Proces stawania się Innym - bohater filmu fabularnego tracący wzrok

• Authors: Kornelia Czerwińska

Abstracts

EN

The concept of social inclusion is closely related to the proposal of organizing the space of popular culture around the idea of dialogue, relation building and recognizing diversity. From such perspective a feature film, as a medium reaching a wide audience, may become an important source of reliable information on the functioning of persons who belong to groups which are at risk of social exclusion, including persons with various disabilities. Those persons are subject to stereotypes and, consequently, they are usually perceived as incompetent, dependent, incapable of performing social roles effectively, struggling with numerous problems, and grieving. Acquiring an impairment in the course of life results in becoming a member of a group of a low social status and experiencing inadequate reactions of others in situations of social contact, including open or hidden isolation or overprotectiveness resulting from pity, sympathy or being convinced of a low potential of the person with an impairment. Inappropriate social reactions may significantly impede the process of adapting to the disability and increase the risk of exclusion so it is important that the media contribute to developing appropriate ideas of functioning of that particular population group and/or to breaking current stereotypes. The article is focused on the qualitative analysis of the way the process of adapting to vision loss by the characters of two feature films is presented, with special emphasis on the educational merits of the two works.

PL

Koncepcja inkluzji społecznej ściśle wiąże się z postulatem organizowania przestrzeni kultury popularnej wokół idei dialogu, relacyjności oraz dostrzegania i uznawania różnorodności. W takim ujęciu film fabularny jako medium docierające do szerokiego kręgu odbiorców może stać się ważnym źródłem wiarygodnych informacji na temat funkcjonowania osób należących do grup narażonych na wykluczenie społeczne, w tym osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Osoby z niepełnosprawnością podlegają stereotypizacji, w wyniku której spostrzegane są na ogół jako mało kompetentne, niesamodzielne, niezdolne do efektywnego odgrywania ról społecznych, borykające się z licznymi problemami i stale pogrążone w smutku. Także nabycie niepełnosprawności w biegu życia powoduje przejście do grupy o niskim statusie społecznym i doświadczanie nieadekwatnych reakcji otoczenia w sytuacjach bezpośredniego kontaktu, w tym jawnej lub ukrytej izolacji bądź nadopiekuńczości wynikającej z litości, współczucia i przekonania o niskim potencjale osoby. Niewłaściwe reakcje społeczne mogą znacząco utrudniać proces przystosowania do nabycia niepełnosprawności i zwiększać ryzyko ekskluzji, więc istotne jest kształtowanie przez przekaz medialny prawidłowych wyobrażeń o specyfice funkcjonowania tej grupy osób i (lub) przełamywanie już istniejących stereotypów. Artykuł koncentruje się na jakościowej analizie sposobu prezentacji procesu adaptacji do utraty wzroku bohaterów dwóch filmów fabularnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na walory edukacyjno-wychowawcze tych dzieł.

Keywords

PL

stygmat; stereotyp; nabyta niepełnosprawność; utrata wzroku; film fabularny

EN

stigma; stereotype; acquired disability; vision loss; feature film

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2019
• Issue: 1(123)
• Pages: 296-311

Dates

published

2019

Contributors

author

Kornelia Czerwińska

• Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

References

• Adamska-Staroń, M. (2015). Kultura popularna jako przestrzeń edukacyjna. W: J.H. Budzik, I. Copik (red.), Edukacja przez słowo-obraz-dźwięk (s. 153-180). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bieganowska, A. (2015). Przekaz medialny w modyfikowaniu postaw studentów pedagogiki wobec niepełnosprawności. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bieganowska-Skóra, A. (2017). „And the winner is…” Model niepełnosprawności w oscarowych produkcjach. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bobiński, W. (2016). Wykształcić widza. Sztuka oglądania w edukacji polonistycznej. Kraków: Universitas.
• Czerwińska, K. (2007). Stereotypy i uprzedzenia wobec osób niewidomych i słabo widzących - przegląd badań. Wychowanie na co Dzień, 7/8, s. 12-16.
• Dycht, M. (2014). Mity, uprzedzenia, stereotypy a zjawisko piętna i stygmatyzacji niepełnosprawnych wzrokowo. W: A. Fidelus (red.), Od stereotypu do wykluczenia (s. 53-85). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Dziewięcka-Bokun, L. (2010). Inny poza systemem społecznym, czyli o przyczynach ekskluzji społecznej. W: L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon (red.), Społeczeństwo wobec »Innego«. Kategoria »Innego« w naukach społecznych i życiu publicznym (s. 381-387). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Gładysz, J. (2015). Obraz starości w filmie Doroty Kędzierzawskiej Pora umierać (2007). W: M. Guzewicz, S. Steuden, P. Brudek (red.), Oblicza starości we współczesnym świecie. Perspektywa społeczno-kulturowa, tom II (s. 429-452). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Harland, M., Szymczyk, B. (2018). Filmoterapia - czyli rozwojowy i terapeutyczny wpływ filmu na emocje. W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Film w terapii i rozwoju. Na tropach psychologii w filmie. Część 2 (s. 91-109). Warszawa: Difin.
• Heatherton, T.F., Kleck, R.E., Hebl, M.R., Hull, J.G. (red). (2008). Społeczna psychologia piętna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jakubowski, W. (2008). Edukacyjny kontekst kultury wizualnej, czyli o czym mówią filmy. W: W. Jakubowski (red.), Kultura i edukacja (konteksty i kontrowersje) (s. 55-69). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Kazanowski, Z. (2012). Medialny wizerunek osób niewidomych w filmie fabularnym. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.), Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej (s. 403-415). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kondracka, M. (2010). Spotkanie z Innym - refleksje teoretyczno-empiryczne. W: L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon (red.), Społeczeństwo wobec »Innego«. Kategoria »Innego« w naukach społecznych i życiu publicznym (s. 61-72). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Malec, M. (2005). Oswajanie „Inności”. Człowiek niepełnosprawny w sztuce filmowej. W: W. Jakubowski (red.), Media. Kultura popularna. Edukacja (s. 99-120). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Malec, M. (2008). Biograficzne uczenie się osób z nabytym stygmatem. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
• Nyman, S.R., Dibb, B., Victor, Ch.R., Gosney, M.A. (2012). Emotional well-being and adjustment to vision loss in later life: a meta-synthesis of qualitative studies. Disability & Rehabilitation, 34(12), s. 971-981. DOI: 10.3109/09638288.2011.626487.
• Ogonowska, A. (2017). Rola filmu w edukacji psychologicznej. Podstawowe założenia. W: A. Ogonowska (red.), Kino, film, psychologia (s. 243-258). Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Ogonowska, A. (2018). Film w edukacji psychologicznej. W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Film w terapii i rozwoju. Na tropach psychologii w filmie. Część 2 (s. 204-221). Warszawa: Difin.
• Otto, W. (2012). Obrazy niepełnosprawności w polskim filmie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Pisarek, J., Francuz, P. (2007). Poznawcze i emocjonalne zaangażowanie widza w film fabularny w zależności od typu bohatera. W: P. Francuz (red.), Psychologiczne aspekty komunikacji audiowizualnej (s. 165-188). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Sadowska, S. (2005). Ku edukacji zorientowanej na zmianę społecznego obrazu osób niepełnosprawnych. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
• Skorupa, A., Brol, M. (2018). Film w działaniach profilaktycznych. W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Film w edukacji i profilaktyce. Na tropach psychologii w filmie. Część 1 (s. 207-228). Warszawa: Difin.
• Skorupa, A., Brol, M., Paczyńska-Jasińska, P. (red). (2018). Film w edukacji i profilaktyce. Na tropach psychologii w filmie. Część 1. Warszawa: Difin.
• Skowronek, B. (2017). Poznawczy i emocjonalny odbiór filmu. W: A. Ogonowska (red.), Kino, film, psychologia (s. 187-197). Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Stanisławski, P. (2007). Od ofiary do herosa. W: D. Gorajewska (red.), Poznajemy ludzi z niepełnosprawnością (s. 75-84). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Szabała, B. (2012). Stereotypowy wizerunek osób niewidomych. W: M. Parchomiuk, B. Szabała (red.), Dystans społeczny wobec osób z niepełnosprawnością jako problem pedagogiki specjalnej. Przyczyny - Konsekwencje - Przeciwdziałanie. Tom I (s. 89-110). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wang, C.-W., Chan, C.L.W., Chi, I. (2014). Overview of Quality of Life Research in Older People with Visual Impairment. Advances in Aging Research, 3, s. 79-94.
• Wedding, D., Boyd, M.A., Niemiec, R.M. (2014). Kino i choroby psychiczne. Filmy, które pomagają zrozumieć zaburzenia psychiczne. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
• Zaorska, M. (2013). Czy niewidomi „widzą” siebie jako „Innych” w obszarze funkcjonowania intelektualnego i społecznego? W: I. Chrzanowska, B. Jachimczak, K. Pawelczak (red.), Miejsce Innego we współczesnych naukach o wychowaniu. W poszukiwaniu pozytywów (s. 175-200). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Żuraw, H. (2009). Cyrk Barnuma. Medialne wizerunki osób niepełnosprawnych i chorych. W: T. Żółkowska, L. Konopska (red.), Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych (s. 353-369). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
• Żuraw, H. (2013). Inność, obcość w perspektywie pozytywnej. Wielokontekstowość studiów nad innością i obcością. W: I. Chrzanowska, B. Jachimczak, K. Pawelczak (red.), Miejsce Innego we współczesnych naukach o wychowaniu. W poszukiwaniu pozytywów (s. 13-36). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2019.01.18

Biblioteka Nauki

1968818