Pedagogie kabaretu – wstęp do tematu

• Authors: Urszula Lewartowicz

Abstracts

PL

Artykuł ma charakter przyczynkowy i stanowi wprowadzenie do tematu pedagogii kabaretu. Kabaret, jako ważny obszar współczesnej kultury popularnej oraz odrębny gatunek sztuki, pełni określone funkcje społeczne, estetyczne i edukacyjne. Jest nośnikiem krytyki, formą demaskowania rzeczywistości oraz budowania opartej na śmiechu wspólnotowości. Korzystając z typowych dla siebie środków, takich jak: ironia, groteska czy satyra, kabaret realizuje swoją nadrzędną funkcję, jaką jest przekraczanie tabu oraz podawanie w wątpliwość tego, co oczywiste. Osadzony w kulturze popularnej kabaret charakteryzuje się tak zwaną niepełnością semantyczną, a więc generowaniem fragmentarycznych i wyrywkowych znaczeń, inicjujących procesy myślowe. Punktem wyjścia do podjętych w tekście rozważań jest pedagogiczna teoria kabaretu opracowana w latach 70. XX wieku przez niemieckiego badacza Jürgena Henningsena, będąca impulsem do myślenia o kabarecie w kategoriach publicznej pedagogii, a konkretnie tak zwanych pedagogii przewrotnych - opozycyjnych wobec pedagogii głównego nurtu. W opracowaniu zasygnalizowano i omówiono pokrótce trzy zasadnicze tropy kabaretowych pedagogii - pedagogię ironiczną i groteskową, karnawalizującą oraz błazeńską.

EN

The article is of a contributory nature and is an introduction to the topic of cabaret pedagogy. Cabaret, as an important area of contemporary popular culture and a separate genre of art, performs specific social, aesthetic and educational functions. It is a carrier of criticism, a form of exposing reality and building a community based on laughter. By using its usual means, such as irony, grotesque or satire, cabaret performs its overriding function, which is to transgress taboos and to question the obvious. The cabaret, embedded in popular culture, is characterized by the so-called semantic incompleteness, that is, it generates fragmentary and random meanings that initiate thought processes. The starting point for the considerations undertaken in the text is the pedagogical theory of cabaret developed in the 1970s by the German researcher Jürgen Henningsen, which was an impulse to think about cabaret in terms of public pedagogy, specifically the so-called perverse pedagogy - in opposition to mainstream pedagogy. The study highlights and briefly discusses three basic traces of cabaret pedagogy - ironic and grotesque, carnival and clown pedagogy.

Keywords

PL

karnawalizacja; kabaret; pedagogia publiczna; błazen; ironia; groteska

EN

irony; cabaret; public pedagogy; carnivalesque; clown; grotesque

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2021
• Issue: 1(131)
• Pages: 96-108

Dates

published

2021

Contributors

author

Urszula Lewartowicz

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Polska

References

• Bachtin, M. (1975). Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu. Tłum. A. Goreniow, A. Goreniow. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Biskupović, A. (2018). Kabaret - nastanak, povijest, zakonitosti i teorija. Dani Hvarskoga kazališta: Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu, 44 (1), s. 109-131.
• Bolecki, W. (1992). Groteska, groteskowość. W: A. Brodzka-Wald, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka (red.), Słownik literatury polskiej XX wieku (s. 345-361). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Fleisher, M. (2002). Konstrukcja rzeczywistości. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Fox, D. (2012), Zrozumieć popularność kabaretu. W: D. Fox, J. Mikołajczyk (red.), Jaki jest kabaret? (s. 13-30). Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek.
• Głowiński, M. (1992). Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej. Warszawa: Open.
• Głowiński, M., Okopień-Sławińska, A., Sławiński, J. (1991). Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Grzeszczuk, S. (1969). Konfrontacje i prowokacje sowizdrzalskie. Pamiętnik Literacki, LX (3), s. 47-95.
• Grzeszczuk, S. (1970). Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Grzybowski, P.P. (2015). Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację międzykulturową. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Grzybowski, P.P. (2017). Święta głupców i błaznów. Karnawałowy śmiech oporu w sferze publicznej i klasie szkolnej. W: M. Chutorański, J. Moroz, O. Szwabowski (red.), Subsumcje edukacji (s. 295-325). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
• Jaworska-Witkowska, M. (2011). Aneks 2 (na zamknięcie). Skrzydlate i pełzające pedagogie. Przypisów do typologii Zbigniewa Kwiecińskiego ciąg dalszy. W: M. Jaworska-Witkowska, Z. Kwieciński, Nurty pedagogii - naukowe, dyskretne, odlotowe (s. 316-321). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kiec, I. (2014). Historia polskiego kabaretu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Kopaliński, W. (1988). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wyd. XVI rozszerzone. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kowalczyk, M. (2011). Profanacje, detronizacje, odwrócenia - karnawalizacja chrześcijańskiego sacrum w sztuce współczesnej (przypadek Doroty Nieznalskiej). Kultura i Edukacja, 2 (81), s. 7-18.
• Kowalski, K. (1986). Śmiech na służbie. Warszawa: Iskry.
• Kubinowski, D. (2019). Sztuka (dla/w) społeczności - animacja kultury - pedagogia publiczna. Przypadek Międzykulturowego Festiwalu Artystycznego „Ludzka Mozaika” w Goleniowie. Dyskursy Młodych Andragogów, 20, s. 345-358.
• Kwieciński, Z. (2011). Problem pedagogii nurtów głównych i pobocznych. W: M. Jaworska-Witkowska, Z. Kwieciński, Nurty pedagogii - naukowe, dyskretne, odlotowe (s. 19-31). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Łaguna, P. (1984). Ironia jako postawa i jako wyraz. Z zagadnień teoretycznych ironii. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
• Madej, J. (2008). Kabaret jako gra. Na materiale skeczy „Kopernik” Kabaretu Moralnego Niepokoju. Homo Communicativus, 3, s. 109-116.
• Mazur, T. (2014). Koncepcja edukacji ironicznej. Analiza i Egzystencja, 25, s. 31-51.
• Melosik, Z. (1995). Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji. Toruń-Poznań: Edytor.
• Mitosek, Z. (2013). Co z tą ironią? Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Muecke, D.S. (2002). Ironia: podstawowe klasyfikacje. W: M. Głowiński (red.), Ironia (s. 43-74). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Osip, K. (2012). „Z czego się śmiejecie?, czyli sztuka kabaretowa w perspektywie edukacyjnej. Kultura - Społeczeństwo - Edukacja, 1, s. 205-223.
• Robotycki, Cz. (1994). „Piwnica pod Baranami” - antropologiczna interpretacja formuły
• kabaretu. Polska Sztuka Ludowa - Konteksty, 48 (1-2), s. 61-72.
• Sandlin, J.A., O’Malley, M., Burdick, J. (2011). Mapping the Complexity of Public Pedagogy Scholarship 1894-2010. Review of Educational Research, 81 (3), s. 338-375.
• Sidoruk, E. (2004). Groteska w poezji Dwudziestolecia. Leśmian - Tuwim - Gałczyński. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Skrzypczak, B. (2016). Pomiędzy społecznym a publicznym - nowa przestrzeń edukacji i refleksji. Pedagogika Społeczna, 3 (61), s. 9-36.
• Szczerbowski, T. (1994). O grach językowych w tekstach polskiego i rosyjskiego kabaretu lat osiemdziesiątych. Kraków: Instytut Języka Polskiego.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2021.01.05

Biblioteka Nauki

1932564