Medycyna i jej metafory. O roli metafor w komunikacji lekarz–pacjent

• Authors: Jan Domaradzki

Abstracts

EN

Metaphors are vital for medical practice and experience of illness. They enable negotiation of shared semantic space between physician’s and patient’s thought and language. For patients metaphors brighten difficult and abstract medical terminology regarding diagnosis, course of illness and therapy. They help attach shared meanings to body, health and illness. Metaphors also enable construction of the idea of what illness actually is, and thus they help in dealing with illness’ experience. It is due to the fact that metaphors enable expression of thoughts and feeling that are difficult to articulate: pain, suffering and fear of death. On the other hand, making use of metaphors may lead to misunderstanding and misinterpretation of reality. They may be a source of confusion, stereotypes and social exclusion. All in all, medical education should stress that medicine is not only a technē but also an art of interpretation in which metaphors are of key importance. Thus, this paper aims to describe main metaphors present in medical discourse: military metaphor, detective, terror, mechanic, (bio) informative, (bio)chemist, puzzle and riddle, economic, sport, ecologic, automobile, journey and dirt. I also describe some of metaphors present in genetic discourse: DNA as a text, code, information just as sacral and cartographic metaphors. My main thesis suggests, in opposition to Susan Sontag, that metaphors are vital to our understanding of illness and are essential for doctor - patient communication.

Keywords

EN

disease; medicine; metaphor; medical education; Susan Sontag; physician-patient communication

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2015
• Issue: 3(109)
• Pages: 27-46

Dates

published

2015

Contributors

author

Jan Domaradzki

• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

References

• Annas, G.J. (1995). Reframing the debate on health care reform by replacing our metaphors. New England Journal of Medicine, 332 (11), s. 744 – 747.
• Anderson, J.B. (2012). Sick English: medicalization in the English language. CreateSpace Independent Publishing Platform.
• Barański, J. (2011). Ciało i sztuka leczenia. Wprowadzenie do estetyki lekarskiej. Wrocław: Akademia Medyczna.
• Beisecker, A.E., Beisecker, T.D. (1993). Using metaphors to characterize doctorpatient relationships: paternalism versus consumerism. Health Communication, 5 (1), s. 41 – 58.
• Brad ie, M. (1999). Science and metaphor. Biology and Philosophy, 14 (2), s. 159 – 166.
• Ceccarelli, L. (2004). Neither confusing cacophony nor culinary complements: a case study of mixed metaphors for genomic science. Written Communication, 21 (1), s. 92 – 105.
• Carter, A.H. (1989). Metaphors in the physicianpatient relationship. Soundings, 72 (1), s. 153 – 164.
• Casarett, D., Pickard, A., Fishman, J.M., Alexander, S.C., Arnold, R.M., Pollak, K.I., Tulsky, J.A. (2010). Can metaphors and analogies improve communication with seriously ill patients? Journal of Palliative Medicine, 13 (3), s. 255 – 260.
• Cashmore, A.R. (2010). The Lucretian swerve: The biological basis of human behavior and the criminal justice system. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107 (10), s. 4499 – 4504.
• Clow, B. (2001). Who’s afraid of Susan Sontag? or, the myths and metaphors of cancer reconsidered. The Society for the Social History of Medicine, 14 (2), s. 293 – 312.
• Coulehan, J. (2003). Metaphor and medicine: narrative in clinical practice. Yale Journal of Biology and Medicine, 76 (2), s. 87 – 95.
• Czechmeister, C.A. (1994). Metaphor in illness and nursing: a twoedged sword. A discussion of the social use of metaphor in everyday language, and implications of nursing and nursing education. Journal of Advanced Nursing, 19 (6), s. 1226 – 1233.
• Domaradzki, J. (2013). O skrytości zdrowia. O problemach z konceptualizacją pojęcia zdrowie. Hygeia Public Health, 48 (4), s. 408 – 419.
• Domaradzki, J. (2015). DNA i jego metafory. Respectus Philologicus, 27 (32), s. 74 – 84.
• Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza. Analiza pojęć nieczystości i tabu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Durczok, K. (2005). Wygrać życie. Kraków: Znak.
• Ehrenreich, B. (2001). Welcome to Cancerland: A mammogram leads to a cult of pink kitsch. Harper’s Magazine, s. 43 – 53. Pobrane z: http://archive.bcaction.org/PDF/Harpers.pdf.
• Fuks, A. (2010). The military metaphors of modern medicine. W: Z. Li, T.L. Long (red.), The Meaning Management Challenge: Making Sense of Health. Illness and Disease. Oxford: Interdisciplinary Press, s. 57 – 68. Pobrane z: http://www.interdisciplinary.net/wpcontent/uploads/2010/05/hid8ever2030510.pdf.
• Hanne, M., Hawken, S.J. (2007). Metaphors for illness in contemporary media. Medical Humanities, 33 (2), s. 93 – 99.
• Hayes, B.C. (1998). Religion and metaphor of war. Peace Review: A Journal of Social Justice. Special Issue: Linguistic Violence, 10 (4), s. 583 – 586.
• Hellsten, I. (2005). From sequencing to annotating: extending the metaphor of the book of life from genetics to genomics. New Genetics and Society, 24 (3), s. 283 – 297.
• Hillmer, I. (2007). The way we think about diseases: “the immune defense” – comparing illness to war. NAWA Journal of Language and Communication, 1 (1), s. 22 – 30.
• Hodgkin, P. (1985). Medicine is war: and other medical metaphors. British Medical Journal, 291 (6511), s. 1820 – 1821.
• Hoffman, R.R. (1980). Metaphor in science. W: R.P. Honeck, R.R. Hoffman (red.), Cognition and figurative language (s. 393 – 423). Hillsdale, N.J: Lawrence Erlbaum Assoc Inc.
• Instytut Chemii Fizycznej PAN. (2010). Międzynarodowy Rok Chemii 2011 – pakiet prasowy. Pobrane z: http://ichf.edu.pl/press/2011/01/IChF110126c.pdf.
• Jagas, M., Kozioł, M. (2013). Żyj najlepiej jak potrafisz. Wrocław: Fundacja Wspierania Onkologii Dolnośląskiej.
• Kiklewicz, A., Prusak, M. (2006). Pragmatyczne aspekty teorii metafor pojęciowych (przy szczególnym uwzględnieniu metafor politycznych w polskich tekstach prasowych). Respectus Philologicus, 9 (14), s. 20 – 30.
• Kirklin, D. (2007). Truth telling, autonomy and the role of metaphor. Journal of Medical Ethics, 33 (1), s. 11 – 14.
• Korniejenko, K. (2011). Współczesne metafory organizacji w organizacjach służby zdrowia. W: Materiały VI Krakowskiej Konferencji Młodych Uczonych. Kraków, s. 905 – 914. Pobrane z: http://www.profuturo.agh.edu.pl/pliki/Referaty_VI_KKMU/NE/P_95_AGHVI_KKMU.pdf.
• Knudsen, S. (2003). Scientific metaphors going public. Journal of Pragmatics, 35 (8), s. 1247 – 1263.
• Knudsen, S. (2005). Communicating novel and conventional scientific metaphors: a study of the development of the metaphor of genetic code. Public Understanding of Science, 14 (4), s. 373 – 392.
• Lakoff, G., Johnson, M. (1988). Metafory w naszym życiu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Lakoff G., Espenson J., Schwartz A. (1991). Second Draft Copy: Master Metaphor. Pobrane z: http://araw.mede.uic.edu/~alansz/metaphor/METAPHORLIST.pdf.
• Lidz, J.W. (1995). Medicine as metaphor in Plato. Journal of Medicine and Philosophy, 20 (5), s. 527 – 547.
• Lippman, A. (1992). Led (astray) by genetic maps: the cartography of the human genome and health care. Social Science and Medicine, 35 (12), s. 1469 – 1476.
• Lupton, D. (1994). Medicine as culture: illness, disease and the body. London: Sage.
• Mabeck, C.E., Olesen, F. (1997). Metaphorically transmitted diseases. How do patients embody medical explanations? Family Practice, 14 (4), s. 271 – 278.
• McCloskey, D.N. (1995). Metaphors economists live by. Social Research: An International Quarterly. The Power of Metaphor, 62 (3), s. 215 – 237.
• Mungra, P. (2007). Metaphors among titles of medical publications: an observational study. Ibérica, 14, s. 99 – 122.
• Nelkin, D., Tancredi, L. (1989). Dangerous diagnostics. The social power of biological information. New York: University of Chicago Press.
• Nelkin, D., Lindee, M.S. (1999). The DNA mystique. The gene as a cultural icon. New York: University of Michigan Press.
• Nelkin, D. (2001). Molecular metaphors: the gene in popular discourse. Nature Reviews Genetics, 2 (7), s. 555 – 559.
• Nordgren, A. (2003). Metaphors in behavioral genetics. Theoretical Medicine and Bioethics, 24 (1), s. 59 – 77.
• Penson, R.T., Schapira, L., Daniels, K.J., Chabner, B.A., Lynch, T.J. (2004). Cancer as metaphor. Oncologist, 9 (6), s. 708 – 716.
• Periyakoil, V. (2008). Using metaphors in medicine. Journal of Palliative Medicine, 11 (6), s. 842 – 844.
• Reisfield, G.M., Wilson, G.R. (2004). Use of metaphor in the discourse on cancer. Journal of Clinical Oncology, 22 (19), s. 4024 – 4027.
• SalagerMeyer, F. (1990). Metaphors in medical English prose: a comparative study with French and Spanish. English for Specific Purposes, 9 (2), s. 145 – 159.
• Sontag, S. (1991). Illness as metaphor and AIDS and its metaphors. London: Picador [1999, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy].
• Stuhr, J. (2012). Tak sobie myślę. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Szasz, T. (2003). The myth of mental illness. Foundations of a theory of personal conduct. New York: Harper Perenial.
• Toleikienė, R., BūdvytytėGudienė, A. (2013). Metafory konceptualne w dyskursie koszykarskim. Respectus Philologicus, 23 (28), s. 131 – 140.
• Williams Camus, J.T. (2009). Metaphors of cancer in scientific popularization articles in the British press. Discourse Studies, 11 (4), s. 465 – 495.
• Zawisławska, M. (2007). Źródła metafory „DNA to księga życia”. Poradnik Językowy, 4, s. 103 – 109.
• Zawisławska, M. (2008). Ta wspaniała maszyneria, jaką jest mózg…”. Metafory odnoszące się do pojęcia ‘mózgu’ (jego elementów oraz funkcji) w języku nauki. W: R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa (red.), Pojęcie, słowo, tekst (s. 89 – 98). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zawisławska, M. (2010). Metafora w języku naukowym na przykładzie nauk przyrodniczych. Studia Semiotyczne, 17, s. 47 – 58.
• Zawisławska, M. (2011). Metafora w języku nauki. Na przykładzie nauk przyrodniczych. Warszawa: Wydawnictwa Wydziału Polonistyki UW.
• Zwart, H. (2009). Genomics metaphors and genetic determinism. W: M. Drenthen, J. Keulartz, J. Proctor (red.), New visions of nature: complexity and authenticity (s. 155 – 172). New York: Springer.
• aleseriale.pl, (2014). „Cisza nad rozlewiskiem”: Małgorzata Braunek przestała walczyć z rakiem? Pobrane z: http://aleseriale.pl/gid,13458,img,374387,page,4,fototemat.html.
• forumginekologiczne.pl, (2013). Dołącz do projektu walki z rakiem szyjki macicy. Pobrane z: http://www.forumginekologiczne.pl/txt/a,12124,0,dolaczdoprojektuwalkizrakiemszyjkimacicy, boxart.
• gazeta.pl, (2013). Bitwa, w której nie chcieliśmy walczyć. Mążfotograf udokumentował walkę żony z rakiem piersi. Pobrane z: http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/5,114944,14845757,_Bitwa__w_ktorej_nie_chcielismy_walczyc___Maz_fotograf.html?i=0.
• gazeta.pl, (2015). Wirus opryszczki: powszechny i jednak groźny. Pobrane z: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,108489,10709528,Wirus_opryszczki__powszechny_i_jednak_grozny.html.
• koalicjarsm.pl, (2013). Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy. Pobrane z: http://koalicjarsm.pl/wesprzyjnas.html.
• kopalniawiedzy.pl, (2013). Seryjny zabójca komórek nowotworowych. Pobrane z: http://kopalniawiedzy.pl/limfocytyTmodyfikacjagenetycznanowotworbialaczka,13672.
• ngo.pl, (2012). Ja Ty Jemy. Ruszyła kampania społeczna Fundacji BOŚ. Pobrane z: http://www.ngo.pl/x/801957.
• niedziela.pl, (2012). Możesz wygrać z rakiem i alergią. Pobrane z: http://www.niedziela.pl/artykul/102123/nd/Mozeszwygraczrakiemialergia.
• niezależna.pl, (2013). Polskie firmy idą na wojnę z rakiem. Pobrane z: http://niezalezna.pl/46226polskiefirmyidanawojnezrakiem.
• onet.pl, (2013). Czy tomografia powoduje raka? Pobrane z: http://wiadomosci.onet.pl/nauka/czytomografiapowodujeraka/h3dqv.
• republika.pl, (2014). Niebezpieczne krycia – Canine Herpesvirus (CHV) „tajny agent” o śmiercionośnej sile. Pobrane z: http://www.swiatczarnegoteriera.republika.pl/azdrowie_choroby_plciowe_herpes.html.
• słowoludu.com, (2003). Nie zwlekaj – zbadaj swoje płuca. Skryty zabójca. Słowo Ludu, 273, s. 7, Pobrane z: http://www.slowoludu.com.pl/gazeta/codzienna/2003/XI/25/7.pdf.
• sm.glogow.pl, (2013). Magiczny pocisk – polski pomysł na stwardnienie rozsiane. Pobrane z: http://www.sm.glogow.pl/kontakt/sprawozdania/14stwardnienierozsiane/medycyna/38magicznypociskpolskipomysnastwardnienierozsiane.html.
• supernowości24.pl, (2013). Borelioza atakuje znienacka. Pobrane z: http://supernowosci24.pl/boreliozaatakujeznienacka/.
• tvn24.pl, (2013a). Amerykanie idą na wojnę z tłuszczami trans. Pobrane z: http://www.tvn24.pl/wiadomoscizeswiata,2/amerykanieidanawojneztluszczamitransocalimytysiaceludzkichistnien,369692.html.
• tvn24.pl, (2013b). Ciotka Angeliny Jolie przegrała walkę z rakiem piersi. Pobrane z: http://www.tvn24.pl/wiadomoscizeswiata,2/ciotkaangelinyjolieprzegralawalkezrakiempiersimialatakisamwadliwygen,328560.html.
• wPolityce.pl, (2013). Meksykanie walczą z otyłością. Pobrane z: http://wpolityce.pl/wydarzenia/65011meksykaniewalczazotylosciacenynapojowslodzonychwzrosnadwukrotnie.
• wprost.pl, (2013). Dżuma wróciła. 15latek ofiarą choroby. Pobrane z: http://www.wprost.pl/ar/414500/Dzumawrlcia15latekofiarchoroby/.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2015.03.02

Biblioteka Nauki

2041546