. Verein für Waisenpflege in der Ostmark für das Jahr 1907, Reg. III, sygn. 1902
• Acta betreffend Waisenhaus Neuzedlitz, XIV. Jahrbericht des Evangel. Verein für Waisenpflege in der Ostmark für das Jahr 1912, Reg. III, sygn. 1902
• Acta betreffend Winterschule Neuzedlitz, Erster Bericht der Ladwirtschaftlischen Winterschule zu Neuzedlitz bei Witkowo (Posen) für das Winterhalbjahr 1899/1900, Reg. III, sygn. 1908
• Acta betreffend Winterschule Neuzedlitz, Zweiter Bericht der Landwirtschaftlischen Winterschule zu Neuzedlitz bei Witkowo (Posen) für das Winterhalbjahr 1900/1901, Reg. III, sygn. 1908
• Acta betreffend Winterschule Neuzedlitz, Vierter Bericht der Landwirtschaftlischen Winterschule zu Neuzedlitz bei Witkowo (Posen) für das Winterhalbjahr 1902/1903, Reg. III, sygn. 1908
• Acta betreffend Winterschule Neuzedlitz, Landwirtschaftlische Winterschule zu Neuzedlitz Kreis Witkowo (Posen). Bericht über das Schuljahr 1907/1908 erstattet vom Direktor O. Geweniger, Reg. III, sygn. 1908
• Akten über Abverkauf Kleinfliess, Gesellschaftsvertrag „G.m.b.H Fürsorge-Stift Mieltschin”, Reg III, sygn. 1847
• Akten über Abverkauf Kleinfliess, Odpis aktu notarialnego z 4 VII 1930, Reg III, sygn. 1847
• Alldeutschen Blätter 1895, nr 39
• Allgemeine Zeitung 1897, nr 265; 1903, nr 239
• Dresdner Nachrichten 1910, nr 357
• Dziennik Kijowski. Pismo polityczne, społeczne i literackie 1909, nr 162
• Dziennik Polski 1897, nr 267
• Gazeta Lwowska 1899, nr 210
• Głos Narodu 1897, nr 220
• Kolonie und Heimat in Wort und Bild 1910, nr 11
• Kurjer Warszawski 1898, nr 341
• Orędownik. Pismo dla spraw politycznych i społecznych 1909, nr 178
• Przewodnik Miłosierdzia. miesięcznik Związku Towarzystw Dobroczynności „Caritas” i Rad Wyższych Konferencyi św. Wincentego a Paulo męskich i żeńskich 1925, nr 5
• Rosenheimer Anzeiger 1897, nr 77
• Straż nad Odrą. Pismo poświęcone sprawom ludu polskiego na Śląsku 1910, nr 153
• Thorner Presse 1897, nr 225, 232
• Albrecht H., Handbuch der Sozialen Wohlfahrtspflege in Deutschland, Berlin 1902
• Brożek A., Niemcy zagraniczni w polityce kolonizacyjnej pruskich prowincji wschodnich, 1886–1918, Poznań 1989
• Chickering R., We Men Who Feel Most German: A Cultural Study of the Pan-German League, 1886–1914, Boston 1984
• Clark Ch., Prusy. Powstanie i upadek 1600–1947, Warszawa 2009
• Dzieje Witkowa, red. P. Hauser, Poznań 2010
• Erster Verwaltungs-Bericht des Magistrats der Stadt Schöneberg, [Magistrat] Schöneberg 1899
• Feldman J., Bismarck a Polska, Warszawa 1966
• Friedländer H., Die Vorkommnisse in der Fürsorgeanstalt Mieltschin. Die Züchtigungen des „Pastor” Breithaupt, [w:] Interessante Kriminal-Prozesse von kulturhistorischer Bedeutung, t. 4, Berlin 1911, s. 224–298
• Grelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937
• Gundlach W., Geschichte der Stadt Charlottenburg, t. 1, Berlin 1905
• Hasse E., Deutsche Politik. Die Besiedelung des deutschen Volksbodens, München 1905
• Hasse E., Die Zukunft des deutschen Volkstums, München 1907
• Horn E., Die Ostmarkenfrage und ihre Lösung, Berlin 1913
• Kiec O., Protestantyzm w Poznańskiem 1815–1918, Warszawa 2001
• Kruck A., Geschichte des Alldeutschen Verbandes, 1890–1939, Wiesbaden 1954
• Matelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa–Poznań 1999
• Mroczek J., Początki rozwoju spółdzielczości w Polsce, Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny 2012, nr 1, s. 29–40
• Opieka nad macierzyństwem, dziećmi i młodzieżą w Rzeczypospolitej Polskiej, wyd. z zasiłku Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, Warszawa 1928
• Prusy w Rzeszy Niemieckiej (1871–1947), red. G. Kucharczyk, Warszawa 2019
• Spät R., Die „polnische Frage” in der öffentlichen Diskussion im Deutschen Reich 1894–1918, Marburg 2014
• Tims R.W., Germanizing Prussian Poland: The H-K-T Society and the Struggle for the Eastern Marches in the German Empire, 1894–1919, New York 1966
• Trzeciakowski L., Pod pruskim zaborem 1850–1918, Warszawa 1973
• Zwanzig Jahre deutscher Kulturarbeit. Tätigkeit und Aufgaben neupreussischer Kolonisation in Westpreußen und Posen, Berlin 1907
• Ziółkiewicz W., Dzieje osady kolonizacyjne Ruchocin (Neuzedlitz) w świetle archiwaliów Królewskiej Komisji Kolonizacyjnej dla Prus Zachodnich i Poznańskiego, [w:] Źródła historyczne. Nowe konteksty – badania – interpretacje, red. V. Julkowska, S. Jakutovič, P. Krajewski, Poznań 2017
• Żukowska L., Szkic działalności opiekuńczo-wychowawczej ewangelickiej Misji Wewnętrznej w Gdańsku w I połowie XX w., Rocznik Ewangelicki 7 (2013), s. 140–159

Identifiers

DOI

10.15804/hso240206

Biblioteka Nauki

32401893